25
Негізгі әдебиеттер:
1. Радостовец В.В., Шмидт О.И. Теория и отраслевые особенности бухгалтерского учёта –
Алматы: Центр аудит – Казахстан
2. Кеулімжаев Қ.К , Радостовец В.К. , Төлегенов Е.Т. , Продан Л.Г., «Ауыл шаруашылық
кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп», Алматы,
Қайнар
3. Тайгашинова К.Т., Молдашбаева Л.П., “Организация учета животноводческой
продукции в фермерских хозяйствах” Алматы , 2009 г
4. Тайгашинова К.Т. , Лапбаева С.Ш., Бердимурат Н «Вопросы организации кластера в
фермерском хозяйстве», Алматы,2008 г.
Қосымша әдебиеттер:
1.Ержанова С.Ж., Нурумов А.А, Чернова Н.М.: Бухгалтерский учет в крестьянских
хозяйствах» Алматы
2. МСФО-41 «Сельское хозяйство»
3. НСФО №1
Бюллетень бухгалтера, 2008г.
4. Международные стандарты финансовой отчетности (Общий обзор и разъяснения).
Составители Сейдахметова Ф. и др. - Алматы :ТОО «Издательство LEM», 2009 г.
5. Тайгашинова К.Т. , Тлеукабылова К.Б. “Значение производственной бухгалтерии в
условиях формирования рынка”, Алматы , 2009 г
6. Ержанова С.Ж ., Нурумов А.А., Чернова Н.М., “Бухгалтерский учет в крестьянских
хозяйствах”
7. Пизенгольц П.И. и др. “Бухгалтерский учет в сельскохозяйственном производстве”
Учебник М: – М. 2007г.
Дәріс тақырыбы:
2. АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ ӨНІМДЕРІ МЕН МАТЕРИАЛДЫҚ ҚОРЛАРДЫҢ
ЕСЕБІ
Дәріс мақсаты:
Ауыл шаруашылығы өнімдері өсімдік және мал шаруашылығында өндіріс процессін
жүзеге асыру негізінде алынған өнімдер
Дәріс сұрақтары:
1. Ауыл шаруашылығы өнімдері мен материалдық қорларды
алғашқы тану және бағалау
2. Ауыл шаруашылығы өнімдері мен материалдық қорлардың қозғалысы бойынша құжат
айналымы
3. Қоймадағы және басқа да сақтау орындарындағы дайын өнім мен материалдық
қорлардың есебі
4. Дайын өнім мен материалдық қорлардың
талдамалық және жиынтық есебі
1. Ауыл шаруашылығы өнімдері мен материалдық қорларды алғашқы тану және
бағалау
Ауыл шаруашылығы өнімдері дегеніміз өсімдік және мал шаруашылығыда өндіріс
процесін жүзеге асыру негізінде алынған өнімдер. Ол сатуға арналған өнім және әріқарай
өндіріс процесінде пайдалануға арналған тұқым, мал азығы ретінде көрініс алады.
Ауыл шаруашылығында өнідірілген өнімнің жартысы тауар ретінде сатуға арналады.
Дайын өнім және материалдық қорлар есебінің негізгі міндеттері болып мыналар
саналады:
- ауыл шаруашылығы өнімі мен материалдық қорлардың қозғалысын дер кезінде және
дұрыс
құжаттау;
26
- ауыл шаруашылығы өнімі мен материалдық қорлардың қозғалысын, тиімді
пайдалануын жүйелік бақылау орнату;
- кез-келген есеті мерзімге сақтау орындары бойынша дайын өнім мен материалдық
қорлар
жөнінде сандық мәліметтер алу;
- сатуға және ішкі өндірістік қор жасақтауға арналған дайын өнім мен материалдық
қорлар жөнінде мәліметтер жинақтау.
Ауыл шаруашылығы өнімі келесі салалар бойынша жіктеледі: өсімдік шаруашылығы,
мал шаруашылығы және өнеркәсіп өндірісінің өнімдері.
Қаржылық есептіліктің 1-ші Ұлттық стандартына сәйкес ауыл шаруашылығы
кәсіпорындары ауыл шаруашылығы өнімін мынадай кезде ғана таниды:
1) Ұйым өнімді өткен оқиғалардың нәтижесінде бақылауы тиіс;
2) Ұйымның осы өнімді пайдаланудан
болашақ пайда алу тиіс;
3) Өнімнің өзіндік құнын бағалау ықтималдығы жеткілікті деңгейде жоғары болуы
тиіс.
Ұйымның өзі өндірген өнімі өзіндік құны бойынша бағаланады. Осы есепті жылы
өндіріліп, келесі есепті мерзімге ауысатын дайын өнім балансты қорлар ретінде нақты
өзіндік құндарымен көрсетіледі.
Қаржылық есептіліктің 1-ші Ұлттық стандартына сәйкес материалдық қорларға
мыналар жатады:
1) Сатып алынған және қайта сатуға сақталған тауарлар;
2) Қайта сатуға арналған мүлік (жер, ғимарат, автокөліктер);
3) Ұйым өндірген және
сатуға арналған дайын өнім;
4) Дайын өнімді (жұмыстар мен қызметтерді) өндіруге арналған, сондай-ақ өндірістің
өзін қамтамасыз етуге арналған шикізаттар және материалдар;
5) Аяқталмаған өндіріс – дайындық сатысына жетпеген өнім, кейіннен қайта өңдеуге
арналған
жартылай фабрикаттар;
6) Басқа да қосымша қорлар.
Жалпы ауыл шаруашылығы ұйымдарында материалдық қорлар пайдалану бағыты
бойынша мұнай өнімдері, қосалқы бөлшектер, шикізаттар мен материалдар, құрылыс
материалдары және басқа да материалдар.
2.Ауыл шаруашылық өнімдері мен материалдық қорлардың қозғалысы бойынша құжат
айналымы
Ауыл шаруашылық өнімдері мен материалдық қорларының қозғалысы бухгалтерлік
есепке негіз болып саналатын алғашқы құжаттардың негізінде рәсімделеді. Алғашқы
құжаттар операциялардың болған кезінде рәсімделіп, әрбір құжатқа тиісті міндетті
реквизиттерді қамтуы қажет.
Материалдық құндылықтардың қозғалысы бойынша операцияларды тиісті алғашқы
құжаттармен дер кезінде және дұрыс рәсімдеу материалдық құндылықтардың сақталуын,
үнемді жұмсалуын және материалдық шығындардың барынша төмендетілуін қамтамасыз
етеді.
Өсімдік шаруашылығы өнімдерінің түсімін құжаттау. Ауыл шаруашылығы
кәсіпорындарында астық өнімдерін комбайнмен жинап, оны қырманға кірістеген кезде
«Астықты және басқа да өнімдерді егіс алаңынан жөнелту тіркемесі» үш данамен
толтырылады. Оның біреу комбайншыда, екіншісі жүргізушіде, үшінші данасы қырман
меңгерушісінде қалады.
Егіс алаңынан астықты немесе өсімдік шаруашылығының басқа да өнімдерін жөнелту
кезінде жоғарыда айтылған тіркеменің орнына
«Егістен астықты шығару жол қағазы»
құжатын толтыруға болады.
Өсімдік шаруашылығы өнімдерін жөнелту және жұмсау бойынша құжат
айналымы. Өсімдік шаруашылығы өнімдерін жөнелту немесе жұмсау кезінде
«Жүкқағазы»,
