Пәні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)

(қолы)

А.Ж.Т. Итыбаева Ғалия Төлеубайқызы

Ғылыми дәрежесі, атағы, қызметі аға оқытушысы

Машина жасау және стандарттау кафедрасы Б корпусында (Ак.Шөкин көш. 139 үй), 214 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 673633.

Студенттерге өнделген беттерге қойылған техникалық талаптарды қамтамасыз ететін әр түрлі өндеу әдістерін кесу режимінің элементтерінің тандай және есептей білуді үйрету.

− кесу процесінің өту шарты, жоңқа ақауы, кескіш геометиялық және конструктивтік параметрлері, кесу кезінде пайда болатын күштер жүйесі, кесу кезіндегі жылу шығарудың кайнар көзі жөнінде түсінік болу;

− аспаптардын конструктивтік және геометриялық параметрлерін аңықтау, кесудін рационалдық режимін тағайындау, кесу аймағындағы температура мен күштерді анықтауды білу.

6 Пререквизиттер

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет: Конструкциялық материалдар және термоөндеу, химия, физика, өзараауыстырымдылық негіздері

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет: Машина жасау өндірісінің технологиялық процестері, Металл кескіш құрал-саймандар, Машина жасау технологиясы.

8.1 Пәннің тақырыптық жоспары

9 Пәннің қысқаша сипаттамасы

Кесу режимінің элементтері мен сылынатын қабаттың қимасын, жоңқа түзілу процесімен оның түрлері, кесу күштері мен куатты, кесу процесіндегі жылу құбылыстардын және т.б оқылады.

10 Курс компоненттері

10.1 Пән тақырыптарының мазмұны

Кесіп өндеудің тетіктердің өлшемдік пішімі пайда болуына себеп болатын басқа әдістердің ортасындағы орны мен мағнасы. Кесіп өңдеудің тарихи тәжірибесі, тенденциясы және болашағы. Кесіп өңдеу өнімділікті және тетіктерді ақырғы түрі мен өлшемдерін қалыптастыру әдісі. Кесудегі қозғалыстар. Аспаптың қарапайым және құрамды қозғалысы. Аспаптың жұмыс беттері, статикалық және кинематикалық геометриялық параметрлері анықталатың координаты жұмыс және координаты жазықтар. Аспаптың статикалық және кинематикалық бұрыштарын анықтау, олардың өз ара математикалық тәуелдіктері. Кесіп өңдеудің түрлері, олардың кинематикалық нышанына байланысты жіктелуі. Кесу режимінің элементтері және олардың кесу қабатының параметрлері мен өңделген беттің кедірбұдырлығына әсер етуі. Кесу режимінің элементтерін анықтау тізбегі.

2 тақырып. Кесу процесінің физикалық режимі.

Пластикалық деформациясы мен қатты дененің талқандалуы туралы жалпы түсініктеме. Кесудегі материалдың кернеу-деформациаланған жағдайының теориясы, дислокациялық теория. Жоңқа пайда болуы. Жалғыз ығысу жазақтығымен жаңқа пайда болу процесінің сұлбасы. Жоңқа түрлері – кесудегі материалдық пластикалық деформациясының сипаттамасы. Жоңқа шөгуі. Жоңқа шөгі коэффициенті алынатын қабаттың кернеу – деформациялық жағдайының нәтижесі. Шор пайда болуы. Тоқырау аймағымен шор параметрлерінің шарт және кесу режимдерінің тәуелділігі мен өзгерілмейтін зандылық. Шор пайда болуын технологиялық әдістер мен басқару. Кесу процесінің динамикасы. Кесу процесінің күш жүйесі. Кесу күшінің құрамдарын анықтайтын әдістер және есептейтін формулар. Кесу процесіндегі тербелес. Тербелестің түрлері және олардың қарсындылығына әртүрлі факторлардың әсері. Кесу күшінің құрамдары, білдектерді, аспаптарды, технологиялық жабдықтарды есептейтін қортынды мәліметтер. Жылу пайда болуы. Жылу пайда болуы көздері. Жылу ағындары және олардың тарауы. Қатты денедегі жылу таралуын сыйпаттайтын әдістер. Кесу температурасына әсер ететін факторлар.

Аспаптық материалдарға қойылатын талаптар. Осы талаптардың негізгі аспаптық материалдарында іске асуы. Аспаптардың жұмыс қабілеттілігі, оны бағалау әдістері және аспаптардың тоқырау түрлері. Аспаптың жұмыс беттерінің тозуы. Тозудың физикалық табиғаты, тозу өлшемі. Аспаптың тұрақтылық мерзімі және оның математикалық үлгісі аспаптың сенімділігі, оның көрсеткіштері. Автоматтандырылған өндірістегі аспаптың сенімділік көрсеткіштерінің мағынасы. Аспаптың сенімділігін көрсететін әдістер (бетті беріктендіру, химо-термиялық өңдеу, тозу төзімділік жабындымен тозаңдату және басқалар). Автоматтандырылған өңдірісте қолданылатың аспаптардың конструкторлық және геометриялық өзгешіліктері. Кесу процесі мен аспаптың жағдайын ЭВМ қолдануымен басқару.

Бұрғылау. Өңдеу әдісінің тағайындалуы. Бұрғының конструкторлық және геометриялық элементтерінің өзгешіліктері. Бұрғылау процесінің динамикасы, жұмыс беттерінің тозуы және тұрақты мерзім. Жоңғылау. Жоңғылау әдісінің тағайындалуы мен түрлері. Жоңғыштың конструкторліқ және геометриялық параметрлері. Жоңғылау үзіп-кесу сияқты процесінің өзгешілігі, қиманың геометриясы. Жоңғылау процесінің динамикасы, жоңғыштың тозуы және тұрақты мерзімі. Жоңғылаудың біркеліктігі. Беріс қуалай және беріске қарсы жөңғылаудың өзгешіліктері. Тартажону. Тартажонудың тағайындалуы мен түрлері. Тартажоңғыштың конструкторлық және геометриялық өзгешіліктері. Тартажону кесуінің негізгі сұлбалары. Тартажонудағы қозғалыстар. Тартажону процесінің динамикасы, аспаптың тозу және тұрақты мерзімі.

Қажақты өңдеу процесінің кинематикалық және геометриялық өзгешіліктері. Қажақты аспаптар және олардың сипаттамалары. Қажақты өңдеудің кинематикалық өзгешіліктері. Процестің динамикасы, жылу пайда болуы және жылудың таратылу өзгешілігі. Қажақты өңдеу процесінің әсерлігі мен қажақты аспаптың тозуы.

Ажарлау. Ажарлаудың түрлері. Мәре (финиш) өңдеулер: жануыштау, супермәрелеу, бабына жеткізу. Прогрессивтіктін жоғары өнімділікті қажақты өңдеу процесстері: теренді және жылдамды ажарлау, ультрадыбысты тербелес қосылған процестер және басқалар.

МСТО түрлері; олардың майлау, салқындату және жуу әрекеттері. Үстінгі активтік заттардың (ҮАЗ) ықпалдары. МСТО кесу аймағна берудің әдістері. МСТО және ҮАЗ тандауы кесіп өңдеу процесінің әсерлігін жоғарлататың фактор болып саналмақ.

10.2 Тәжірибелік сабақтардың тізімі мен тақырыптары

Практикалық мақсаттың лекциялық материал жұмыстардың - бекіту, жобалауда практикалық іскерлік дағдыларының тауып алуы және есеп-қисаптарда, іскерлік нормативті - техникалық құжатнамамен, стандарттармен пайдалану, чертеждердің оқуы.

4 такырып бойынша №1 тәжирибе жұмысы. Кесу режимінің элементері және оларды анықтау тізбегі мен әдістері.

4 такырып бойынша №2 тәжирибе жұмысы. Токарлық өңдеу режимінің элементтерін есептеу.

4 такырып бойынша №3 тәжирибе жұмысы. Тетікті остік аспаптар мен өңдеу режимінің элементтерін есептеу (бұрғылай, үнгілеу).

4 такырып бойынша №4 тәжирибе жұмысы. Жонғылау өңдеу режимінің элементтерін есептеу.

4 такырып бойынша №5 тәжирибе жұмысы. Қажақты өңдеу режимінің элементтерін есептеу.

10.3 Зертханалық жұмыстардың тақырыптары

1 такырып бойынша №1 лабораториялық жұмыс. Негізгі элементтердің конструкциялық құрылысын, геометриясын және кескіштің жазық координатасын зерттеу

1 такырып бойынша №2 лабораториялық жұмыс. Өтпелі кескіш геометриясын зерттеу және өткірлеу кезіндегі кесу аймағынан жоңқаларды қайтаруға кесетін ернеудің көлбеу бұрышының әсері

2 такырып бойынша №4 лабораториялық жұмыс. Кесу аумағындағы түйіспе құбылыстары және кесу кезіндегі шор құрылуы

2 такырып бойынша №5 лабораториялық жұмыс. Кескіштердің тозуын және жону кезіндегі шыдамдылыкты зерттеу

2 такырып бойынша №7 лабораториялық жұмыс. Кедір-бұдырлықты зерттеу

2 такырып бойынша №9 лабораториялық жұмыс. Экспериментальды өлшеу әдістерің және кесу күшің анықтау

4 такырып бойынша №11 лабораториялық жұмыс. Жоңғылау кезіндегі кесу күшін зерттеу

4 такырып бойынша №12 лабораториялық жұмыс. Бұрғылау кезіндегі кесу күшін зерттеу
Студенттің өздік жұмысының мазмұны

1 тақырып − Кесу теориясының негізгі ұғымдары, терминдері және анықтаулары.

Кесудегі қозғалыстар. Аспаптың қарапайым және құрамды қозғалысы. Аспаптың жұмыс беттері, статикалық және кинематикалық геометриялық параметрлері анықталатың координаты жұмыс және координаты жазықтар. Аспаптың статикалық және кинематикалық бұрыштарын анықтау. Кесіп өңдеудің түрлері, олардың кинематикалық нышанына байланысты жіктелуі. Кесу режимінің элементтері және олардың кесу қабатының параметрлері мен өңделген беттің кедірбұдырлығына әсер етуі. Кесу режимінің элементтерін анықтау тізбегі.

Кепілдеу әдебиет: [2], 6-21 б.

2 тақырып − Кесу процесінің физикалық режимі.

Пластикалық деформациясы мен қатты дененің талқандалуы туралы жалпы түсініктеме. Жаңқа түрлері – кесудегі материалдық пластикалық деформациясының сипаттамасы. Кесу процесінің динамикасы. Кесу процесінің күш жүйесі. Кесу процесіндегі тербелес. Тербелестің түрлері және олардың қарсындылығына әртүрлі факторлардың әсері. Жылу пайда болуы. Кесу температурасына әсер ететін факторлар.

Кепілдеу әдебиет: [2], 40-75 б.

3 тақырып − Жүзді аспаптардың жұмыс қабілетілігі мен тоқырауы. Аспаптық материалдарға қойылатын талаптар. Аспаптардың жұмыс қабілеттілігі, оны бағалау әдістері және аспаптардың тоқырау түрлері. Аспаптың жұмыс беттерінің тозуы. Тозудың физикалық табиғаты, тозу өлшемі. Аспаптың тұрақтылық мерзімі және оның математикалық үлгісі аспаптың сенімділігі, оның көрсеткіштері.

Кепілдеу әдебиет: [2], 78-88 б.

4 тақырып − Әртүрлі кесіп өңдеу әдістерінің өзгешіліктері.

Бұрғылау. Бұрғының конструкторлық және геометриялық элементтерінің өзгешіліктері. Бұрғылау процесінің динамикасы, жұмыс беттерінің тозуы және тұрақты мерзім. Жоңғылау. Жоңғылау әдісінің тағайындалуы мен түрлері. Жоңғыштың конструкторліқ және геометриялық параметрлері. Жоңғылау процесінің динамикасы, жоңғыштың тозуы және тұрақты мерзімі. Тартажону. Тартажонудың тағайындалуы мен түрлері. Тартажоңғыштың конструкторлық және геометриялық өзгешіліктері. Тартажону кесуінің негізгі сұлбалары. Тартажонудағы қозғалыстар. Тартажону процесінің динамикасы, аспаптың тозу және тұрақты мерзімі.

Кепілдеу әдебиет: [2], 157-241 б.

5 тақырып − Қажақты өңдеу процесінің теориясы.

Қажақты өңдеу процесінің кинематикалық және геометриялық өзгешіліктері. Қажақты аспаптар және олардың сипаттамалары. Қажақты өңдеудің кинематикалық өзгешіліктері. Процестің динамикасы, жылу пайда болуы және жылудың таратылу өзгешілігі. Қажақты өңдеу процесінің әсерлігі мен қажақты аспаптың тозуы.

6 тақырып − Қажақты өңдеу әдістері.

Ажарлау. Ажарлаудың түрлері. Мәре (финиш) өңдеулер: жануыштау, супермәрелеу, бабына жеткізу. Прогрессивтіктін жоғары өнімділікті қажақты өңдеу процесстері: теренді және жылдамды ажарлау, ультрадыбысты тербелес қосылған процестер және басқалар.

Кепілдеу әдебиет: [2], 36 -40.

7 тақырып −Майлай салқындату атты технологиялық орталар (МСТО).

МСТО түрлері; олардың майлау, салқындату және жуу әрекеттері. Үстінгі активтік заттардың (ҮАЗ) ықпалдары. МСТО кесу аймағна берудің әдістері.

Кепілдеу әдебиет: [2], 91-100 б.

8 тақырып − Әртүрлі материалдардың кесу өнделімділіктері.

Кесу өңделімділік-материалдың технологиялық қасиеті. Өңделімділіктің негізгі қөрсеткіштері және материалдарды өңделімділіктеріне қарай классификациялау. Ауыр өңделімділікті болат мен қортпалардың, металемес және компазициондық материалдардың өңдеу өзгешіліктері. Кесу өңделімділікті жақсарту жолдары.

Кепілдеу әдебиет: [2], 103-116 б.

9 тақырып − Физико-химиялық өңдеу әдістері.

Бүгінгі машина жасаудағы физико-химиялық өңдеу әдістерінің мағнасы.

10 тақырып − Автоматтандырылған өңдірістегі кесу процесінің өзгешіліктері. Автоматтандырылған өңдірістің шартына қарай кесу процесінің сенімділігін асыратың жолдар.

Оқытушымен бірге тәлемгерлердің өзіндік жұмыстардың мазмұны

1) Жону кезіндегі күшті және куатты анықтау

2) Аналитикалық әдіспен кесу кезіндегі режимін есептеу

3) Норматив-анықтама әдебиеттерді қолданып токарлы жұмыстарда кесу режимін есептеу

4) Бұрғылау, үңгілеу және ұнғылау кезінде кесу режимін тағайындау

5) Жонғылау кезіндегі кесу режимін есептеу

6) Тісті дөңгелектерде тістерді кесу кезінде кесу режимін есептеу

Шартты белгілеулер: ҮТ1 – үй тапсырмасы №1, Қ – оқу үрдісіне қатысуы, З1 - №1 зертханалық жұмыс, З1Д - №1 зертханалық жұмысқа дайындалу, Е – Есеп, КТ – конспектіні тексеру, Т – Тексеру, Т1 - №1 дәріске дайындалу; У – оқу процессіне қатысу; ДЗП 1 –№1 тест, МБ1 - №1 межелік бақылау.

Семестрдің ортасында және соңында 100 балдық шкаламен пәннің оқылған модулі бойынша ағымдағы үлгерімнің (АҮ) бағасы анықталады. Ағымдағы үлгерімнің бағасы келесі балдардың жиынтығынан тұрады:

• 
  сабақтарға дайындық, топта белсенді жұмыс жасау, бақылау шараларға қатысу;
  
• 
  практикалық жұмыстарын уақытында, сапалы орындау және қорғау;
  
• 
  өздік жұмыстарды уақытында, сапалы орындау және қорғау;
  
• 
  сабаққа қатысу және басқа.
  

Межелік бақылаудың (МБ) бағасы да 100 балдық шкала бойынша анықталады.

АҮ және МБ бағаларының қорытындысы негізінде пән бойынша студенттің рейтингі (Р1 и Р2) анықталады:
Р1(2)=АҮ1(2)*0,7+МБ(2)*0,3.
Егер студент межелік бақылаудан өтпесе немесе межелңк бақылаудан 50 балдан төмен алса, рейтинг есептелмейді.

Семестрде пән бойынша студенттің жіберу рейтингінің бағасы тең:

Пән бойынша жіберу рейтингі де, қорытынды бақылау да оң бағаланған ғана қорытынды баға есептеледі. Дәлелсіз себеппен қорытынды бақылауға келмеген жағдайда, «қанағаттанарлықсыз» деген бағаға теңеріледі. Пәнінен емтихан және аралық аттестаттау нәтижелері студенттерге сол күні айтылады, егер емтихан жазбаша түрде түстен кейін жүргізілсе, онда келесі күні айтылады.

Егер де тәлімгер емтиханда F қорытынды баға алса, сонда тізімдемесіне «қанағатсыз» деген баға қойылады.
11 Курс саясаты
Біздің біріккен жұмыстар процесінде біз келесі ережелерді ұстануымыз керек:

1. 
   оқытушы мен тәлімгер бір-біріне құрметпен қарау керек;
   

3) оқытушы тәлімгермен шығармашылық түрде жұмыс істеу керек, тәлімгер оқытушымен қарым – қатынаста болуы тиіс, одан өздік жұмыс пен зертханалық жұмыстарды орындауға консультация алуы керек;

4) сабаққа қатысу міндетті болып табылады, егер сіз үш немесе одан да көп сабақты еш себепсіз босатсаңыз (себеп құжат түрінде дәлелденуі тиіс), онда оқытушы сізден деканаттан жіберілім алуыңызды сұрауға құқылы; есіңізде болсын: сабаққа қатысу қорытынды бағаға қатысты;

5) өздік жұмыстар бойынша графикке қатысты өз уақытынды есеп беру қажет, бұл қорытынды бағаға әсер етеді: өздік жұмыстар орындау графигін бұзған кезде өз уақытында орындамау деңгейіне байланысты жоспарланған максималды балл сандары өткен 1 күніндегі 1 сабаққа 1 баллға азайтылады, бірақ нәтижесінде барлық практикалық және өздік жұмыстарды тапсырып, дәріс кешендерін көрсету қажет;

6) әр бір дәріске, тәжірибелік жұмыстарға міндетті түрде дайындалу қажет; сіздердің дайындықтарыңыз әр дайым тесттер мен сұрақтар арқылы тексеріледі; дәріс бойынша өткен материалдардан теріс жауап берілсе, ағынды бағаны баллдарда 0,5 рет төмендетуге әкеп соғады; сол сияқты зертханалық жұмыстарды сапасыз орындау тәлімгердің оларды қорғау кезінде көрсетілген білім деңгейінің жетіспеушілігі, ағымдағы бағаны балдық түрде 0,5 рет азайтады; курстық жобаның бөлімдерін сапасыз орындау бағаның балл түрінде 0,5 рет төмендеуіне әкеп соғады;

7) сіздің міндетіңізге сабаққа барлық дайындықпен келу кіреді; уақытында кітапханадан әдебиеттерді алып, оларды қолдана біліңіз;

8) ішкі орналасу тәртібі орындалуы тиіс;

9) біреудің орындалған жұмысын көшіруге, әдеби материалдарды өңдемей қолдануға тиым салынады; осы ережені бұзу апталық балл санын алу түріндегі айып санкциясы қолданылады;

10) сабақ кезінде ұялы телефондар сөндірлуі тиіс;

11) әр студент рейтингтік кестелер мен барлық жұмыс түрлерінің графигімен танысып, мамандарды сапалы дайындау және жоғары үлгеріміне бағытталған барлық талаптарды орындауы қажет.

12) аудиториялық сабақтан сұранудан аулақ болыңыз;

13) емтиханда, ағымдағы жұмыстарда (ТӨЖ) көшіріп алуларға тиым салынады; емтиханда көшірген тәлімгер аудиториядан шығарылады, плагиат үшін айып санкциялары қолданылады.

14) сынақ тест түрінде 100 сұрақ бойынша өткізіледі; 100 сұрақтың барлығына дұрыс жауап 100 балға сай келеді; қорытынды баға балл түрінде (1) формула бойынша есептеледі; егер студент сынақта F деген беға алса, онда аралық аттестация ведомостына «есептелмеді» деп жазылады.

15) мемлекеттік грантта оқитын оқушылар сессия нәтижесінде үлгермеушіліктер болса, онда ректор бұйрығымен мемлекеттік грантынан айырылады.

Негізгі

2) Солоненко, В. Г. Резание металлов и режущие инструменты:учеб.пособие для студ. вузов/В. Г. Солоненко, А. А. Рыжкин.−М.:Высш. шк., 2007.-414 с.

3) Обработка металлов резанием: справочник технолога/А.А.Панова.− М.:Машиностроение, 2004.

Косымша

5) Под общей ред. В.И. Баранчикова. Прогрессивные режущие инструменты и режимы резания металлов: Справочник. – М.: Машиностроение, 1990.