49
журналы» қолданылады. Бұл журналға ай сайынғы жазу әрбір дақыл түрлері бойынша бөлек
жүргізіледі. Айдың соңында әрбір дақыл бойынша шығындар жиынтығы шаруашылық
бойынша өндірістік есепті дайындау үшін ақпараттық негіз ретінде қолданылады.
Өсімдік шаруашылығы бойынша шығындар және өнім шығымы туралы өндірістік
есеп жиынтық құжат болып табылады. Ол екі бөлімнен тұрады: бірінші бөлімінде өсімдік
шаруашылығы бойынша барлық шығындар (8110/1 шотының дебеті бойынша), ал екінші
бөлімінде (8110/1 шотының кредиті бойынша) алынған өнім құны көрсетіледі.
Өндірістік есептің бірінші бөлімінде әрбір объектіге (дақыл түріне немесе тобына,
аяқталмаған өндіріске) арнайы жол бөлініп, беріледі. Бағандарда заттай өлшеммен және
шартты гектарға аударылған жұмыс көлемі, еңбек шығыны (адам/сағат), заттай өлшеммен
тұқым және минералдық тыңайтқыштар шығыны және басқа да көрсеткіштер көрсетіледі.
Жоғарыда айтып өткеніміздей, аяқталмаған өндірістегі жұмыстар аяқталу
мүмкіндігіне қарай әрбір дақыл түрлері бойынша егіс алқабының көлемі анықталған соң бұл
шығындар әрбір дақыл түрлеріне бөлінеді және өндірістік есепте көрсетіледі. Өндірістік
есепте аяқталмаған өндіріске таратлыған мұндай шығындар теріс таңбамен жазылады да,
өндірістік есептің бірінші бөлімі бойынша жиынтық шығынды анықтаған кезде жалпы
шығындар сомасынан шегеріліп тасталады.
Өндірістік есептің екінші бөлімінде өнім шығымы көрсетіледі. Онда өсімдік
шаруашылығынан алынған әрбір дақыл түріне арнайы жол бөлінеді. Өнім шығымы
бағандары бойынша жыл басынан бастап ай сайынғы алынған өнім шығымы (көлемі, құны)
өсу қарқынымен көрсетіледі.
Өндірістік есеп әрбір құрылымдық бөлімшелер бойынша бөлек жасалынады және ол
ұйымның есеп бөліміне тексеруге, содан кейін бекітілуге беріледі. Ұйымның есеп бөліміне
келіп түскен өндірістік есеп тексеруден өткеннен кейін оның негізінде өсімдік
шаруашылығы өндірісі бойынша талдамалық және жиынтық есеп регистрлеріне (10 журнал-
ордер, оған арналған ведомості немесе машинограммаға жазу) жазу жүргізіледі.
Өсімдік шаруашылығындағы шығындар және өнім шығымы бойынша талдамалық
шоттардың жиынтық сомасы 10 журнал-ордерде көрсетілген 8110/1 «Өсімдік
шаруашылығы» шотының дебеттік және кредиттік айналымдарының жиынтығымен және
Бас кітаптің жиынтық сомасымен сәйкес келуге тиісті.
8110/1 «Өсімдік шаруашылығы» шотының дебеті келесідей шоттардың кредитімен
корреспонденцияланады:
3350 «Жұмысшылардың еңбек ақысы бойынша кредиторлық берешектер» - өндіріс
жұмысшыларына есептілінген негізгі және қосымша еңбек ақы сомасы;
3210 «Әлеуметтік сақтандыру» - еңбек ақы қорынан есептілінген міндетті әлеуметтік
сақтандыру;
3350 «Әлеуметтік салық» - еңбек ақы қорынан есептілінген міндетті әлеуметтік салық
сомасы;
3230 «Басқа да міндетті төлемдер бойынша өзге міндеттемелер» - егінді міндетті
сақтандыру бойынша төлемдер;
1310/1 «Тұқым және отырғызылатын материалдар» - жұмсалынған тұқым мен
отырғызылған материалдардың құны;
1310/2 «Тыңайтқыштар» - себілген тыңайтқыштардың құны;
1350/1 «Отын» - жұмсалынған жанар-жағар майдың құны;
1340 «Аяқталмаған өндіріс» өткен жылдың бөлінген шығындары;
1620 «Алдағы кезеңдердің шығыстары» - өсімдік шаруашылығына апарылған
болашақ кезең шығыстары;
8310 «Көмекші өндіріс» - өсімдік шаруашылығы үшін жүк таситын автокөліктердің,
жөндеу шеберханалары мен қосалқы өндірістердің (бумен, сумен, энергиямен, газбен
қамтамасыз ету) машина-трактор паркінің көрсеткент қызметтерінің құны;
8410 «Үстеме шығыстар» - негізгі құралдардың амортизациясы мен жөндеу
шығындары; басқа да өндірістік үстеме шығыстар;
50
3310 «Жабдықтаушы және мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық берешектер» -
өсімдік шаруашылығы үшін жабдықтаушылар және мердігерлердің көрсеткен қызметтерінің
құны.
8110/1 «Өсімдік шаруашылығы» шотының кредиті келесідей шоттардың дебетімен
корреспонденцияланады:
1320/1 «Дайын өнім» - өндірістен алынған дайын өнімнің әділ құны;
1340 «Аяқталмаған өндіріс» - есепті жылы анықтаған өсімдік шаруашылығы бойынша
аяқталмаған өндірістің құны;
8110/2 «Мал шаруашылығы» - малдарды мәдени жайлымдарда бағу бойынша
шығындар.
Егер табиғи апаттардың салдарынан өсімдік шаруашылығындағы зиян сомасы 5610
«Қорытынды пайда немесе зиян» шотының дебетіне 7470 «Өзге де шығыстар» шотының
кредитінен тікелей апарылады. Егінді міндетті сақтандырып, сақтандыру оқиғасы болған
жағдайда алынған сақтандыру төлемдері 6280 «Өзге де кірістер» шотының кредитіне
апарылады.
Өсімдік шаруашылығындағы шығындар және алынған өнім есебінің жалпы сызбасын
төмендегідей тәртіппен көрсетуге болады:
Қарсы тескеру
Қарсы тексеру
1 сызба- Өсімдік шаруашылығындағы шығындар және алынған
өнім есебінің сызбасы
Алғашқы құжаттар
Еңбек ақы
шығындары
бойынша
Материалдық
шығындар
бойынша құжаттар
Негізгі құралдарды
пайдалану бойынша
құжаттар
Өнім шығымы
бойынша
құжаттар
Машина трактор паркін пайдалану
бойынша жиынтық ведомості
Жұмыс және шығын есебінің
журналы
Өсімдік шаруашылығы бойынша
өндірістік есеп
Өсімдік шаруашылығы
бойынша шығындар мен өнім
шығымының есеп кітабы
Материалдардың қозғалысы
бойынша есеп
10 Журнал-ордер
Бас кітап
Достарыңызбен бөлісу: |
