Пјнніҫ мақсаты: Стилистика жоәары оқу орындарыныҫ қазақ филологиясында кҙп жылдардан бері пјн ретінде ҙткізіліп келеді



жүктеу 0,63 Mb.
Pdf просмотр
бет42/50
Дата17.10.2022
өлшемі0,63 Mb.
#39679
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   50
Адамбаева Г.М. «Қазақ тілінің стилистикасы» пәні бойынша

Тілек, ӛтініш мәнді 
бұйрық: - 
Балам, жӛніңді айшы! 
(М.Әуезов). - 
Келші, 
қалқам, менің қасыма отыршы!Бір ауыз ғана сӛз айтайын, қатар отырып 
тыңдаңыздаршы! 
(Ә.Әбішев). 
4.
Сес кӛрсету, қорқыту мәнді 
бұйрық: - 
Қәне, тіл алмай кӛрші. -Кәне, осы 
баланың бәйгесін бермей кӛрші!
(Ғ.Сланов). - 
Менсіз сол үйге барып кӛрші!
5.
Ӛсиет, үндеу мәнді бұйрық: 

Темірді қызған кезде соқ. Жаманнан без, 
жақсыдан үлгі ал. Жолдастар, егіннен мол ӛнім алатын болыңдар! Сыр 
сандықты ашып қара, Ашып қара, сырласым! Сым пернені басып қара, Басып 
қара, жырласын!
(С.С е й ф у л л и н )
 
Осылардың бәрі - бұйрықты сӛйлемдердің түрлі стильдік қызметте 
жұмсалуының мысалдары. Олардың сондай айырмашылықтарын дұрыс танып, 
әр түрін ӛз орнында пайдалана білу керек. 
3. Лепті 
сӛйлемдер кісінің таңырқау, таңдану, қайғыру, аяу, арман ету 
сияқты кӛңіл -күйін, сезімін білдіру үшін кӛбінесе кӛркем әдебиетте 
жұмсалады. Лепті сӛйлемдер құрамында әдетте одағайлар болады және олар 
кӛтеріңкі дауыспен айтылады. Лепті сӛйлемдердің негізгі мағыналық топтары 
мыналар: 
1. Т а ң ы р қ а у :

Қандай тамаша! Қандай ақылды адам! Тіпті, ғажап қарқын? 
(Ғ.Мұстафин). 
Айналаңа қарашы! Дүние қандай сәнді! 
(Ғ. Сланов). 
Жеріміз 
біздің неткен бай!.. 
(X.Ерғалиев). 
2. Т а ң д а н у: 
-
Пай-пай, мына аттың жүрісін-ай!
-
Ой, қандай сүйкімді үн!
-
Мынау не деген тамаша кӛріністер! 
(С.Шаймерденов). 
-
Апырай, желісінің қаттысын-ай!
'(Ғ.Мүсірепов). 
3. Қ а й ғ ы р у, қ о р қ у: 
-
Апыр-ай, аман болғай-ақ та! 
(Ғ.Мүсірепов). 
-
Құлады-ау! құлайды-ау? 
(Ғ.Мүстафин). 
4. А я у, ж а н ы а ш у: 

Ой, байғұс бала-ай! Қарадай баламды тағы шырылдатты-ау, қан ішер
Майбасар! 
(М. Әуезов). - 
Апырай, аман болғай-ақ та! 
(Ғ.Мүсірепов). - 
Әй, 
мынаны-ай! Кетеді-ау!
(Т.Нұртазин). 
5. Ар м а н е т у, к ӛ к с е у :
-
Әттең, осылардың бәрі де біздің ауылда ӛсетін болса!
(С.Шаймерденов). 
Мына кӛгалға бауырыңды тӛсеп жатсаң!
-
Па, шіркін, мына атқа мінер ме еді! 


50 
6. Ӛ к і ну: 
-
Қап, астықты кеше жипап алмаған екенбіз де! Әттеген-ай, кеше есте 
болмапты-ау! - Қап, мен де барсамшы! 
- Жиналысты кеше шақыру керек еді ғой!
-
Қолыңыздан келмейтін балса, айтуыңыз керек еді ғой!
(М.Иманжанов).
 
7. Қ о р қ у, с е с к е н у: 

Ойбай-ай, ана бала кұлайды-ау! 
(Т. Нұртазин). 
Осы мысалдардан лепті сӛйлемдердің мазмұны кісінің әр алуан сезімін
кӛңіл күйін білдіретінін аңғаруға болады. Стилистика ғылымы тұрғысынан 
сӛйлемдердің мұндай эмоциялық мағыналарын түсініп жұмсай білудің үлкен 
мәні бар. Мұндайда сӛйлемді лепті етуге себепкер болатын одағай сӛздердің 
мағыналарын айырып, басқа сӛздермен мағыналық байланыста жұмсай білу 
керек. Оның үстіне лепті сӛйлемде айтылатын ойдың қандай эмоциялы сезімде 
берілгенін білген жӛн. 

жүктеу 0,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   50




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау