ПоәК 042-14-3-01 20. 39/03 2009 Басылым №1



жүктеу 4,75 Mb.
бет17/30
Дата24.01.2018
өлшемі4,75 Mb.
#7892
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   30

3. Узел өндірісіне келесі материалдар шығындалды:


Материал

1 узелға материал шығыны,

Базисті кезеңге

1 кг материалға баға

Базисті кезең

Есепті кезең







Құрыш

52

50

0,50

Латуль

20

19

1,00



4.4%- ке төмендеді. 2 санға материал үнемдеді. (44-46) 100 узел дайындауға үнем: ()=.
4. Егер базисті жылы 7239т қант өндірілсе, есепті жылы- 7133 т, ал қызылша сәйкесінше 56,6 мың тонна және 64,2 мың тонна өңдеді, онда қанттың шығу коэффициенті процентпен: есепті жылы (7133:64200)*100=11,11%; базисті жылы (7239:56600)*100=12,79%. 1,68%-не төмендеген (11,11-12,79) 1078 т () ға өнім алынбаған.
5. Тетікке материалдың шығын нормасы- 3,2 кг, ал іс жүзінде 3,1 кг шығындалды, ал дайын тетіктің таза салмағы 3 кг. Есепті жылына 1000 тетік шығарылды. Материалды пайдалану коэффициенті: жоспарлау 3:3, 2=0.9375 немесе 93,75%, іс жүзінде 3:3,1=0,96:77 немесе 96,77%. Бұдан іс жүзінде материал жоспарға қарағанда тиімді пайдаланылды. Матералды шығынды және бос шығыны 0,1 кг (3,1-3,0) бір тетікке, ал барлық өнімге – 100 кг (1000-0,1).
Есептер: 1. Зауыт цехында құрыш шығыны туралы маусым айына және шілеге мына мәліметтер бар:


Тетік аты

Маусымдар 1 тетікке құрыш шығыны

Шілдеде тетік дайындалу, дана

Шілдедегі құрыштың жалпы шығыны, кг

1 Ц – 420

5,23

2300

11960

1 Ц – 421

2,62

2479

6446

1 Ц – 741

1,12

4558

5,014

1 Ц – 742

1,20

5000

5400

1 тетік және бірнеше тетік есебіне құрыштың үлес шығынының индексін анықтаңыз.

Вариант А. 1Қ-420 және 1Қ-421 тетіктер. Жауабы: 0,9943; 0,9924; 0,994

Вариант Б. 1Қ-741 және 1Қ-742. Жауабы: 0,9871:0,9

Вариант В. 1Қ-421 және 1Қ-742. Жауабы: 0,9481.


  1. Зауыт цехтары шығарған тетіктер және ларды өндруге кеткен металл шығыны туралы базисті және есепті кезеңге мәлімет берілген.




Цех

Тетік шығару

Жалпы өнімге металды жалпы шығыны, кг

Базисті

Есепті

Базисті

Есепті

1

1500

2100

1450

1600

2

200

2300

3600

4200

3

4200

4300

5082

5160

Үзілісті және шектеулі құрамның металдың үлес шығыны индексін есептеңіз байланысын көрсетіңіз.

Вариант А. 1,2 цехтар. Жауабы: 0,913-0,94=0,971

Вариант Б. 2,3 цехтар. Жауабы: 1*0,13=1,002*1,011

Вариант В. Үш цех. Жауабы: 0,957=0,964*0,993.
Тақырып 7.Өнеркәсіптегі айналмалы қаржыларды статистикалық оқып зерттеу

Дәріс сұрақтары:


  1. Айнымалы қаржылар ұғымы және статистикасының міндеттері

  2. Айнымалы қаржылардың құрамы мен құрылымын оқып үйрену


  1. Айнымалы қаржылар ұғымы және статистикасының міндеттері

Өнеркәсіптік кәсіпорынның айнымалы қаржысы (өндірістік бірлестіктің)-бұл өнім таратудағы және өндіріс процесінің үздіксіздігін қамтамасыз етүге қажетті айналу қоры мен өндірістік айнымалы қорлардың ақшалай фирмада бейнеленген жиыны.

Айналмалы өндірістік қорлардың негізгі қорлардан айырмашылығы бұлар бір өндіріс циклінде қолданылады не қатысады және өзінің құнын өнімге толығымен ауыстырылады.

Өндірістік айнымалы қорларға сонымен қатар аспаптар, құрылғылар, арзан бағалы және тез тозатын заттар және басқа заттар,олардың құнына тәуелсіз немесе құны 100 теңгеден құны төмен бірлігіне міндет мерзіміне тәуелсіз болатын заттар жатады.

Айнымалы қорлардың айналуларына тауар запасы, ақшалай қаржылар және есептеудегі қаржылар жатады.Айналмалы қаржылардың шеңбер айналымы барлық өндірістік қорлардың және айналу қорларының шенбер айналымының бөлігі болып табылады.

Шеңбер айналым процесінде айналмалы қаржылардың бір бөлігі өндіріске өндірістік запастар түрінде түседі, ал басқасы одан дайын өнім түрінде, ал үшіншісі өнімді тарату нәтижесңнде ақшалай форма түрін қабылдайды. Айналым арттырылған өнімге төлем түскенде аяқталған болып есептеледі.

Соңғы он жыл ішінде өнеркәсіптегі айнымалы қаржылар екі есе өсті, бірақта өндірістік қорлардың жалпы құнының үлесі төмендеді яғни негізгі өндірістік қорлардың өсу қарқынын алдын алумен байланысты. Бірақ та әртүрлі өнеркәсіп салаларындағы бұл қатынас өндіріс циклінің ұзақтығына және қолданылатын шикізат пен материалдың құныны тәуелді болады.

Қазіргі кезеңдегі халық шаруашылығының дамуы экономика интенсификациясының жоғары дәрежесіне және оның факторларының рөлінің өсуімен, яғни оның ішінде маңызды орын алатын халық шаруашылығы бойынша бүтіндей, өнеркәсіп бойынша жартылай айнымалы қаржылардың айналуларының тездетілуі сипатталады.

Бұл міндеттерді шешу нормаланған қаржылардың айналуларын жеделдету есебінен материалды ресурстардың шаруашылық айналымына тартуы бойынша тапсырманы орындау есебі мен жетілдірілген есептеулермен байланысты.

Бұл позиция негізінде материалдық және ақшалай шығындардың өндіріс сферасында және айналу сферасында төмендеуіне қол жеткізуге болады.

Айнымалы қаржылардың айналуын жеделдету көптеген факторларға тәуелді яғни айналу уақыты мен йналу уақытты қысқартумен байланысты.

Өнім өндіру уақытын қысқарту ғылыми-техникалық прогресс арқасында жүзеге асады.

Айналу уақытын қысқарту ең алдымен материал және дайын өнім, шикізатты орналастыру операцияларымен және құжат айналым периодымен, яғни халық шаруашылығындағы басқару және ұйымдастыруды жетілдірумен байланысты.

Айнымалы қаржылар статистикасының негізгі міндеті: оның көлемін, құрамы мен құрылымын оқып үйрену; айнымалы қаржылардың пайдалану тиімділігін оқып үйрену, олардың айналуын жеделдету негізінде айнымалы қаржыларды көлемі мен өнім көлемінің өзгеруін талдау; айнымалы қаржылардың айналымын жеделдету резервін табу.


2. Айнымалы қаржылардың құрамы мен құрылымын оқып үйрену
Өндірістік кәсіпорын және өнеркәсіптің айналмалы қаржылары құрылу негізі бойынша, мәліметтелінүі бойынша және құрамы бойынша ажыратылыды.

Құрылу негізі бойынша айнымалы қаржылар өзіндік және заемдік болып бөлінеді. Өзіндік қаржылардың қалыптасу негізі болып: алдағы жылдарға шығындар мен товарлы-материалдық бағалылықтардың минималды запасын қалыптастырудағы кәсіпорынның бұйрығымен мемлекеттің бөлген уставтық қоры; пайда және айнымалы қаржыларға тенестірілген пәрменді пассивтер (бөлген және төленген кезінде құрылған жұмысшылар мен қызметкелерге еңбек ақы бойынша минимальді қызметі).

Заемдік айналмалы қаржылар негізінен қысқамерзімді банк кредиті және жеткізушілердің қалыпты кредиторлық қызметімен, басқа есептеулер бойынша жартылай қамтылған қаржылардан тұрады. Бұл қаржылар өнімді таратуда және өндіріс жоспарын орындаудағы уақытша қажеттіліктер үшін, сонымен қатар мерзімді шығындарды қаржыландыруда қолданылады. Айнымалы қаржылардың құрылуы негізі баланстың пассивінде көрсетіледі.

Құрылу негізі бойынша бірнеше жылға өнеркәсіп айнымалы қаржысының құрылымын көрсетеміз.

Құрылу негізі бойынша өнеркәсіп айнымалы қаржыларының құрылымы (және аяғына, жиынға процентпен)


өнеркәсіптегі айнымалы қаржылардын құрылу негізі

2000 жыл

2005 жыл

2006 жыл

2011 жыл

Және оларға теңестірілген қаржылар

Банк кредиттер

Кредиторлар

Басқа негіздер



38,9

43,5
9,0


8,5

35,2

47,3
8,8


8,7

33,0

50,2
9,1


7,7

30,3

53,3
6,9


8,5

жиыны

100,0

100,0

100,0

100,0

Бұл мәліметтерден көріп отырғанымыздай өнеркәсіптегі айнымалы қаржылардың запасының қалыптасуында банк жүйесінің рөлі үнемі өсіп отырады.

Лимиттелінген бойынша айнымалы қаржылар товарлы-материалдық бағалылықтардан тұратын нормаланған айнымалы қаржылар және нормаланбаған айнымалы қаржылрға бөлінеді (көрсетілген қызмет және арттырылған тауарлар, ақшалай қаржылар, дебиторлар, басқа айнымалы қаржылар). Нормалар жолымен кәсіпорындағы қалыпты жұмыс үшін және олардың пәрменді қаржылық жағдайын қамтамасыздандыруда материалды-тауарлы бағалылықтар запасының құрылуына айнымалы қаржыларды минималды қажеттілік тағайындалады. Негізгі материалдар, шикізат, сатып алыңған жартылай фабрикат бойынша ақшалай түрдегі нормативтер олардың ортажылдық құнының шығындарын запас күндердегі нормаға көбейту жолымен есептелінеді,яғни бірнеше жылдар ішінде өзгермеген. Нормаланбаған айнымалы қаржыларға нормативтер тағайындалмайды.

Нормаланған айнымалы қаржылардың іс жүзіндегі қалдығы бухгалтерлік баланс бойынша II бөлім активінің жиынының арасындағы айырма сияқты және арзан бағаны және тез тозатын заттардың тозуының қосындысымен есептеледі (I топ II бөлім пассиві) нормаланған тауарлы материалды бағалылықтар запасы болып табылады.

Өзіндік айнымалы және оларға теңестірілген қаржылар есебінен, нормативтен жоғарысы- банк кредиті есебінен қалыптасады.

Соңғы жылдары өнеркәсіптегі лимиттелінуі бойынша айнымалы қаржылар практикада ұтымды, бірақта нормаланбаған айнымалы қаржылар құрамында көрсетілген қызмет және арттырылған тауарлар үлесі артып келеді, сонымен қатар ұйымдастырудағы тілем айналымының жетіспеушілігін көрсететін дебиторлық қызметтер де (таби 2).

Нормаланған айнымалы қаржылардың жеке элементтері арасындағы қатынас және құрамын оқып үйрену маңызды іс болып табылады. Сонғы уақытта өндірістік запастар мен алдағы период шығындарының үлес салмағының өсу тенденциясы бақыланып жүр. Нормаланған айнымалы қаржылардан басқа элементтерінің үлесі төмендеуде. Бұл құбылыс жаңа заттарды дайындау және меңгерумен байланысты өндірістік запастар мен шығындардын өсуіне дайындалатын өкім көлемінін көбеюін қажет етеді, ал айнымалы қаржылардың айналысын жеделдету дайын өнімге кірген оның бөлігінің относелді қысқаруына әкеп соқтырады. Өнеркәсіптің жеке салалары бойынша тауарлы материалды бағалылықтар запасындағы айнымалы қаржылардағы құрылым бірдей емес.

ТМД өнеркәсібінің айнымалы қаржылар құрылымы (жыл аяғына, процентпен)




Көрсеткіштер атауы

2000 жыл

2005 жыл

2008 жыл

Айнымалы қаржылар

Оның ішінде нормаланған тауарлы – материалдық бағалылықтар

Нормаланбаған айнымалы қаржылар

Олардың ішінде арттырылған тауар және көрсетілген қызмет

Ақшалай қаржылар

Дебиторлар

Басқа айнымалы

Қаржылар


100

80,2
19,8


8,6

6,2


4,0
1,5

100

80,9
19,1


8,2

6,0


3,8
1,1

100

80,3
19,7


8,7

5,6


5,0
0,4

Өндіруші өнеркәсіпте аяқталмаған өндіріс, өзіндік өндірістің жартылай фабрикаттары және өндірістік запастар өңдеуші өнеркәсіпке қарағанда аз үлес салмағын ашады.

Машина жасауда аяқталмаған өндіріс және дайындаудағы жартылай фабрикаттардың көрнекті үлесін құрайды.

Шеңбер айналымы процесіндегі орнына байланысты барлық айнымалы қаржылар өндірістегі айнымалы қаржылар мен айналудағы айнымалы қаржылар болып бөлінеді. Өндіріс сферасындағы олардың негізгі бөлігі- бұл өндірістік қорлар. Бұған еңбек заты яғни кәсіпорындағы өндірістік запас түріндегі (шикізат, отын, негізгі және көмекші материалдар) тара және таралық материалдар, жөндеуге керекті запас бөліктер, аяқталмаған өндіріс және жартылай фабрикаттар, алдағы период шығындары.

Айнымалы қаржылардың құрылу негізімен құрамы I схемада көрсетілген.


Және оған теңестірілген айнымалы қаржылар

Заемдық айнымалы қаржылар

Мемлекеттік банк кредиті

Кредиторлық қызмет

Басқа негіздер

Барлық айнымалы қаржылар




өндірістегі айнымалы қаржылар

Айналымдағы айнымалы қаржылар

өндірістік запастар

Аяқталмаған өндіріс және жартылай фабрикаттар

Қосалқы ауыл шаруашылығының аяқталмаған өндірісі

Алдағы период

Дайын

өнім


тауарлар

дебиторлар

Басқа айнымалы қаржылар

Нормаланған айнымалы қаржылар

Нормаланған айнымалы қаржылар

Схема I. Өнеркәсіптегі айнымалы қаржылар құрамы мен олардың құрылу негізі.

3. Айнымалы қаржылардың айналу жылдамдығының статистикалық көрсеткіштері.

Барлық айнымалы қаржылардың пайдалану сипаты үш айналу жылдамдығының көрсеткішімен көрсетіледі.

1) Берілген периодтағы айналым саны (айналу коэфиценті)- Кайн

2) айналмалы қортындыларды бекіту коефициенті – Кбек.

3) бір айналымның орта ұзақтығы (айналу жылдамдығы) күндегі – В.

Айнымалы қаржылардың айналым саны бойынша айналу көрсеткіші берілген периодтағы кәсіпорынның бағасындағы әрекет ететін таратылған өнім құнын осы периодтағы айнымалы қаржылардың қалдығына бөледі, яғни мына формуламен Кайн =Error: Reference source not found

бұндағы ТӨ – таратылған өкім,

Қ қар - қалдық қаржы.

Бұл берілген периодта айналымда қатысатын айнымалы қаржылар манерімен түсіндірілетін авансыланған айнымалы қаржылардың 1 теңгесіне келетінімен түсіндіріледі.

Айнымалы қаржылар мөлшері бір күннен екінші күнге өзгеріп отыратындықтан олардың мөлшері әрбір берілген периодта орта шамасы бейнелейді – орта айдан орта арифметикалық не орта хронологиялық сияқты алынатын айнымалы қаржылардың орта қалдығы.

1983 ж жоспарынан бастап жаңа айналу көрсеткішін қалданады, периоды аяғындағы қалдықтан шығатын нормаланған айнымалы қаржылар бойынша анықтайды (ОСнк). Бұл жағдайда айналым таратылған өнімнің өзіндік құнымен түсіндіріледі. Айнымалы қаржылардың бұндай көрсеткімі айнымалы қаржыларды жоспарлауды келешекте жоқсартуға қажетті, есептің өзара шаруашылық айналым тауарлы материалдық бағалылықтардың пайдалану тиімділігімен бірге жоспарлы тапсырманы тандауын тұғызады.

Сонымен қатар айналым жылдамдығыныңкөрсеткінетерінің жалпы және бөлігінің арасындағы сәйкес келмеушілік болады.Жеке көрсеткіш өзіндік құн бойынша айналған қаржылар негізін де, ал жалпы көрсеткішті бағадағы таратылған өнім қосындасы бойынша есептеледі. Тағы бір фактордың әсер етеді – таратылған өнім ректабельділігі (таратудағы пайданың таратылған өнімнің өзіндік құнына қатынасы).

Айналым ұзақтығын екі жалпы көрсеткішпен есептеу дұрыс:

Біреуі, таратылған өнімнің өзіндік құнынан шыға айналу жылдамдығы жеке көрсеткішін жиыныл шығаруға қажетті.

Баскасы, кәсіпорынның бөлшек сауда бағасының таратылған өнім өзіндік құнының шығатын – айнымалы қаржылардың айналу жылдамдығының жалпы сипаттамасы үшін, бұл көрсеткіштер айырмашылығы айналу ұзақтығының рентабельділігі әсер етеді: пайда бұл айырма миеус тоңбасымен көрсетіледі, плюс таңбасымен көрсетіледі. Таратылған өнімнің айналу коэфициенті келесі формуламен көрсетіледі.
Кайн = =  = + .
Бұл жердегі

ТӨ – таратылған өнім, Қ қар – қалдық қоржы, ө төз таратылған өнім өзіндік құны.

- торатылған өнімнен түскен пайда бұл формуладан таратылған өнім рентабельділігін денгейінің өзгеруімен байланысты айналу

жылдамдығының өзгерісін алдын ала тағайындауға мүмкіншілік туады.


Айнымалы қаржыларды бекіту көрсеткіші (Кбек) берілген периодтағы айнымалы қаржылардың орта қалдығын осы периодтағы таратылған өнім көлеміне бөлу арқылы табуға болады. Кбек = .
Бұл айналым көрсеткіші өнімді таратудағы бір теңге үшін қанша айнымалы қаржылар қөжет екендігін көрсетеді. Айнымалы қаржылар неғұрлым көп айналым жасаса соғұрлым оларды бекіту көрсеткішінің шамасы аз болады.

Айналу көрсеткіштерін есептеуді мысал арқылы көрсетейін.

Кәсіпорын I кварталда есепті айдың 1250 мың теңге қосындысына өнім таратты. Өнімнің өзіндік құны – 1000 мың теңге.

Нормаланған айнамалы қаржылардың қалдығы I кварталда:

I январь Қ қар (3) 260

2 февраль Қ қар (2) = 200

(мың теңге) құрайды.

1 март Қ қар (3) = 300

1 апрель Қ қар (4) = 240

Кварталдағы айнымалы қаржылардың орта қалдығын орта хронологияның формуласымен есептейді.


Қ қар =  =  = 250 мың теңге.

Таратылған өнімнің өзіндік құнынан шыға отырып кварталдағы айналым санын анықтаймыз


Қайн =  =  = ү айналым
Бөлшек сауда бағасындағы жаратылған өнімнің өзіндік құнынан шыға отырып
Қайн = =  = 5 айн;
1 айналымға көбею 25% құрайды. Рентабельділігінін біздің мысалда (Rе)
Rе =  =  = 25 % бұл жерде таратылған өнім рентабельділігінің


  1. кобейтсе, онда 2 % айналым саны да өседі.

Айнымалы қаржылардың бекіту коэфициенті


Ққор =  = =  =  = 0, 2
яғни 1 кварталда тауарлы өнімді 1 теңгеге тарату үшін орташа 0,2 теңге ге (20 теңге) айналмалы қаржылар бөлу керек.
Айналмалы қаржылар күндегі бір айналым ұзақтығы таратылған өнім бойынша біркүндік айналымына қаржылардың орта көлемінің қатынасы түрінде есептейді: В = Ққар х немесе

В= , В =


Бұл жерде Д – периодтағы календарлы күндер.

(ай – 30 күн, квартал – 90 күн, жыл – 360 күн)


Біздің мысалда В = 250: = 18 күн немесе В=  = 18 күн.
I кварталда қаржылардың бір айналымы 18 күнге созылады.

Айнымалы қаржылардың айналу жылдамдығының көрсеткіші кәсіпорын бірлігі үшін жеке кәсіпорынның аналогиялық көрсеткішінің орта шамасын көрсетеді. Бұл жағдайда Кайн и Кбек орта арифметикалық түрленген формуласымен есептеледі.


Кайн =  және Кбек =  , ал бір күндегі айналымы.
Ұзақтығын орта гармониялық өлшенгеннің формуласымен В =  бұл көрсеткіштерді айнымалы қаржылардың қалдығының орта шамасының жалпы жиыны мен таратылған өнім құны мен анықтауға болады.
Мысал: районда екі өнеркәсіптік кәсіпорын бар, кварталдағы мәліметтер таблица 3 – көрсетілген

Кәсіпорын



Ққар


ТӨ


Кайн


Кбек


В

I кәсіпорын

II кәсіпорын


50

100

2

0,5

45

100

500

5

0,2

18

жиыны

150

600

4

0,25

22,5

Екі кәсіпорын үшін айналымның орта саны



Кайн = =  =  = 4

Екі кәсіпорын үшін бекітудің орта саны



Кбек = =  =  = 0,25
Екі кәсіпорын үшін бір айналымның орта ұзақтығы:
В =  =  =  = 22,5 күн.
Қаралған көрсеткіштер нормаланған айнымалы қаржылар бойынша жоспармен салыстыру үшін – барлық нормаланған қаржылар бойынша.
Айнымалы қаржылардың айналу жылдамдығының тиімді қаржылардың қосындысымен бейнеленеді.
Бұл қосынды келесі формуламен есептелінеді:
Ққар босат =Тө1Во-Қ қ1
Қ = - Қ
Бұл жерде Т1 = - өнімді төрату бойынша орта күндік айналым
Қ = (К- К) Т
Жоғарыда келтірілген мәліметтер I және II кварталда мәліметтермен талтырылатың және қажетті есептеулерді жүргіземіз


Көрсеткіштер

Белгіленуі

I квартал

II квартал

Коэфициент

Таратылған товарлы өнім құнымың теңге

ТӨ

1250

1800

1,44


Айнымалы қаржылардың орта қалдығы

Ққар

250

300

1,2


Айнымалы қаржылардың айн

Қайн

5

6

1,2


Саны ұзақ тығы

В

18

15

0,833

Бекіту коэфициенті

Кбек

0,2

0,1687

0,833


.

Қазақстандағы еңбек нарығының деңгейі және дамуының сипаттамасы еңбек ресурстарының категорияларымен байланысады. Еңбек ресурстары – еңбекке жарамды халық, демек нақты және потенциалды жұмыскерлер.



Еңбек ресурстары – экономикалық белсенділік мәртебесі бойынша экономикалық белсенді және экономикалық белсенді емес халық болып бөлінеді. Экономикалық белсенді халық - өндірістік тауарлар мен қызметті өндіруді жұмыс күшімен қамтамасыз ететін халықтың бір бөлігі. Халықаралық стандарттарға сәйкес белсенді халыққа 15 және одан жоғары жастағы адамдар жатады.


жүктеу 4,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   30




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау