Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені (ПОӘК) «Салықтық жоспарлау»

22 

 

жоспарлаудағы 

ролі 

оффшорных 

зон. 

Э.Шамбост.  2000г 

  

2011г 

 

15 

Халықаралық 

салықтық 

келісімдер  және 

олардың 

халықаралық 

салықтық 

жоспарлаудағы 

ролі 

1.  Сутырин  С.Ф.  Налоги  и 

налоговое  планирование  в 

мировой экономике.1998г 

2. 

Оффшорные 

фирмы. 

Королев М.В. – М., 2000г 

3.Энциклопедия 

оффшорных зон. 

Э.Шамбост. 2000 

1.www tax kz.kz. 

 2. Интыкбаева С.Ж., 

Кульжабаева М.Т. 

Практикум по налогам и 

налообложению. 

Учебное пособие. А., 

2011г 8-17беттер 

 

Электронды 

мәліметтер 

 

 

6. ДӘРІСТЕР КЕШЕНІ 

 

 

1 тақырып. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік салықтық менеджмент  

1. Салықтық менеджментінің теориялық аспектілері 

2. Мемлекеттік салықтық менеджментті қалыптастыру және дамытудың теориялық негізі 

3. ҚР мемлекеттік салықтық менеджментті ұйымдастыру  

1с.  Салық  –  мемлекет  пен  жергілікті  басқару  органдарының  қызметін  қамтамасыз  ету 

мақсатында заңды және жеке тұлғалардан, оларға тиесілі ақша қаражаттарының мемлекет иелігіне 

ӛту нысанында алынатын міндетті, тұрақты, жеке қайтарымсыз тӛлем. 

Салықтың  мәні  –  міндетті  тӛлем  түрінде  жалпы  ішкі  ӛнімнің  белгілі  бір  бӛлігінің  қоғам 

пайдасына басыбайлы берілетін (отчуждение) алым. 

Тӛлем ретіндегі салықтың айрықша белгілері болып келесілер табылады: 

- міндеттілік; 

- жеке (дербес) қайтарымсыздық; 

- меншік,  шаруашылық  жүргізу  немесе  жедел  басқару  құқығындағы  заңды  және  жеке 

тұлғаларға тиесілі ақша қаражаттарының басыбайлы мемлекетке берілуі;  

- мемлекеттің қызметін қаржылық қамтамасыз етуге бағытталуы. 

Салықтарды  басқару  немесе  салық  менеджменті  қаржыны  басқаруды  жалпы  жүйесінің 

құрамдас бір бӛлігін қарастырады. 

Салық менеджменті – бұл салық саясатын жүзеге асыру мақсатында салық жүйесіне салық 

механизмінің ықпал ету әдістерін пайдалану жолымен басқару процесі. 

Салық  менеджментінің  мақсаты  –мемлекет  пен  шаруашылық  субъектілерінің  салық 

саясатын жүзеге асыру болып табылады. 

Салық менеджментінің объектілері болып келесілер табылады: 

- 

салықтық әкімшілендіру; 

- 

салықтық жоспарлау; 

- 

салық есебі. 

Салықтық әкімшілендіру келесілерді қарастырады: 

- салық  тӛлеушілерді  салықтық  есепке  қою  және  олармен  шаруашылық  қызметті  жүргізу 

үшін қажетті басқа да міндетті ұйымдастырушылық іс-әрекеттерді орындау; 

- салық  тӛлеушілермен  салықтарды  тӛлеу  бойынша  міндеттемелерін  орындау  бойынша 

заңдық және нормативтік актілерді белгілеу; 

- салықтарды тӛлеу мерзімін ӛзгерту тәртібін реттеу; 

- салық  тӛлеушілерден  салықтарды  тӛлеу  бойынша  міндеттемелерді  орындауды  бақылау 

және қамтамасыз ету. 

Салықтық жоспарлау – мемлекет және басқарудың шаруашылық субъектілерінің деңгейінде 

жоспарлаудың құрамдас бӛлігі. Мемлекеттік салықтық жоспарлау – бюджеттің кіріс баптарының 

жалпы  құрылымын  дайындау  бойынша  басқарудың  атқарушы  органдарының  іс-әрекетінің 

жиынтығы,  болашаққа  және  ағымдағы  жылды  есептей  отырып,  бюджетке  салық  түсімдерді 

бағалау.  Корпорациялық  салықтық  жоспарлау  –  мекеменің  бюджетке  тӛленетін  салықтық 

тӛлемдерді  азайту  мақсатында  салық  заңдарын  барынша  тиімді  пайдалануға  бағытталған 

нысаналы мақсаттағы қызметі. 

23 

 

Салық  есебі  –  ҚР  Салық  кодексіне  сәйкес  таңдалған  табыстар  мен  шығындарды  анықтау 

әдістерінің,  оларды  тану,  бағалау  мен  бӛлудің,  сондай-ақ  салық  салу  мақсаты  үшін  басқа  да 

қажетті салық тӛлеушінің қаржы-шаруашылық қызметі кӛрсеткіштерінің есебінің жиынтығы. 

«Салықтық  жоспарлау»  түсінігі  –  қаржылық-құқықтық  актідегі  салықтық  тӛлемдерді 

жоспарлаумен мүлдем байланысты емес. 

Шетел  тәжірибесінде,  салықтық  жоспарлау  –  салық  тӛлеуші  ӛзінің  салықтық  міндеттерін 

қысқартудың  заңды  әдісін  білдіреді.  С.В.Жестков  жазғандай:  «Салықтық  жоспарлаудың  мәні  – 

бұл  салық  тӛлеуші  ӛзінің  салықтық  міндеттерін  барынша  азайту  үшін  заңмен  рұқсат  етілетін 

барлық әдістер мен тәсілдерді қолдану болып табылады». 

Салықтық  жоспарлауды,  біздің  елімізде,  мемлекетті  алдап,  салық  тӛлеуден  жалтару  деп 

ұғынады.  Әрине,  мұнда,  мемлекет  ӛзінің  мүддесін  тек  жеке  тұлғадан  ғана  емес,  сонымен  қатар, 

қоғамнан  да  жоғары  қоюға  ұмтылады.  Сонымен  қатар,  жеке  меншікке  негізделген  нарықтық 

экономика  жағдайында,  салық  тӛлеуші,  -  әдебиеттерде  кӛрсетілгендей,  -  ӛзінің  меншігін  сақтау 

үшін және бюджетке түсетін тӛлемдерді азайту үшін, барлық мүмкіндіктерді қолдануы қажет. 

Шетел  тәжірибесінде,  «салықтан  бас  тарту»  (tax  evasion),  «салықтан  жалтару»  (tax 

avoidance) және «салықтық жоспарлау» (tax hianning) түсініктерін былай ажыратады:  

Салықтан  жалтару  –  салықтық  жүкті  (ауыртпалықты)  азайту  немесе  оны  мүлдем  жоюға 

бағытталған салық тӛлеушінің әрекеті. 

Салықтан жалтару заңды және заңсыз болуы мүмкін. 

Бірінші  жағдайда  біз  салықтық  жоспарлауды,  ал  екінші  жағдайда  салықтан  бас  тартуды 

иеленеміз. 

Салықтан  бас  тарту  –  заңсыз  әрекеттер  мен  әдістерді  қолдана  отырып,  салықтық  міндетті 

толық не жартылай орындамауға бағытталған салық тӛлеушінің әрекеті. 

Салық  тӛлеуден  бас  тартуда,  салықтық  міндеттеме,  салық  тӛлеушінің  салық  міндеттерінің 

белгілі  бір  кӛлемін  кӛрсететін,  нақты  факт  болып  табылады  және  ең  алдымен,  тӛлеуге  қажетті 

салықтың  кӛлемін  кӛрсетеді.  Алайда,  салық  тӛлеуші  салықты  мүлдем  тӛлемеуге  немесе  оның 

салықтық  міндеттемесінде  кӛрсететін  сомадан  аз  мӛлшерде  тӛлеуге  ұмтылады.  Әдетте,  салық 

тӛлеушінің мұндай әрекеті салықтық құқық бұзушылықты қалыптастырады. 

Кейде  мемлекет  ӛзі  салық  тӛлеушіні  салық  тӛлеуден  бас  тартуына  итермелейді,  яғни  оған 

кӛптеген салықтық жүктемелерді арттыра отырып. 

Әдебиеттерде  жазылғандай:  «салық  тӛлеушінің  салықтық  жүктемелерге,  салық 

ставкаларының ӛсуіне, салық органдарының тарапынан бақылау нысандары мен әдістерінің дұрыс 

жетілмеуі  (техникалық  себептері)  және  салықтардың  тӛленген  және  тӛленбеген  экономикалық 

салдарын салыстыруына (экономикалық себептері) жауапты реакциясы жатады». 

Салықтық  жоспарлау  –  заңды  әрекеттер  мен  тәсілдерді  қолдана  отырып,  салықтық 

міндеттемелерді азайту не одан мүлдем бас тартуға бағытталған салық тӛлеушінің әрекеті. 

Салықтық  жоспарлау  салықтық  заңнан  туындайтын  келесі  мүмкіндіктер  негізінде  жүзеге 

асырылады: 

1.  Заңда белгіленген мүмкіндіктер, яғни салықтық жеңілдіктер түрінде болуы керек; 

2.  Салық  тӛлеуші  есебіне  саналатын,  заңдағы  екі  мағыналы,  түсініксіз,  нақты  емес 

сӛздерден туындайтын мүмкіндіктер. 

«Салық жүйесі қаншалықты жетілгендігімен, салық салу объектілерін ұстап қаламын деген 

салық басшылары, оны жіберіп алып отыр. Салық тӛлеуші, заңды бұзбай-ақ салықтан жалтаруға 

тырысып  жатыр.  Мұндай  жалтару,  моральдік  талаптарға  сәйкес  келмейтін,  түрлі  нысандарда 

кӛрсетіледі», - дейді әйгілі француз қаржыгері Поль Мари Годме. 

Американдық  сот  қазысы  Лирнда  Хэндтің  сӛзі:  «...  Салықты  барынша  аз  тӛлеп,  қызметін 

жүзеге  асырғанның  еш  сӛкеттігі  жоқ.  Бүгінде  барлығы  –  кедей  де,  бай  да  солай  жасайды,  және 

барлығы  да  дұрыс  істейді,  себебі  заңмен  белгіленгеннен  артық  ешкім  де  тӛлемеу  керек:  салық 

ерікті қайыр кӛрсету емес, бекітілген тӛлем болып табылады». 

 

 

2 тақырып. Салықтық жоспарлау мен болжамдау салық механизмі элементі ретінде   

 

1. Салық механизмінің экономикалық мазмұны 

2. Салық механизмінің мәні және құрылымы