Дәріс 11.
Тақырыбы: Қазіргі қоғамның материалды-техникалық базасының экономико-географиялық анализі.
Дәріс мазмұны:
1. Экономико-географиялық болжау әдістері.
2. Болжаудың әдістерінің класификациясы.
Дәріс мақсаты: Интегралды, территориалды және сызықтық құрылым түрлерімен танысу және оладың түр астын мипаттау.
Қажетті сөздер: интегралды, территориалды, сызықтық, желілік, инфроқұрылым.
Халық шаруашылығының территориалдық құрылымы 3 формадан тұрады.
1. Интегралды - өндірістік құрылым, елдің бөлігінің өзара әрекеттескен, өзара байланысқан және өзара таралғаны мен сипатталады (зона, аудан, ауданша)
2. Территориалды – салалық құрылым елдің негізгі өндірістік және ғылыми потенциалының, экономикалық қосымша салалық таралуымен ерекшеленеді.
3. сызықтық – желілік құрылым, өндірістік инфроқұрылымды оның тұрғындармен өзара байланысын қамтиды.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары.
Өндірістік құрылым дегеніміз не?
Салалық құрылым дегеніміз не?
Желілік құрылым дегеніміз не?
Дәріс 12.
Тақырыбы: Инфроқұрылым географиясы.
Дәріс мазмұны:
1. Инфроқұрылым анықтамасы.
2. Транспорт және байланыстың салалық құрылымы.
Дәріс мақсаты: Әлеуметтік инфроқұрылым-денсаулық сақтау,білім беру,мәдени,қызмет сферасын қамтиды.инфроқұрылымның экономико-географиялық белгілері-сызықтық,лектік және функциялану түрлерімен танысу.
Қажетті сөздер: инфроқұрылым, көлік, байланыс
1. Инфроқұрылым – бұл технокешен элементтерінің өзіндік ерекшеліктері. Инфроқұрылым транспорт және байланыс болып бөлінеді. Әлеуметтік инфроқұрылым-денсаулық сақтау, білім беру,мәдени,қызмет сферасын қамтиды.инфроқұрылымның экономико-географиялық белгілері-сызықтық, лектік және функциялану тоқтаусыз өтеді.
2.Транспорттық инфроқұрылым 2 сала тобынан тұрады-бірінші топ елдер мен қалалар аралығындағы таралу,екінші топ қала ішілік лек пен жергілікті таралу яғни ауылдық пункттерде,туризм және экскурсия аудандары.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары.
Инфроқұрылым дегеніміз не?
Транспорттық инфроқұрылым ерекшеліктері қандай?
Әлеуметтік инфроқұрылымға не жатады?
Дәріс 13
Тақырыбы Экономикалық және әлеуметтік географиядағы жаңа ар. Бағыттар
Дәріс мазмұны:
1. ЭӘГ-дағы жаңа бағыттағы құрылым.
2. Дамудың әлемдік тенденциялары.
Дәріс мақсаты: экономикалық географияның қазіргі ғылымдағы жаңа бағыттарымен танысып, оларға сипаттама беріп, анализ жасау.
Қажетті сөздер: экономикалық-географиялық анализ, конгресс, синтез, қаржы, ғылыми география.
1. Экономикалық география ғылыми ақпараттың 3 түрін қамти алады. Жаңа білім,жаңа түсінік және проблемаларды шешудегі жаңа ұсыныстар. Жаңа білім- экономико-географиялық анализ нәтижесінде қалыптасады.Жаңа түсінік- экономико-географиялық синтез нәтижесінде ,ал жаңа ұсыныс экономико-географиялық болжау нәтижесінде пайда болады.Жаңа бағыттарды қарағанда ескі пәннің сызбасын негізге алған жөн,олар әртүрлі территориалдық жүйені зерттейді.Үлкен тәжірибе саяси-географиялық зерттеулерде кездеседі.Мынандай жаңа бағыттар бөлінген, жоғары білім беру географиясы,ғылыми география, финанс географиясы,діндер географиясы т.б.
2. Әлеуметтік және экомоникалық географияның даму тенденциялары ірі әлемдік геогрофтар форумдарында белгіленген.Халықаралық географиялық Конгресс,екі соңғысы 1992 жылы Вашингтонда және 1996 жылы Нидерландыда өтті.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары.
Экономикалық география ғылыми ақпараттың неше түрін қамти алады?
Жаңа білім қандай анализ нәтижесінде қалыптасады?
Қандай жаңа бағыттыр қалыптасқын?
Қандай форумдар қайда және қашан өтті?
Дәріс 14 - 15
Тақырыбы Адамзаттың ғаламдық проблемалары-географиялық зерттеу аспекті және болжау
Дәріс мазмұны:
1. Ғаламдану формасы.
2. Ғаламдық проблемалар классификациясы.
Дәріс мақсаты: Адамзаттың ғаламдық проблемаларымен танысып, географиялық зерттеу аспекті және болжауларын зерттеу.
Ғаламддық проблемалардың бөлінуі
1.Жер шарындағы бейбітшіліктің сақталуы.
2.Экологиялық проблема
3.Демографиялық проблема
4. Азық-түлік проблемасы
5.Энергетика және шикізат проблемасы
6.Дамушы елдердің артта қалушылығын жою проблемасы
7.Дүние жүзілік мұхит проблемалары
Қазіргі уақытта ғаламданудың 3 формасы бар.
Экономикалық
Саяси
Мәдени
Ғаламдық проблемалар классификациясын Ю. Гладкий енгізді.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары.
1. Ғаламдық проблемаларды ата?
2. Ғаламдық проблемаларды себептері неде?
3. Ғаламдық проблемалардың шешу жолдары?
Әдебиеттер тізімі.
1.Алаев Э.Б. Социально-экономическая география. Понятийно- терминалогический словарь. М; 1983
2. Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. М., Мысль.,1980
3. Гладкевич Г.И. Введение в экономическую и социальную географию. Смоленск, 1994,1997
4. Дмитриевский Ю.Д., Вольф М.Б. География сельского хозяйства. М., 1980
5. Максаковский В.П. «Географическая культура». М., 1998
6. Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию М., МГУ,1970
7. Саушкин Ю.Г. Экономическая география: история, теория, методы, практика. М; Мысль,1973
8. Семевский Б. Введение в экономическую географию,, Л,,1978.
9. Скопин А.Ю. Введение в экономическую географию М., 2001
10. Калашникова Т.М. Экономическое районирование М., 1982
11. Ковалев С.А., Ковальская Н.Я. География населения СССР. М.,1980
12. Экономическая и социальная география. Основы науки. Под ред. Голубчик М.М. – М.: Владос ,2003
13. Максаковский В.П. Географическая картина мира. Кн. 1: Общая характеристика мира. – М.: Дрофа,2003
14. Хрущев А.Г. География промышленности. – М.: Мысль,1986
15. Холина В.Н. География человеческой деятельности: экономика, культура, политика: Учебное пособие для 10-11 кл. школ гуманитарного профиля.- М.: Просвещение,2001
16. Вернадский В.И. Биосфера и ноосфера. – М.,1989
17. Родионова И.А. Политическая карта мира: учебно-справочное пособие по географии. М.: Московский лицей,2000
18. Ром В.Я. Экономическая и социальная география СССР –М.: Просвещение .1986
19. Экономическая и социальная география в СССР. История и современное развитие.- М.: Просвещение,1977
20.Саушкин Ю.Г. Географическая наука в прошлом, настоящем, будущем.- М.: Просвещение ,1980
21. Географические проблемы устойчивого развития.- Уральск,2001
22. Лаппо Г.М. География городов.- М.: Владос,1997
23. Краткие итоги переписи населения 1999 года в Республике Казахстан,- Алматы.: 1999
24. Моисеев Н.Н. Человек и ноосфера-М.,1990- с. 263
25. Развитие народного хозяйства в Западном Казахстане: потенциал, проблемы и перспективы.- Материалы международной научно- практической конференции, посвященной 40-летию ЗКАТУ.- Уральск,2003
«Экономикалық географияға кіріспе» пәні бойынша глоссарий
Экономико-географиялық жағдай – қандай да бір обьект, аудан немесе қала экономикалық маңыздылығы.
Географиялық еңбек бөлінісі – қоғам еңбек бөлінісінің таралу формасы.
Географиялық ойлау – біріншіден территориямен байланысты, өзінің қорытындыларын картада көрсету, 2-ден бір элемент немесе бір саланың байланысты кешені.
Экономикалық аудан – бұл өзінің маманданған, ерекшеленген шаруашылықтың кешенді дамуымен, географиялық жағдайымен, табиғи және еңбек ресурстары.
Қоғамды территориалды ұйымдастыру – материалдық кәсіпорын өндірісінң таралуы және тұрғындардың табиғатты пайдалану байланысына өзара байланыстылығына әрекет етуші аудан мақсатында.
Территория – бұл құрлықтың бір бөлігі оның табиғи және антропогендік ерекшеліктерімен.
Локалитет – бұл геотаралудың кешенді ұяшығы, өзіне 3 міндетті элементті қамтиды: орынды ресурс базасы және мекен ету негізі, елді мекен, тұрғындардың концентрация орны және технокешен (кәсіпорын мен коммуникация) табиғат ресурстарын қайта өңдеу.
Шаруашылық диверсификациясы – ауданның салалық құрылымының күрделенген процессі, еңбектің жаңа сферасы мен жаңа салаларының дамуы мен пайда болуы.
Территорияның бөлінуі – ауданның құрылымдың территориалдық бөліну процессі.
Делимитация – мемлекеттік шекараның жалпы өту бағытының анықталуы және оның географиялық картаға түсірілуі.
Демаркация – белгілі орынға мемлекеттік шекара сызығын өткізу және оның өзіне тән шекаралық белгілерінің қойылуы.
Территория сыйымдылығы - өзгермейтін жағдайларға байланысты фактілік және тығыздың арасындағы қатынас.
Өндіріс күштерінің таралу ерекшеліктері – бұл жалпы объективті себепті- ілесушілік қоғамдық өндіріспен территорияның арасындағы, таралу аспектінен соңғы дамудың анықталу байланысы.
Интеграция – географиялық білім арасындағы үлкен процесі, көбінесе жалпы белгілерінің өсуімен ерекшеленеді.
Инфроқұрылым - өндірісте тікелей қатысы жоқ материальдық жүйе, желі, бірақ өндіріс үрдісіне қажет.
Классификация – сандық белгілеріне қарай өзара бөлінетін объект тобы, ал бұнда сапалық бөліну көрші класстар бойынша объект дамуының қозғалысын немесе иерархиялық тәртіп.
Комплекс – жоғарғы деңгейлі және зат, энергия және ақпараттық құрайтын жүйе, жоғары энергетикалық үнемдеу және ішкі ортамен салыстырғанда үлкен тұрақтылық жүйесі.
Мегаполис – бірлескен урбанизиялық ареалға біріккен қалалардың өсуі.
Миграция – адамдардың территория бойынша көшіп-қонуы.
Орналасудың тірек қалақаны – ірі орталықтармен олардың қосатын магистральдық бірігуі.
Территорияны игеру – территорияны халық шаруашылығына қосу, бұған дейін табиғи өзгермеген ландшафтқа ие.
Шаруашылықтың салалық құрылымы – бұл бөлінген, өндірістік емес шаруашылықтың құрамы бұл немесе басқа территориалдық объект.
Периферия – орталыққа қарсы және басқа территорияны қосатын бірлігі.
Таралу – геотерритория бойынша құбылыстардың таралуы.
Территориалдық құрылым – бұл таралымда міндетті жағдай байланыстардың болуы.
Типология – зерттелгелі тұрған объектінің турлері бойынша бөлінуі, бұл сапалық белгілері бойынша ерекшеленеді.
Урбанизация - қала тұрғындарының өсу процессі, ондағы тұрғындар концентрациясы, әсіресе үлкен қалаларда және қалалық өмір таралған.
Фактор – белгілі – бір күш, процесті өткізу үшін керек күштер бірлігі.
Экономикалық әлеуметтік география – қалыптасу үрдісі, даму мен территориядағы әлеуметтік-экономикалық жүйе және осы жүйелерді басқару туралы ғылым.
6.Семинар (практикалық) сабақтар жоспары –бағдарлама бойынша жоспарланбаған.
Пән сабақтарына әдістемелік нұсқаулар
Оқытушының жетекшілігімен студенттін өзіндік жұмыстарына әдістемелік нұсқаулар
ОЖСӨЖ 1.
Тақырыбы: Экономикалық және әлеуметтік географияның құрылымы. Сызбаны құру және анализдеу.
Мақсаты: Экономикалық және әлеуметтік географияның құрылымымен танысып, құрылым түрлеріне сипаттама беру.
Өткізу түрі: конспектілеу.
Мазмұны: Экономикалық және әлеуметтік географияның құрылымы
Әдістемелік нұсқаулар: . Сызбаны құру және анализдеу.
Әдебиеттер 5. 32-37 бет, 18. 26-27 бет.
ОЖСӨЖ 2.
Тақырыбы Э.Ә.Г. ақпарат деректері: мәтіндер, әртүрлі статистикалық құжатар,картографиялық материалдар, аэрофото және космостық түсірістер.
Мақсаты: Экономикалық және әлеуметтік географияның ақпарат деректерімен танысып, сипаттама жазу.
Өткізу түрі: оқулықмен жұмыс.
Мазмұны:
Мәтін.
Статистикалық құжат.
Картографиялық мәліметтер.
Космостық түсірістер.
Әдістемелік нұсқаулар: дәптерге тезис түрінде жазу.
Әдебиеттер:12.30-36 беттер
ОЖСӨЖ 3.
Тақырыбы Э.Г.Ж. сандық потенциалы Топологиялық қашықтықтың матрицасы.
Мақсаты: экономикалық-географиялық орынның сандық потенциалын анықтау.
Өткізу түрі: матрицамен жұмыс жасау.
Мазмұны:
Э.Г.Ж. сандық потенциалы.
2. Топологиялық қашықтықтың матрицасы.
Әдістемелік нұсқаулар: Топологиялық қашықтықтың матрицасын құру және анлиздеу
Әдебиеттер:12.109-112 бет;21. 12-19 бет
ОЖСӨЖ 4.
Тақырыбы: Э.А. Таксономиялық бірліктері: экономикалық ендік, аса ірі Э.А. ,ірі Э.А., мезоаудандар,төмен аудандар
Мақсаты: экономикалық аудандастырудың таксономиялық бірліктерін сипаттау.
Өткізу түрі: сызба құру
Мазмұны:
Экономикалық аудан.
Мезоаудан.
Микроаудан.
Макроаудан.
Әдістемелік нұсқаулар: мәтін бойынша сызба құру.
Әдебиеттер: 12.248-249 бет; 10.54-61 бет, 7.412-441 бет
ОЖСӨЖ 5.
Тақырыбы: Өндіріс күштерінің таралу принциптері.
Мақсаты: Өндіріс күштерінің таралу принциптерін топ арасында талқылау.
Өткізу түрі: конспектілеу
Мазмұны:
1. Кәсіпкерлер принципі
2.Территория иелерінің принципі
Әдістемелік нұсқаулар: дәптерге өндіріс күштерінің таралу принциптерін тезис түрінде жазу.
Әдебиеттер:12. 128 бет
ОЖСӨЖ 6.
Тақырыбы: Мальтус және Медоуза модельдері
Мақсаты: Мальтус және Медоуза модельдерін сипаттап, олардың ерекшеліктерін анықтау.
Өткізу түрі: баяндама жазу
Мазмұны:
Мальтус моделі
Денис Л.Медоузтің моделі
Әдістемелік нұсқаулар: баяндама жазып, топ ішінде талқылау
Әдебиеттер:9.56-61 бет,7. 441-476-9 бет 15.119-бет
ОЖСӨЖ 7.
Тақырыбы: Табиғи географиялық орта типін игеру
Мақсаты: Табиғи географиялық орта типін игеру маңыздылығын анықтап, оларға толық түрде сипаттама беру.
Өткізу түрі: конспектілеу
Мазмұны:
Игеру сыйымдылығы
Игерудің алғашқы типтері
Қазіргі жіктелу типтері
Әдістемелік нұсқаулар: дәптерге тезис түрінде конспектілеп, топ арасында дисскуссия жүргізу.
Әдебиеттер:12.194-200бет 7.311-348 бет
ОЖСӨЖ 8.
Тақырыбы: Халықтардың өсу динамикасының болжамы
Мақсаты: Халықтардың өсу динамикасының болжамымен танысып, болжам түрлерін өзара талқылап, сипаттау.
Өткізу түрі: пирамида тұрғызу және талдау.
Мазмұны:
Жыныстық пирамида.
Жастық пирамида.
Ерекшелік пирамида.
Әдістемелік нұсқаулар: Жыныстық, жастық, ерекшелік пирамидаларын сандық мәліметтер бойынша әр-бір мемлекеттке тұрғызу
Әдебиеттер: 11, 82-87 бет.
ОЖСӨЖ 9.
Тақырыбы: Қараметалдардың пирометаллургиялық циклі
Мақсаты: Қараметалдардың пирометаллургиялық циклдерін сипаттау және анализдеу.
Өткізу түрі: сызба құрастыру
Мазмұны:
Көмір
Темір
Әдістемелік нұсқаулар: оқулық бойынша дәптерге пирометаллургиялық цикл сызбасын түсүру.
Әдебиеттер: 14, 345-351 бет: 5. 164-165 бет.
ОЖСӨЖ 10.
Тақырыбы: Экономико-географиялық болжаудың жүйесі мен мазмұны.
Мақсаты: Экономикалық географиядағы экономико-географиялық болжаудың жүйесі мен мазмұнын зертте, талқылау.
Өткізу түрі: салыстырма түрінде кестемен жұмыс
Мазмұны:
Жеке экономико-географиялық болжау.
Кешенді интегралды экономико-географиялық болжау.
Жеке экономико-географиялық болжау
|
Кешенді интегралды экономико-географиялық болжау
|
|
|
Әдістемелік нұсқаулар: тақырып бойынша кестені салыстырмалы түрде толтыру керек.
Әдебиеттер: 12. 282-290 бет; 20. 243-255 бет; 13. 464-473 бет;
ОЖСӨЖ 11.
Тақырыбы: Көлік қатынасы мен байланыс жүйесінің салалық қызметі
Мақсаты: экономикалық географияда көлік қатынасы мен байланыс жүйесінің салалық қызметтерін сипаттау.
Өткізу түрі: (карта сызба құру)
Мазмұны:
Автомобиль көлігі.
Темір жол көлігі.
Әуе көлігі.
Әдістемелік нұсқаулар: дүние жүзі атласына қарап кескін картаға трансконтинентал жүйелерді түсүру.
Әдебиеттер: 9. 199 бет.
ОЖСӨЖ 12.
Тақырыбы: Қазақстандағы географиялық туризм.
Мақсаты: Қазақстандағы географиялық туризм саласының дамуын қарастырып, дүние жүзі туризмі арасындағы орнын анықтау.
Өткізу түрі: дисскуссия
Мазмұны: Республикадағы және БҚО-дағы туристік қоғамдастықтардың дамуы мен қалыптасуы.
Әдістемелік нұсқаулар: оқулық бойынша БҚО орналасқан туристік қоғамдастықтарды теріп оларға сипаттама жазу керек.
Әдебиеттер: 25. 121-122 бет:
ОЖСӨЖ 13.
Тақырыбы: Ноосфералық даму жолы.
Мақсаты: Ноосфералық даму жолын сипаттап, толық анықтама беру.
Өткізу түрі: семинар сабақ
Мазмұны: Ноосфералық даму жолы
Әдістемелік нұсқаулар: тақырып бойынша дәптерге конспект жазу.
Әдебиеттер: 16, 24. 263 бет.
ОЖСӨЖ 14 -15 .
Тақырыбы: Адамзаттың ғаламдық проблемалары, оны шешу жолдары.
Мақсаты: : Адамзаттың ғаламдық проблемаларымен танысып, оны шешу жолдарын табу.
Өткізу түрі: баяндама қорғау
Мазмұны:
1.Жер шарындағы бейбітшіліктің сақталуы.
2.Экологиялық проблема
3.Демографиялық проблема
4. Азық-түлік проблемасы
5.Энергетика және шикізат проблемасы
6.Дамушы елдердің артта қалушылығын жою проблемасы
7.Дүние жүзілік мұхит проблемалары
Әдістемелік нұсқаулар: баяндамаларды қорғау және топ ішінде талқылау.
Әдебиеттер: 13. 384-459.
8. Курстық жұмыс, лабораторлық жұмыс, есептік-графиктік жұмыстар бойынша әдістемелік ңұсқаулар – бағдарлама бойынша жоспарланбаған.
9. Студенттің өзіндік жұмысына арналған материал.
Баяндамалар тақырыбы:
Ғаламдық ақпараттық.
Ғаламдық экологиялық проблемалар.
Ғаламдық демографиялық проблемалар.
Ғаламдық азық-түлік проблемалары.
Ғаламдық шикізат проблемалары.
Ғаламдық әлемдік мұхитты пайдалану проблемасы.
Ғаламдық білім алу.
Әлемнің нашар дамыған елдерінің ғаламдық проблемалары.
10. Оқу, өндірістік және дипломалды сарамандар жөніндегі әдістемелік нұсқаулар, есеп құжаттар түрі – егер пәнге қажет болса- бағдарлама бойынша жоспарланбаған
11. Студенттердің білімін бағалау және бақылау жөніндегі мәлімет.
Білімді бағалау жөніндегі мәлімет.
Бағалау саясаты.
«Экономикалық географияға кіріспе» пәні бойынша білімді бағалау кестесі.
|
№
|
Бағалау критериясы
|
Бағалау түрі
|
а п т а
|
Жұмыс үшін %
|
Барлығы
%
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
14
|
15
|
1
|
Дәріске қатысу
|
0,5
|
7,5
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
2
|
ОЖСӨЖ орындауы
|
1,0
|
13
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
3
|
СӨЖ орындауы
|
1,5
|
22,5
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
4
|
Бақылау жұмысы
|
5
|
5
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
|
|
|
|
|
|
|
5
|
Коллоквиум
|
5
|
5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
|
6
|
Іскер ойыны
|
7
|
7
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
7
|
Р1 + Р2
|
|
60
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8
|
Емтихан
|
|
40
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9
|
Барлығы
|
|
100
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |