ПоәК 042-14 05 20. 43/03. 2011 №3 басылым 05. 09. 2011 ж

3. 
   Тәжірбиелік сабақтар
   

№1 Тәжірибелік сабақтың тақырыбы: Студенттердің ғылыми зерттеу жұмыстары

ҒЗЖ-ына  арналған  тапсырмаларды  келешегі  бар тақырыптар  бойынша  алған  жөн. Берілетін  тапсырмалардың  көлемі мен  мәнін студенттердің жеткен  жетістіктері  мен  бейімділіктеріне  қарай  бөлу  керек.

Тапсырмаларда  алға қойған  мәселерді  шешу  үшін  қажетті  барлық  жұмыстар  көрінуі  қажет.

СҒЗЖ орындау  барысында  студенттерді  белгілі  бір  ғылыми топқа  бекітіп  қойған  жөн. Бұлай еткен жағдайда  студенттерге  белгілі  бір  тақырып  бойынша  жасаған  жұмысын  келесі  курстарда, іс-тәжірибе  барысында және диплом  жұмыстарын  жобалау  кезінде  әрі  қарай  жалғастыруға  мүмкіндік  туады,  оқытудың  қорытынды  кезеңдерінде  жоғары  сапаға  қол  жеткізе  алады.

Ғылыми-зерттеу  жұмыстарының  нәтижелері  кафедраның  алдыңғы  қатарлы  оқытушыларынан  тұратын  комиссия  мүшелерінің   алдында  есеп  беру  түрінде  қорғалады.

Есепте  орындалған тапсырма  бір жүйеге  түскен  түрде, теориялық немесе  есеп  беру  бөлімі, тәжірибе  схемасы, қол жеткен  нәтижелер  және  оларды  талқылау  туралы  қысқаша  баяндап  өтілуі  тиіс.

СҒЗЖ оқу  жұмыстарының  барлық  түріне – семинар,  лабораториялық  сабақтарға, практикаға, курстық  және  дипломдық  жобаларға,  студенттердің  өзінік  жұмыстарына  енеді.

Курстық  және  дипломдық  жұмыстар  немес  жобалар.  Студенттерге  кафедралардың,  лабораториялардың,  ғылыми  зерттеу  бағыттарының,  ғылыми  технологиялық  отрядтардың, студенттер  конструкторлық  бюроларының  тақырыптарымен  байланысты  шынайы  ғылыми,  өнеркәсіптік  мәселер  бойынша  жеке-жеке  тапсырмалар  беріледі.  Кешенді  ғылыми  тақырыптарды  бір  немесе  бірнеше  ұқсас  мамандықтар бойынша  екі-бес  студенттен  құралған  бригадаларға  беруге  болады

Семинар  сабақтар.  Қоғамдық  және  негізгі  пәндерді  оқу  барысында  студенттер  ғылыми  рефераттар  дайындап,  семинар  сабақтарында  оқып,  талдайды.  Үздік  рефераттар  баспаға  және  байқауларға  ұсынылады.  Бітіруші  кафедраларда  үнемі  арнайы  студенттік  семинарлар  өткізіледі.  Семинар  барысында  студенттер  ғылыми   хабарламаларды, тезистерді,  рефераттар  дайындауды,  ғылыми пікір-таластарда  белсенді  атсалысуға,  өз  зерттеулерінің  нәтижесін  баяндау  және  қорғауды,  ғылыми  талдамалардың  орындалуына  бақылау  жасауды  үйренеді.  Семинарларда  рефераттар  мен  әдебиеттерге   шолу  жасалады,  зерттеу  жұмыстарының  жоспары  мен  әдістері,  орындалған  жұмыстар  т.б. туралы  есептер  тыңдалады.  Семинарлар алдын-ала  жасалған  кесте  бойынша  кафедра  меңгерушісінің  жетекшілігімен  өткізіледі.

Лабораториялық  және  практикалық  сабақтар

Лабораториялық  және  практикалық  жұмыстарды  орындау  барысында  студенттерге   ғылыми  зерттеу  жұмыстарының  элементтері  бар  жекелеген  тапсырмалар  беріледі.  Мысалы:

Жаңа заттардың  синтезі мен  анализі;

- Жаңа  заттардың  құрамын  зерттеу;

- Құралдарды  жасау;

Құрал-жабдықтардың  жобасын  талдау;

Электр  схемасын  жасау;

ЭЕМ үшін  бағдарламалар  жасау;

- Қондырғылардың  есебімен  монтажын  жүргізу;

- Ғылыми  мақаларды  аудару  және  рефераттау.

Талдамалардың  нәтижелері  есеп  түрінде  беріліп,  кафедрада  қорғалады.  Үздік  жұмыстар  ғылыми  конференцияларға,  байқауларға және  көрмелерге  ұсынлады.

Өндірістік  іс-тәжірибе. Іс-тәжірибені  өту  барысында  студенттерге  жекелеген  тапсырмалар  беріледі.

Зерттеудің  жаңа  тәсілдерін  ұсыну.

Рационализаторлық  ұсыныстарды  ойлап  табу;

Ғылыми-зерттеу  жұмыстарының  тақырыптық  жоспары (тақырып,  жұмыс  мақсаты, орындау  кезеңдері мен  аяқтау  мерзімі, ұсынылған  әдебиеттер, құрал-жабдықтар, орындаушылар  мен  жетекшілер);

Іс-тәжірибені,  курстық  және  дипломдық  жұмыстарды   орындау  барысында  орындалатын  жекелеген  ғылыми  тапсырмалар.

Кафедраларда  студенттердің  ғылыми  жұмыстарының  картотекасы  жүргізіледі
Өзін өзі тексеру сұрақтары

1. 
   Студенттердің ғылыми зерттеу жұмыстары мақсаты мен мазмұны
   
2. 
   СҒЗЖ орындалуының  негізгі  формасы
   
3. 
   СҒЗЖ оқу  жұмыстарының  барлық  түрлері
   
4. 
   СҒЗЖ оқу  жұмыстарының  барлық  түрлеріне анықтама беріңіз
   

№2 Тәжірибелік сабақтың тақырыбы: Ғылыми зерттеудің мазмұны, мақсаты, зерттеу нысаны

1. 
   Мақсаты мен міндеттерін анықтау
   
2. 
   Теория мен әдістемені зерттеу
   
3. 
   Зерттеудің бірлігін, нысанын және оның себептерін анықтау
   
4. 
   Ақпарат алу және оның сенімділігінің, біртектілігінің, салғастырылғандығының , толықтығының бағалануы;
   
5. 
   Статистикалық-математикалық әдістерді қолдана отырып, мәліметтер жинақтау және талдау
   
6. 
   Талдау нәтижесінен қорытынды шығару
   

1. 
   Ғылыми зерттеудің мазмұны, мақсаты, зерттеу нысаны
   
2. 
   Ғылыми зерттеуді орындау келесі кезеңдері
   
3. 
   Зерттеудің мақсаты мен міндеттері
   

СӨЖ формалары кең жиынымен байланысты. Бұл мынадай формалар:

• 
  оқытушы берген дәріс конспектілерін талдау;
  
• 
  семинарлық сабаққа негізгі оқулық бойынша дәріс конспектісін дайындау;
  
• 
  белгілі тақырып бойынша реферат дайындау;
  
• 
  реферат, эссе, баяндамаларды өзара рецензиялау;
  
• 
  курс терминдері бойынша сөздіктер мен сөзжұмбақтар құру;
  
• 
  аса жоғары есептерді шығару;
  
• 
  статистика мәліметтерін талдау;
  
• 
  кәсіпоын іс - әрекетін модельдеу;
  
• 
  топтық жобаға қатысу;
  
• 
  таңдалған тақырып бойынша презентация жасау;
  
• 
  глоссарий жасау;
  
• 
  тақырып бойынша шолу жасау.
  

1. 
   СӨЖ формалары мен мазмұнын өңдеу
   
2. 
   СӨЖ формалары, олардың анықтамалары.
   

№4 Тәжірбиелік сабақтың тақырыбы: Оқулық және ғылыми еңбектермен жұмыс

Ақпараттық амалдарына байланысты құжаттар ажыратылады: Мәтіндік (кітаптар, журналдар, есептер, т.б.), Кестелік (сызбалар, сұлбалар, диаграммалар, т.б.)

Сонымен қоса, құжаттар бастапқы (олар зерттеудің нәтижесін, жаңа ғылыми мәсілметтерді, т.б.) және қайталама (бір не бірнеше бастаушы құжаттардың аналитикалық – синтетикалық және логикалық жағынан қайта жасалуын құрайды) болып бөлінеді.

Бастапқы құжаттар мен басылымдар. Бастапқы құжаттар болсын, қайталама құжаттар болсын басылған және басылмаған болып (басылым) бөлінеді. Бастапқы құжаттар – кітаптар мен кітапшалар.

Кітаптар бөлінеді: ғылыми, оқу, ресми құжаттар, ғылым танымал. Бір тақырыпқа айланысты жан-жақты мәселелрді қамтитын монографиялық кітаптар да маңызды роль атқарады.

Оқу мақсатында оқулықтар, оқу құралдары басылып шығады. Ғылыми немесе қолданбалы сипаттағы жүйелік мәліметтерді құрайтын мерсімсіз басылымдар оқытушыға ыңғайлы формада баяндалады.

Мемлекет немесе қоғамдық ұйымдар атынан басылатын ресми басылымдар да бар. Олар заңнамалық, нормативті және директивті сипаттағы материалдарды құрайды. Мерзімді басылып отыратын журналдар белгілі бір уақыт аралығында белгіленген жылы, айда, нөмірі көрсетіліп шығарылады. Мерзімді басылымдарға сонымен қоса, басылымның жалғасы жатады. Бұл уақыты белгіленбей шығарыла береді .

Техникалық басылымның арнайы түріне нормативті техникалық құжаттар жатады. олар ғылыми техникалық деңгейді және басылатын өнімнің сапасын көрсетеді.

Стандарт – нормативті – техникалық құжаттар норманы, ережелерді, объектіге қойылатын талаптарды , стандарттарды бекітеді.

ҒЗЖ құрастыру үшін құжаттардың мәнін айқындайтын жаңалықтар, өнертабыс, т.б. өндірістік жеке меншіктердің түрлері туралы мәліметтер беретін патентті құжаттардың мәні зор.

Патентті құжаттамалар ұқыпты экспертизаға жататындықтан, сенімділіктің жоғары дәрежесін иеленеді.

Бастапқы жарияланбаған құжаттар қатарына ғылыми-техникалық есептер, ғылыми аудармалар, құрачтарушылық құжаттамалар жатады.

Қайталама құжаттар мен басылымдар анықтамалық, шолу, рефераттық және библиографиялық болып бөлінеді.

Анықтамалық басылымдар теориялық қорытындылардың нәтижесі, әр түрлі мағыналары мен көлемдерді құрайды. Шолу басылымдары жүйелік, логикалық қорытынды мәліметтерді таңдаудан алынған нәтижелерінің ақпараттарын құрайды. Шолулар аналитикалық (ақпараттың аргументтік бағасын, оның қолданылуы туралы ережелерді құрайтын) және рефераттивті (сипаттамалық қырын көрсетеді) бөлып бөлінеді.

Реферативті басылымдар (реферативті журналдар мен жинақтар). Бастапқы құжаттардың қысқартылған мазмұндамасын және оның негізгі фактілік мәліметтері мен қорытындыларын құрайды.

Библиографиялық көрсеткіштер шығарылған басылымдардың библиографиялық сипаттамасын құрайтын кітаптық және журналдық мәтіндердің басылымдары болып табылады. Библиографиялық сипаттаманың орналасу принципіне байланысты көрсеткіштер жүйелік белгілі бір классификациялық жүйеге сәйкес техника және пәндік болып бөлінеді. Қайталама басылған құжаттарға тіркеу, ақпараттық карталар, диссертацияның есептік карточкасы және ақрараттық хабарламалар енеді.

Ғылыми ақпараттық жұмыстарды ұйымдастыру

Кез келген зерттеуші өзінің ғылыми жұмысына қажетті материалдарды, әдебиеттерді іздеп, әрі жинақтай білуі қажет, яғни библиографияның негізгі білімімен қарулануы шарт. Библиография алдына оқырмандарын өзінде бар басылымдар туралы ақпаратпен қамтамасыз ету міндетін қояды, сондықтан көрсеткіштер, каталогтар, шолулар жасайды.

Әдебиеттермен танысу процесін өзін қызықтыратын мәселе төңірегіндегі анықтамалық әдебиеттермен танысудан бастаған дұрыс (әмбебап және арнайы энциклолпедия, сөздіктер, анықтамалар). Содан кейін барып ҒТАИ (ғылыми – техникалық ақпараттар институты) – ның есептік – тіркелген басылымдарымен және іргелі кітапхананың библиографиялық көрсеткіштерімен танысу керек.

Қызықтырған проблема төңірегіндегі өзіндік библиография кітаптар, журналдар, мақалалар т.б. туралы мәліметтерден тұратын кітапханалық каталогтар негізінде құрастырылады. Кітап карточкасына оның авторы, тақырып, басылым түрі, басылым орны, баспахана, басылым жылы, беттің саны енеді. Журналдық мақалалар карточкасына авторы, тақырып, журнал атауы, басылым жылы, томы, шығарылған номері, бет саны көрсетіледі. Ал газет бетіндегі мақалалар карточкасында автор мен тақырыппен қатар, газетт атауы, жылы күні, айы көрсетіледі. Құжатқа қолданылған дереккөздер тізімін енгізген кезде библиографиялық көрсеткіштердің элементтері арасындағы тыныс белгілеріне назар аудару керек, және оларды карточкада көрсетілген күйінде қолдану керек.

Анықтамалық - нұсқаулық сипаттағы оқырмандар каталогі үш түрлі болады: алфавитті, жүйелік, алфавитті-пәндік.

Алфавитті каталогтің бұлай аталуы карточкасы шығарма авторының тегі немесе егер автор көрсетілмеген жағдайда, оның шығармасының атауы алфавитті тәріппен қойылады. Осының арқасында бір автордың барлық кітаптары бір орынға жинақталады.

Жүйелік каталог – бұнда карточкалар білім салалары бойынша орналасады. Бұл белгілі бір білім саласы бойынша әдебиеттерді таңдауға мүмкіндік береді. Каталог белгілі бір тақырып бойынша кітапханада бар кітапты, оның авторын, кітаптың нақты атауын анықтауға мүмкіндік береді. Жүйелік каталогта библиографиялық мәліметтер ЖОК негізінде білім жүйесіне енгізілген.

Жүйелік каталогтің кітлі болып алфавиттік-пәндік каталог табылады. Онда алфавиттік тәртіппен кітапханада бар барлық әдебиеттер тізбеленеді.

Проблема төңірегіндегі өзіндік библиография құрастыру кезінде кітап соңында көрсетілген әдебиеттер тізіміне, мақалаларға, т.б. анықтап назар аудару керек.

1. 
   Ғылыми ақпараттық жұмыстарды ұйымдастыру
   
2. 
   Әдебиеттермен танысу процесі
   
3. 
   Кітапханада жұмыс істеу ережесі
   

№5 Тәжірбиелік сабақтың тақырыбы Студенттің өз бетінше зерттеу жұмыстарын шығармашылық тұрғыда шеше алу дағдысы

Студенттің өз бетінше жұмысы оқулықта берілген материалдарды, білім қорын өз зерттеу жұмыстары негізінде жаңаша қорытындылап, кәсіби міндеттерді шығармашылық ьұрғыда шеше алатын дағдыға айналдыруды мақсат етеді.

Студент – белсенді, ойлау қабілетіне ие жеке тұлға. Оның кез келген мәселеге қатысты өз пікірі, өзінің дербес шешімі болуға тиіс. Ең бірінші, кітапханада католог пен жұмыс істеудің әдісін меңгеру қажет. Студент тақырыптық, алфавиттік каталогтерден өзіңізге қажетті әдебиеттер тізімін жасап, олармен танысу, қажетті ақпаратты жинауды үйренуге тиіс. 1) Оқулық және ғылыми еңбектермен жұмыс. Оқулық және ғылыми еңбектердің мазмұнынан өзіңізге қажетті тақырыпты тауып, онымен танысу шолып оқудан басталады. Мұнан соң зерттеу оқу орын алады. Зерттей оқу барысында қажетті тұжырымдар бойынша конспект жасалады.

«Дөңгелек үстел» әдісі ең біріншіден студенттердің өзара пікір алмасу формасы ретінде көрініс табады. «Дөңгелек үстел» барысында оның қатысушылары берілген бір мәселе бойынша баяндама жасап қана қоймай осы мәселе бойынша пікірлерімен алмасып, әрқайсысының позициясын айқындайды.

Презентация бұл – пайдаланушының осы затқа ерекше назарын аудартудың бір формасы.

Презентация нысаны белгілі бір ұжымның жеткен жетістігі, затты сипаттау даму тенденциялары мен жоспарлары. Презентациялар конференция мен семинарларда жүргізілуі мүмкін.

Презентация көмегімен семинар, курс тыңдармандарын оқытуға болады. Мұндай презентация пәнді көрнекі етіп, оны жандандыра түседі.

Пресс-конференцияны дайындау үшін: Пресс-конференция тақырыбы мен қатысушыларды анықтау, жүргізуші тағайындау. Өткізілетін орынды таңдау, жолын нұсқау. Пресс-конференцияға шақырылған БАҚ анықтау, факстерді тарату, БАҚ e-mail анықтау. Слайдтар көрсетілуін демонстрациялау, пресс-релиз тарату. Пресс-релизде келесі мәліметтер қамтылуы керек, орны, уақыты өту уақытын көрсету, контактілік телефон.

Дискуссия. Дискуссия мақсаты: Дискуссия қатысушыларының белгілі тақырыптар мен мәселелерге қатысты қызығушылығын оята алу, кереғар пікірлерге жетелейтін оқу мазмұнын әр қырынан қарастыру, мүмкін көзқарастарды анықтау.

Дискуссия барысы: Дискуссияны оқытушының немесе жүргізуші студенттің ашуы: талқылайтын тақырыптың мақсаты мен міндетін көрсету. Сөз алуға шақыру; Дискуссияны баяндамаларды тыңдаудан бастауға болады. Ең болмаса, бір альтернативті сұрақтың болуын қадағалау; жақтаушы және керіге шығарушы 3-5 аргументов шығарылады. Қатысушылар сұрақтар қояды, өз пікірін айтады, ұсыныстарын айтады; соңынан «ия» немесе «жоқ» деген пікірлер саналады.

Дискуссияның жағымды жақтары: Мәселелер әр қырынан талқыланады; Жүргізуші дискуссияны үйлестіріп отырады, өз пікірін ала алады, алайда пікірталастыруға міндетті емес. Оқытушы қорытындыны жинақтап түсіндіреді.

Дебаттар Егер дискуссия соңында топ екіге бөлініп кетсе, онда дебат өткізу жөн. Ол Бір бірімен айтысуға; Түрлі пікірлерді айтуға; Оппоненттерді тыңдауға үйретеді.

Дебат өткізуде қажетті нәрселер: Оппонент не айтқанын мұқият тыңдау. Әр 15 минут сайын студенттер дебаттарды тоқтатып, сенімді аргументтерді жазып алып отырады. түрлі пікірлерді тыңдап, олармен келісу яки керіге шығару. Соңында оқытушы аргументтерді қорытындылайды, маңызды сәттер мен қисынды қорытындыларды шығарады.
Өзін өзі тексеру сұрақтары

1. 
   СҒЗЖ оқу  жұмыстарының    түрлері (әрқайсысын жеке қарастырыңыз)
   
2. 
   «ТЖ облысындағы заңнамалық актілер» тақырыбы бойынша шолу жасау
   
3. 
   «Қазақстандағы болып жатқан табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар, олардың салдары» тақырыбы бойынша презентация жасаңыз (10 бет)
   

№6 Тәжірбиелік сабақтың тақырыбы: Дипломды жобалау және курстық жұмыстары орындау ережелері

Бітіруші студенттердің көпшілігі зерттеу жұмыстарын факультеттің немесе кафедраның ғылыми тақырыбына байланысты орындайды. Әрбір бітіру жұмысында зерттеу жұмысымен қатар, ғылыми және тәжірибелік мазмұндағы нәтижесінің болуы маңызды. Әрбір студенттің заттар мен үрдістердің зерттелуінің қазіргі әдістерін белсенді қолдану дағдысын меңгеруі де маңызды, оның ішінде ЭВМ бағдарламасын қолдану.

Ғылыми – зерттеу жұмыстары (ҒЗЖ) студенттің алға қойғаны оқу- зерттеу жұмыстары. Курстық жұмыс студенттердің шығармашылық қабілеттерін танытады, педагогикалық ойлауын дамытып, ғылыми-зерттеу дағдыларын қалыптастырады. Курстық жұмыстың мақсаты- студенттердің логикалық ойлау, шығармашылық қабілеттерінің оқу-тәрбие үдерісіндегі дағдысын, ғылыми-зерттеушілік шеберлігінің деңгейін, теорияны практикамен ұштастыра білу мүмкіндігін практикада қолданып, қалыптастыру.

М.Р. Дружинин курстық жұмыстың орындалуына мынадай талаптар қояды:

• 
  курстық жұмыс жоғары теориялық дәрежеде орындалуы қажет;
  
• 
  курстық жұмыс зерттеушілік сипатта болуы тиіс;
  
• 
  курстық жұмыс педагогикалық бағытталған, яғни онда бірқатар педагогикалық міндеттер және студенттердің кәсіби дайындығына көмектесетін қазіргі мектеп мәселелері орын алуы тиіс;
  
• 
  курстық жұмыста талқыланатын мәселелер теориялық және ғылыми негізделген, оның тұжырымдары қазіргі педагогика мен психологияның даму деңгейлеріне сәйкес болуы тиіс;
  
• 
  курстық жұмыстың мазмұны мен құрылымы логикалық жағынан жүйелі болуы тиіс.
  

Студенттің дипломдық жұмысы толық өз бетінше орындалатындықтан, курстық жұмыстан ерекшеленеді. Дипломдық жұмыс орындалған курстық жұмыстың жалғасы болуы тиіс.

Дипломдық жұмыс орындалғаннан кейін студентте оқу пәндерінің логикалық байланысы, сонымен қатар педагогикалық және өндірістік практикалардың өзара байланысы жөнінде ұғым қалыптасады.

Дипломдық жұмыс мазмұны кафедраның бекіткен тақырыптары бағдарында және кафедраның арнайы пәндер сипатында жасалады. Оның дәйектілігі қазіргі қоғамның жоғары оқу орындарына қойылатын талаптарынан, мақсаты мен міндеттерінен туындауы тиіс.

Жоғары оқу орындарында оқу және ғылыми-зерттеу жұмыстары мәселесі бойынша талдау жасай отырып, мынадай ерекшеліктерді анықтадық:

• 
  студенттің теориялық білім деңгейін арттырады;
  
• 
  теориялық білімін практикада қолдану дағдыларын бекітеді;
  
• 
  студенттің өз бетінше зерттеу біліктерін қалыптастырады;
  
• 
  оқу-зерттеу жұмыстарын жүргізе білу дағдысының қалыптасуына әсер етеді;
  
• 
  зерттеу нәтижелерін объективті бағалауға тәрбиелейді;
  
• 
  озат тәжірибелерді жинақтауға үйретеді;
  
• 
  талдай білуге және күтпеген жағдайларда жол таба білуге үйретеді;
  
• 
  мамандығына, пәнге, ғылыми ізденуге қызығушылығын оятады;
  
• 
  студенттің жеке «ішкі» қабілетін ашады; сөйлеу мәдениетін дамытады.
  

1. 
   Студенттің ғылыми – зерттеу жұмыстары (ҒЗЖ) мақсаты
   
2. 
   Курстық және диплом жұмыстарының орындалу талаптары
   
3. 
   Курстық және диплом жұмыстарының орындалу кезеңдері
   
4. 
   Курстық және дипломдық жұмыстың мақсаты
   

Тіршілік қауіпсіздігі пәні бойынша газет, журналдармен жұмыс істеу барысында ғылыми ақпараттандырылған жұмыстарды ұйымдастыру. Әрбір зерттеуші өзінің жұмысына қажетті ақпараттарды іздестіріп және жинақтай білуі тиіс, яғни библиография негізінің білімін иеленуі керек.

Библиография оқырмандарын баспалық басылымдармен ақпараттандыру міндетін алға қояды, сол үшін көреткіштер, каталогтар, шолулар, т.б. құрастырылады. Өзін қызықтыратын мәселе төңірегінде әдебиеттермен танысу процесін анықтамалық әдебиеттермен танысудан бастау керек (әмбебап, арнайы энциклопедиялар, сөздіктер, анықтамалар). Одан кейін ҒТА (ғылыми-техникалық ақпараттар) мекемесінің есептік тіркелген басылымдары және іргелі кітапханалардың библиографиялық көрсеткіштері қарастырылады.

Қызықтырған проблема төңірегіндегі өзіндік библиография кітаптар, журналдар, мақалалар т.б. туралы мәліметтерден тұратын кітапханалық каталогтар негізінде құрастырылады. Кітап карточкасына оның авторы, тақырып, басылым түрі, басылым орны, баспахана, басылым жылы, беттің саны енеді. Журналдық мақалалар карточкасына авторы, тақырып, журнал атауы, басылым жылы, томы, шығарылған номері, бет саны көрсетіледі. Ал газет бетіндегі мақалалар карточкасында автор мен тақырыппен қатар, газетт атауы, жылы күні, айы көрсетіледі.

Анықтамалық - нұсқаулық сипаттағы оқырмандар каталогі үш түрлі болады: алфавитті, жүйелік, алфавитті-пәндік.

Алфавитті каталогтің бұлай аталуы карточкасы шығарма авторының тегі немесе егер автор көрсетілмеген жағдайда, оның шығармасының атауы алфавитті тәріппен қойылады. Осының арқасында бір автордың барлық кітаптары бір орынға жинақталады.

Жүйелік каталог – бұнда карточкалар білім салалары бойынша орналасады. Бұл белгілі бір білім саласы бойынша әдебиеттерді таңдауға мүмкіндік береді. Каталог белгілі бір тақырып бойынша кітапханада бар кітапты, оның авторын , кітаптың нақты атауын анықтауға мүмкіндік береді. Жүйелік каталогта библиографиялық мәліметтер ЖОК негізінде білім жүйесіне енгізілген.

Жүйелік каталогтің кітлі болып алфавиттік-пәндік каталог табылады. Онда алфавиттік тәртіппен кітапханада бар әдебиеттер тізбеленеді. Мәселе бойынша өзіндік библиография құрастырылғанда кітап соңында орналасқан әдебиеттер тізімін, мақалаларды, т.б. мұқият қарастырып алу керек. Әдебиетті оқу процесінде міндетті түрде жаңа деректер айқындалады, сондықтан әрқашщан материалдарды жүйелеу қажет және алға қойылған міндетерге сәйкес оларды тәртіпке келтіру керек. Оны жүзеге асыруға болады, мысалы: карточкалар мен бөлшектеулерден тұратын картотекалардың көмегімен 3 бөлшегін ұйымдастырған дұрыс: «Оқу», «Үзінді» және «Оқылды» . Бұндай картотекаларды қалыптастыру болашақ ғылыми басылымдардың негізін құрастыруға мүмкіндік береді. Бірақ алынған ақпарат белгілі бір жұмыстың нақты талаптарын арттырады. Бұлардың барлығы қажетті не қажетсіз дүниелерді алдын-ала анықтау қажеттелігіне әкеліп соғады.

1. 
   Техносфераның жағымсыз көрсеткіштері.
   
2. 
   Өндірістік ортадағы жағымсыз факторлардың жіктелуі.
   
3. 
   Тақырып бойынша әдебиетке шолу дегеніміз не?
   
4. 
   Әдебиетке шолу нәтижесінде алынған мәліметтер
   

№8 Тәжірбиелік сабақтың тақырыбы: Берілген территорияның әр түрлі бөліктерінің ауасының шандану дәрежесін зерттеу