Қазақ мемлекеттік қыздар
педагогикалық университетінің
Хабаршысы № 4(5), 2010
135
ТЕАТРЛАНҒАН ОЙЫНДАР - МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ
КОММУНИКАТИВТІК ҚҦЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ҚҦРАЛЫ
Байжигитова Г.Н. – магистрант (Алматы қ., ҚазмемқызПУ)
Мектепке дейінгі тәрбие оқыту үздіксіз білім беру жүйесінің алғашқы деңгейі
ретінде қазіргі тұрақты ӛзгеріп тұрған әлемде табысты бейімделуге қабілетті бала
тұлғасының қалыптасуы дамуы үшін жағдайлар жасайды. Жетекші ғалымдар мен
практиктер кӛптеген психологиялық-педагогикалық зерттеулер нақты мектепке дейінгі
жасты зияткерлік, тұлғалық, әлеуметтік және эмоционалдық дамуын анықтайтын шарт
екендігін дәлелдеді.
Балалар бақшасы мекемесінде балалардың коммуникативтік құзыреттілігін
қалыптастырудың мынадай құралдары қолданылады:
1) Диалогты пайдалану (И.А.Артамонова, Е.И. Негневицкая), ұйқасты ӛлең
шумақтарын, санамақтар, тақпақтарды және т.б. пайдалану. (М. Кондратова, О.
Уланова)
2) Кӛрнекі құралдарды, суреттерді, ойыншықтарды және т.б. пайдалану (И.
Рыжова, В.Ф. Толстова, И. Васильев және т.б.)
3) Шет тілдегі жаттығулар мен ӛлеңдерді қолдану (И. Старшинская, Л.Ф.
Баранова, В.И. Филатов және т .б.).
4) Ойын құралдарын пайдалану (Л.В. Артемова, Е.В. Жирнова, Баранова Л.Ф.
және т.б.)
Театрланған ойындарды коммуникативтік құзыреттілікті ӛнімді қалыптастыруға
септігін тигізетін тиімді құрал ретінде қарастырмастан бұрын, осы құралдың негізгі
қызметтерін анықтамай тұрып, балалар ойыны мен театрланған ойын ұғымдарының
жігін ажыратқан жӛн. Біз сондай-ақ олардың ұқсастығы мен айырмашылығын
кӛрсеткіміз келеді.
Ең алдымен ойын – іс-әрекет туындысы, оның кӛмегімен адам шынайы
болмысты түрлендіріп, дүниені ӛзгертеді. Адам ойынының мәні – әлемнің кӛрінісін
бере тұра, болмысты түрлендіру. Ойын мәні нәтижеде емес, үдерістің ӛзінде, ойынға
қатысты сезім толқуларының үдерісінде (Л.С. Выготский, С.Л. Рубинштейн, Д.Б.
Эльконин және т.б.). Ойынның осы ерекшелігінде үлкен тәрбиелік мүмкіндіктер
жатыр, себебі белгілі бір ойынның мазмұнын басқара отырып, педагог нақты
жағдаяттар мен рӛлдерді үлгілеуге мүмкіндік алады, ал олар ӛз кезегінде, бала сезімі
мен эмоцияларына оң ықпалын тигізеді.
С.Л. Рубинштейн кӛрсеткендей, бала белгілі бір рӛлге еніп, жай ғана жасанды
түрде жат тұлғаның кейпіне ауыспайды, рӛлді ойнай отырып, ол ӛзінің тұлғасын
байытады. ―Бала – оның рӛлі‖ ерекше қатынасында қиял, ерік, ойлау, есте сақтау
сияқты психикалық қызметтерді дамытуға болады, сонысымен ойынның негізгі мән-
маңызы анықталады.
Ойынның негізгі түрлерінің ішінде ғалымдар дидактикалық ойындарды, қимыл
ойындарын, сюжеттік – рӛлдік ойындарды бӛліп кӛрсетеді (А.В. Запорожец, Т.А.
Маркова, Н.И. Непомнящая, В.С. Мухина және т.б.).
Сонымен қатар басқа зерттеушілер бұл тізімді тағы бір ойын түрімен –
театрланған ойындармен толықтырады (Л.А. Абрамян, Л.В. Артемова, Т.В. Антонова,
Е.М. Гаспарова және т.б.).
Театрланған ойындар сюжеттік-рольдік ойындарға ұқсас, бірақ олардан
айырмашылығы балалар қиялына емес, әдеби шығармаларды драмалап кӛрсетуге не
белгілі сюжеттер қойылымына негізделеді. Сондай-ақ кейіпкерді танытатын ӛзіне тән
белгісі болуы тиіс (Л.В.Артемова, Л.А.Минкович).