Пму хабаршысы

Вестник ПГУ,  ISSN: 1811-1793                                                   Серия экономическая. № 4. 2017 

ПМУ Хабаршысы, ISSN: 1811-1793                                        Экономикалық сериясы. № 4. 2017                                                     

68

69

қорларының комиссиялық сыйақыларын шегеріп тастағандағы залалдарды 

өтеу ретінде түскен қаражат есебінен қалыптасады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Қазақстан Республикасының бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының 

инвестициялық қызметіне жатады: 

– зейнетақы қорының инвестициялық портфель құру;

– зейнетақылық активтерді инвестициялық басқару;

– зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын 

ұйымын құру және басшы қызметкерлерін тағайындау.

Зейнетақы қорының инвестициялық портфель ұғымы

Портфель  –  бұл  әртүрлі  инвестициялық  құндылықтардың  бірігіп 

жинақталғаны болады да, салым иесінің нақтылы инвестициялық мақсатқа 

жетуіне қызмет көрсететін құралы. Портфельге бағалы қағаздардың бір түрі 

немесе әртүрлі инвестициялық бағалылықтар: акциялар, облигациялар, жинақ 

және депозиттік сертификаттар, аманаттық куәліктер, сақтандыру полистер 

және басқалары кіреді.

«Инвестициялық портфель» – зейнетақы активтері инвестицияланатын 

қаржы құралдарының жиынтығы. БЖЗҚ «инвестициялық портфелі» ҚР ҚҚА 

иеленуге рұқсат етілген бағалы қағаздардан, яғни халықаралық рейтингілік 

агенттіктердің жоғары рейтингілеріне ие бағалы қағаздарынан ғана құралады.

Инвестициялық портфельді қалыптастыру тәртібі әр түрлі объектілерді 

енгізудің жалпы қарама-қайшылықтары, инвестициялық салымның жойылуы, 

тәуелділік және табыс сәйкестігі болып табылады.

Портфель құрылымын ҚҚА-ның жаңа талаптарына сәйкестендіріледі. 

Үкіметтің  жаңа  нұсқауларына  сәйкес  барлық  зейнетақы  қорлары  өз 

портфельдеріндегі бағалы қағаздар көлемін 20 %-ға, одан әрі болашақта  

30 %-ға дейін арттыруға тиіс.

Кез-келген зейнетақылық қордың портфелін екі түрге – өтімді және 

өтімсіз деп бөлуге болады. Портфельдің өтімді бөлігі – дәл қазіргі сәттегі 

бағадан сатылатын бағасының айырмашылығы болмайтын қаржылық тәсіл. 

Портфельдің бұл бөлігін кез-келген уақытта іс-жүзінде ешқандай шығынсыз 

сатуға болады. Портфельдің өтімсіз бөлігі бұл – сатылған кезде қағаздың бағасы 

белгіленген бағадан төмен болатын бөлігі.

Зейнетақылық активтерді инвестициялық басқару

Зейнетақы қорының зейнетақы активтерін инвестициялық басқару оның 

таңдауы бойынша зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге 

асыратын бір және одан да көп ұйымдармен шарт негізінде және уәкілетті орган 

беретін, қызметтің осындай түрімен айналысу құқығына тиісті лицензиясы 

болған жағдайда жинақтаушы зейнетақы қорымен дербес жүзеге асырылады.

Зейнетақы қорларының басты мақсаты – ол салымшыларды көбейту арқылы 

зейнетақы қорының капиталын көбейту. Қорлар шығындарға жол бермеу немесе 

минимизацияламауға тырысады. Соған байланысты қорларда біліктілігі жоғары 

мамандардың болуы, тармақталған бөлімшелердің желісі, қымбат жабдықтардың 

қазіргі техникамен және бағдарламамен жабдықталған. Осының барлығы 

зейнетақылық активтердің сенімді қорғалуына көп үлесін қосады.

Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйым бір 

мезгілде екі және одан да көп жинақтаушы зейнетақы қорларымен зейнетақы 

активтерін басқаруға шарт жасауға құқылы. Зейнетақы активтерін басқаруға 

арналған шарт жазбаша нысанда жасалады, шарттың жазбаша нысанын сақтамау 

оның жарамсыздығына әкеп соғады. Зейнетақы активтерін басқаруға арналған 

шартқа мүлікті сенімді басқару туралы шарттың ережелері қолданылады.

Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды дербес жүзеге асыратын 

жинақтаушы зейнетақы қорларының басқа жинақтаушы зейнетақы қорларымен 

олардың зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруға шарт жасасуға құқығы 

жоқ.

Зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын ұйым:

–  уәкілетті  орган  белгілеген  тәртіппен  зейнетақы  активтерін 

инвестициялауды жүзеге асыруға;

–  Қазақстан  Республикасының  заңдарында  белгіленген  тәртіппен 

зейнетақы активтерін ұдайы бағалап отыруға;

– уәкілетті орган белгілеген мерзімде және тәртіппен өз қызметі туралы 

есеп беруге;

– жинақтаушы зейнетақы қоры мен уәкілетті органның алдында өз қызметі 

туралы ұдайы есеп беріп отыруға;

–  уәкілетті  орган  белгілейтін  тәртіппен  өз  қызметі  туралы  ақпарат 

жариялатып отыруға;

– уәкілетті орган мен зейнетақы активтерін басқару туралы шартпен 

белгіленген басқа да міндеттерді орындауға міндетті.

Зейнетақы  активтерін  инвестициялық  басқаруды  жүзеге  асыратын 

ұйымның басшы қызметкерлері

Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының басшы қызметкерлеріне 

қойылатын талаптар.

Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры міндетті түрде мынадай алқалы 

органдарды қалыптастырады:

– Директорлар кеңесі – басқару органы;

– Басқарма – атқарушы орган;

Вестник ПГУ,  ISSN: 1811-1793                                                   Серия экономическая. № 4. 2017 

ПМУ Хабаршысы, ISSN: 1811-1793                                        Экономикалық сериясы. № 4. 2017                                                     

70

71

– Ішкі аудит қызметі – бақылаушы орган.

Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының оқшауланған бөлімшесінің 

бірінші басшысы мен бас бухгалтерін қоспағанда, директорлар кеңесінің 

бірінші басшысы мен мүшелері, басқарманың бірінші басшысы мен мүшелері 

жинақтаушы зейнетақы қорының басшы қызметкерлері болып танылады.

Олар мыналар:

– жоғары білімі жоқ;

– тізбесін уәкілетті орган белгілейтін халықаралық қаржы ұйымдарында 

осы бапта белгіленген жұмыс стажы және қаржылық қызмет және қаржы 

ұйымдарына  аудит  жүргізу  бойынша  қызмет  көрсету  және  оны  реттеу 

саласында жұмыс стажы жоқ;

– мінсіз іскерлік беделі жоқ;

– уәкілетті органның қаржы ұйымын консервациялау туралы, оның 

акцияларын мәжбүрлеп сатып алу туралы, қаржы ұйымын лицензиясынан 

айыру туралы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген 

тәртіппен қаржы ұйымын мәжбүрлеп тарату немесе оны банкрот деп тану 

туралы шешімі қабылданғанға дейін бір жылдан аспайтын кезеңде бұрын 

қаржы ұйымының директорлар кеңесінің бірінші басшысы, басқармасының 

бірінші басшысы және оның орынбасары, бас бухгалтері болып табылған тұлға 

жинақтаушы зейнетақы қорының басшы қызметкері болып тағайындала алмайды. 

Аталған талап уәкілетті органның қаржы ұйымын консервациялау туралы, оның 

акцияларын мәжбүрлеп сатып алу туралы, қаржы ұйымының лицензиясын кері 

қайтарып алу туралы, сондай-ақ Қазақстан Републикасының заңнамасында 

белгіленген тәртіппен қаржы ұйымын мәжбүрлеп тарату немесе оны банкрот деп 

тану туралы шешімі қабылданғаннан кейін бес жыл бойы қолданылады.

ҚОРЫТЫНДЫ

Қорыта  айтқанда,  жинақтаушы  зейнетақы  қорларының  зейнетақы 

активтерi:  зейнетақы  жарналары,  инвестициялық  кіріс,  өсімпұл  және 

жинақтаушы зейнетақы қорларының комиссиялық сыйақыларын шегеріп 

тастағандағы залалдарды өтеу ретінде түскен қаражат есебінен қалыптасады.

Заңды және жеке тұлғалардың зейнетақы активтеріне құқығы осы Заңмен 

көзделген заттық құқықтар разрядына жатады.

Салымшының, алушының жинақтаушы зейнетақы қорының, кастодиан-

банктің және зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын 

ұйымдардың қарыздары бойынша зейнетақы активтері осы аталған субъектілер 

таратылғанда және (немесе) банкротқа ұшырағанда өндіріліп алуға жатпайды.

Жинақтаушы  зейнетақы  қорының  зейнетақы  активтері  тек  мына 

мақсаттарға ғана жұмсалуы мүмкін: тізбесін уәкілетті органдар белгілейтін 

қаржы  құралдарына  орналастыруға,  зейнетақы  төлемдерін  Қазақстан 

Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асыруға, зейнетақы жинақтарын 

басқа  жинақтаушы  зейнетақы  қорына  не  зейнетақы  аннуитеті  бойынша 

Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртіппен сақтандыру 

ұйымына аударуға, қате есептелген зейнетақы жарналарын және өзге де 

қате есептелген ақшаны қайтаруға, Қазақстан Республикасының заңдарына 

сәйкес зейнетақы төлемдерін төлеуді және жинақталған зейнетақы қаражатын 

аударуды жүзеге асыруға байланысты шығыстарды өтеуге, алушы қайтыс 

болған жағдайда оның отбасына не алушыны жерлеген адамға жинақтаушы 

зейнетақы қорлары жерлегенi үшiн он бес еселенген айлық есептiк көрсеткiш 

шегiнде, бiрақ жеке зейнетақы шотында бар қаражаттан аспайтын мөлшерде 

бiржолы төлем жасайды.

Жинақтаушы  зейнетақы  қорының  зейнетақы  активтерін  нысаналы 

орналастырылуына кастодиан-банктің бақылау жасауды жүзеге асыру тәртібін 

уәкілетті орган белгілейді.

Жинақтаушы зейнетақы қорымен арадағы кастодиандық шарт бұзылған 

кезден бастап алты айға дейінгі мерзімде бұрынғы және жаңа кастодиан банктер 

арасында бұрынғы кастодиан банктің оған келіп түсетін зейнетақы жарналарын 

жаңа кастодиан банкке аударуы туралы тиісті шарт жасалады. 

ПАЙДАЛАНҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ

1 Ахметов, А., Ахметова, Г. Еңбек құқығы. – Алматы, 2008. 

2 «Қазақстан Республикасында Зейнетақымен қамсыздандыру туралы»  

Қазақстан Республикасының Заңы. – Алматы, 2008.

3  «Қазақстан  Республикасындағы  еңбек  туралы»  Қазақстан 

Республикасының Заңы. – Алматы, 2002.

4 enpf. kz

Материал баспаға 11.12.17 түсті.

 

М. Жанат, Ж. Е. Әбілтай 

жүктеу 1,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: