Қор нарығының дамуының мәселелері мен болашағы

Ауқымды қаржылық дағдарыс жағдайында отандық қор нарығындағы негізгі мәселелер –қаржылық ахуалдың ұйымдар ретінде нашарлауы, нарықта кәсіби әрекеттерін жүзеге асырып, сол сияқты құнды қағаздар эмитенттері бойынша да жұмыс жүйесін іске асырады, бұның барлығы инвесторлардың инвестициялық тәуекелдіктерінің артуымен қатысты және соған сай инвесторлардың «сенімділік дағдарысы» жайының күшеюі құнды қағаздар нарығының қаражат салымына қатысты. Мемлекеттік құнды қағаздар нарығы, мысалға, инвесторлар үшін, банктік депозиттерге деген альтернативаны алға тартады. Банктер мемлекеттік құнды қағаздармен инвесторларды тарту мақсатында бәсекеге түсетін кезеңде, олардың спрэд тартудағы еркіндігі депозит бойынша пайыздық жүктемелерді төмендету арқылы аңғарылады. Мемлекеттік құнды қағаздармен белсенді нарықтың да белгілі жетістіктері бар. Олар тәжірибелік тұрғыда орталық банктерге тәжірибеге ақша саясатын икемді пайдалану мақсатында жобаларды алға тартады. "Репо" операциясы мемлекеттік құнды қағаздар бойынша сенімді банкаралық несиелік нарықты қамтамасыз етуге де бағытталады, бұның өзі банк жүйесінің ликвидтілігі мен мәнін арттыра түседі. Тағы да бір әлсіздік – бағалы қағаздар нарығында еркін сатылым жүйесінің жеткіліксіздігі – қаржылық институттардың және банктік емес қаржылық мекемелердің акцияларының лайықты әрекетке ене алмауы аталмыш нарықтың төмендеуіне соғады. Банктердің пайыздық саясатына тікелей қысым қаржылық серіктестіктің тиімділігін төмендетіп, банк саясатына кері ықпал етеді, сол арқылы инвестиция кірісіне кереғар ықпал етеді.

Капитал нарығында – қоғамдық өндіріс қатынастарында орташа және ұзақ мерзімді қорларының қозғалысы жүзеге асырылады. Қаржы нарығы бағалы қағаздардың бағасын белгілеу жолымен бизнестің нақтылы құнын бағалауға мүмкіндік береді. Қаржы нарығының болуы – инфляцияның тежейді, өйткені бюджет тапшылығын жабу үшін үкімет ақша эмиссиясын пайдаланбайды. Нарықта еркін жүретін бағалы ұсыным мен сұраныс арқылы анықталадын құнды қағаздар шығарады. Экономикалық реформа прцесінде қаржы нарығының қалыптасуы, жұмыс істеуі, экономиканың дағдарысын тудыратын, және оны инфляциямен қосылмайтын қарама-қайшылықтарға, қиыншылықтарға кездеседі. Инфляция бағалы қағаздарға айтарлықтай шектеу жасайды – олар қысқа мерзімді немесе құны жоғалмай жеңіл өтетіндей болуы тиіс. Қайталама нарықта бағалы қағаздардың айналымы, яғни олардың иелерінің ауысуы болады. Бағалы қағаздардың номиналдық, эмиссиялық және нарықтық болады. Қайталама нарық – 2 бөліктен тұрады: ұйымдастырылған бағалы қағаздар нарығы, және ұйымдастырылмаған бағалы қағаздар нарығы. Бұдан басқа қаржы нарығы басқа критерийлері бойынша ажыратады.

Бағалы қағаздар – құжаттық бағалы қағаздар және құжатсыз бағалы қағаздар болып бөлінеді. Құжатсыз бағалы қағаздардың нысаны – қағаз нысаны, бұл жағдайда бағалы қағаз құжат түрінде өмір сүреді. Эмиссиялық бағалы қағаздар құжатсыз нысаны на көшуді қажет етеді. Инвестициялық бағалы қағаздар – акциялар, опликациялар, фьючерлік өзара шарттар. Инвестициялық емес бағалы қағаздар түріне – тауар немесе ақшалай қызмет көрсететін бағалы қағаз. Мемлекеттік бағалы қағаздарға – ішкі борыштың болуы. Яғни борышкерлік бағалы қағаз. Муниципалдық бағалы қағаздарға - жергілікті органның борыштық бағалы қағаздары кіреді. Туынды бағалы қағаздарға – нарықта айналыста жүрген бағалы қағаздардың тізбесін айқындайды.

2009 жылдың 29 сәуірінде Басқарма Агенттігі № 89 жарлық бойынша эмитенттерге қатысты ережелер бекітілді, облигациялардың алғашқы шығарылымдары жүзеге аса бастады.

Превентивті шаралар қатарында, яғни дефольтты ескерту мен облигацияларды ұстаушылардың құқықтарын күшейту мақсатында жоғарыдағы қаулы қарастырады:

• 
  шектеулердің тізімдерін тағайындау (ковенант), яғни эмитенттерді ерікті қабылдаушыларға қатысты, осы орайда заңға қайшы келу жол алмауы тиіс;
  
• 
  облигация ұстаушыларға қатысты ақпараттар талаптарын күшейту, өкілетті органдардың өз әрекеттеріне деген көзқарастарын жетілдіру, соның ішінде облигацияларды шығарудың шарттары туралы мәселелер, эмитенттердің түрлі жағдайлар туындауында әрекеттерінің барысына назар аудару, дефолт туындауы мәселелерін қарастыру;
  
• 
  өкілетті органдарды ақпараттандыру қызметін облигация ұстаушылардың өкілдерінің өкілеттігіне бекіту;
  

Бағалы қағаздар нарығы- тікелей алғашқы және қайталама нарықтан тұрады. Алғашқы нарықта мемлекеттік және муниципалды облигациялар, сол сияқты акциалар. Алғашқы нарықта бағалы қағаздардың тікелей инвесторлары: коммерциялық және инвестициялық банктер, биржа фирмалары, сақтандыру компаниялары, зейнетақы қорлары. Бағалы ғағаздардың қайталама нарығы- эмитент бағалы қағаздары, орталықтанған немесе орталықтанбаған сатып алу мен сатуды түсіндіреді. Бағалы қағаздар- спецификалық тауар, барлық тауар сияқты тұтыну құны мен бағасы бар. Бағалы қағаздардың тұтыну құнының мәні- белгілі дәрежеде табыс келтіреді, пайыз және дивидент төлегенде, бағалы қағаздардың құн курсының өсуі нәтижесінде келетін табыстар. Құнды қағаздар нарығын реттеу бойынша шаралар әрі қарай құнды қағаздар нарығына кәсіби қатысушыларының қаржылық тұрақтылығын реттеуге бағытталады, тәуекелдікті азайту, қор нарығындағы әрекеттерді жүзеге асырумен қатысты, қаржылық қызмет пен инвесторлардың тұтынушыларының мүдделерін және құқықтарын қамтамасыз ету, сол сияқты инвесторлар мен шетелдік инвесторлардың және ұлттық эмитенттердің отандық нарықтағы тартымдылығын күшейту де жолға қойылады.

«Құнды қағаздар» актив тармақтарына қатысты айтар болсақ, түрлі деректер келтіруге болады, бүгінгі күні құнды қағаздардағы барлық инвестициялардың үлкен бөлгі мемлекеттік құнды қағаздарға тән. Қысқа мерзімді өкіметтік құнды қағаздарға инвестициялар аз кіріс әкеледі, бірақ активтердің ішінде жоғары ликвидтілікті болып саналады, жабуда тәуекелдіктің нөлдік мәніне ие және нарықтық жүктеме өзгерісінде де тәуекелдік мөлшері аз. Ұзақ мерзімді құнды қағаздар ұзақ мерзім ішінде жоғары кіріс әкеледі. Банктің кірісін арттыру үшін әдетте қаражатты мемлекеттік мекемелердің облигацияларына инвестициялайды және шектеулі көлемде – корпорациялардың бірінші класты облигацияларына салады.

Құнды қағаздардың отандық нарығының тәжірибесі байқатқандай, құнды қағаздардың нарығында көптеген манипуляциялық сызбалар тұлғалар арасында жүзеге асады. Сол себептен аталмыш мәселеде мәмілелер бойынша бақылауды күшейту жолға қойылуда, соның ішінде қор биржасындағы сауда жүйесіндегі жандандырылатын ахуалдар жетерлік, сол сияқты құнды қағаздар нарығында бақылау механизмдерін жандандыру жұмыстары жолға қойылады және инсайдерлік ақпараттар қолданасы қолданылады.

1. Инвестициялық қордың түсінігі.

2. Инвестициялық қордың түрлері

3. Инвестициялық қордың даму динамикасы. Инвестициялық қордың салымдық құрылымы.

1 Инвестициялық қордың түсінігі .

Қолма-қол валютаны үйде сақтаудан басқа, қаражатты банктік депозиттерге орналастыру немесе жылжымайтын мүлікке инвестициялауға болады, бүгінде Қазақстанның қор нарығы институциональды және жеке инвесторға жаңа альтернативті амал ұсынады, еркін қаражатт ресурстарын салым туралы – пайлық инвестициялық қорлар.

«Инвестиция туралы» ҚР Заңы 7 шілде 2004 жылы қабылданды. Аталмыш заңмен инвестициялық қор түсінігі нақтыланып, инвестициялық қорларды құрудың, тоқтатудың жағдайлары анықталды, құқықтық жағдайы, инвестициялық қорларды мемлекеттік реттеудің мәселелері арқау болды. Нақты осы заң Қазақстанда жаңа қаржылық институттардың негізінің қалануының түрткісі болды.

ПИФ – инвестициялаудың әмбебап пішіні, келесі артықшылықтары бар:

• 
  салынған қаражатқа анағұрлым жоғары потенциалды кіріс мөлшері;
  
• 
  инвестициялық стратегиялар консервативті және агрессивті инвесторлар үшін;
  
• 
  активтерді кәсіби басқару;
  
• 
  тәуекелдіктерді азайтуда әр түрлі салаларға инвестициялау арқылы жақсы ахуал туындату;
  
• 
  ПИФ кірісінің жеңілдік салық табысын қарастыру;
  
• 
  Инвесторлардың мүдделерін қорғау мемлекеттік реттеу арқылы көп деңгейлі қорғау жүйесін іске асыруда нәтижелер ұсынады;
  
• 
  өте айқын да таза инвестициялық үдеріс.
  

ПИФ жұмыс принциптері мынада, бүгінгі күні жеке инвесторлар үшін тәуекелдіктерді қысқарту амалдарының тиімді түрінің бірі. Пай қорлары үшін инвесторлардың мүдделерін қорғау маңызды, ПИФ әрекеттерінің құрылымын қамтамасыз ету көзделіп, басқару қызметі, инвесторлар мен қор активтерін сақтау, басқару және есеп жүргізу, бақылау мәселелерін реттеу жолға қойылады, қаражатты пайдаланудың құқықтық реттілігі тәуелсіз мекемелер арасында жалғасады –компанияның Басшысы, банк – кастодиан арқылы, тіркеушімен, олардың әрекеттері лицензияланады, сол сияқты мемлекет тарапынан бақыланады. ПИФ әрекеттері мен олардың құрылымдары заңдық актілер бойынша қатаң қадағаланады және ҚБР тарапынан бақыланады.

Компания басқарушысы құнды қағаздарды немесе басқа активтерді иелік етеді, ПИФ тарапынан рұқсаты бар, қазақстандық заңдар бойынша жүзеге асыруға болады. Компания басқарушысы пайшылардың мүдделеріне қарай сенімді басқару жұмыстарын жалғастырады. ПИФ- барлық құнды қағаздары банке-кастодианда назарда болады, яғни құнды қағаздарды сақтап қана қоймайды, сонымен бірге пай қорының барлық қаражат операцияларын басқарады. Компаниялар бірлесімді жауапкершілікке ие, олар өз мүліктерінің кез келген ауытқулары үшін пайшыларға жауап беретін болады. Егер басқарушы компания бұндай мәмілелерді іске асырғысы келсе, яғни қордың инвестициялық декларациясына сай болмаса, банк – кастодиан оларға келісім бермейді.

Пайшылардың құқығы ПИҚ мүліктеріне қатысты болғанда, тіркеуде нұсқалады, бұны арнаулы компания – тіркеуші жүргізеді. Есептің жүргізілуінің дұрыстығы мен нәтижелі болуы аудитор тарапынан тексеріледі.

Банктеден айырмашылығы, жабық құрылым ретінде тартылған депозиттерді кез келген активтерге салады және бұл мәселе туралы салымшылар алдында есеп бермейді. ПИҚ-тер ашық құрылымдар, инвестициялау қатаң түрде лайықты ережелерге сай жүзеге асады, ҚБР тіркеліп, салымшыларға белгілі болады. Бұлардан басқа, ПИҚ-тер күн сайын пайдың құны бойынша есеп береді және пайшалырдың алдында, тексеруші органдар үшін таза активтер бойынша есеп береді, кезеңдік тұрғыда инвестициялық әрекеттер мен активтердің құрылымы туралы лайықты қорытындыларын жүргізеді.

Пайлық инвестициялық қор (ПИҚ) өз алдына біріктірілген қаражат жүйесі, яғни азаматтар мен заңды тұлғалар компанияның басқарушысының сенімді басқаруына кіріс алу мақсатында ұсынады. Атап өтерлігі, ПИҚ – бұл жеке тұлғаға ұсынылатын мүмкіндік, яғни құнды қағаздарға салымнан ірі көлемде пайда алу, яғни ірі институционалды инвесторлар сияқты – банктер, компаниялар. Инвестор өз қаражатын басқармаға жолдайды, инвестициялық пай сатып алады, яғни сатады және шығарады, ПИҚ компаниясын басқарушыға көп міндеттер жүктеледі.

ПИҚ – бұл:

• 
  ақша мен басқа да активтердің жиынтығы, инвестициялау нәтижесінде иелік етілген, пай ұстаушылар мен компания басқарушысының басқаруында орын алады және лайықты заңдар бойынша іске асады;
  
• 
  құрал, яғни инфляциядан активтерді сақтау міндеттерін шешуге көмек береді, кріс алуға жол салады, оның көлемі тәуекелдік деңгейіне де қатысты, ол инвестор тарапынан таңдалады.
  

Пай қорларына инвестициялар – ұзақ мерзімді салымдар. Қазақстандық жағдайларда мамандар бір жыл уақыт кем емес мөлшерде инвестициялауды ұсынады. Олай болмаса, кіріс онша болмайды.

ҚР-да инвестициялық қорлардың келесі түрлері бар:

1. 
   акционерлік инвестициялық қор;
   
2. 
   пайлық инвестициялық қор, яғни келесі пішіндер бойынша іске асатын болады, құрылады – ашық, интервалды және жабық.
   

Интервалды ПИҚ өз алдына ұстаушыға оның пайларын инвестициялық қордың заңдарында тағайындалған ережелерге сай өз мәселелерінің дұрыс шешімдерін табуларын талап ете алады. Бірақ жылына бір реттен көп емес.

Жабық ПИҚ өз алдына ұстаушыға аталмыш қордың пай ұстаушыларының қатысу құқығын растап, сол сияқты пайға қатысты дивидендтер алуға лайықты тағайындалған ережелер бойынша қордың ережелерімен жұмыс атқарады. Жабық түрдегі ПИҚ ұстаушылары компания басқарушысынан оның пайларын сатып алу туралы құқықты талап ете алмайды.

Акционерлік инвестициялық қор (АИҚ) – АҚ, қаражатты инвестициялау әрекеттері жалғасады, қордың декларациялары мен талаптарына сай үдерістер жалғасатын болады, аталмыш қоғамның акционерлерінің тарапынан акциялар төлеміне, активтерге, яғни инвестиция арқылы қол жеткізген жайларға қатысты.

АИҚ еі түрге жіктеледі:

• 
  акционерлік инвестициялық жылжымайтын мүлік қоры (АИЖҚ);
  
• 
  акционерлік инвестициялық қор тәуекелді инвестициялаумен (АИҚТИ).
  

• 
  ғимараттар мен құрылымдар, сол сияқты жер үлескілері мен жер, яғни аталмыш ғимараттар мен құрылымдар орын алған;
  
• 
  өндірістік инвентарь мен негізгі қаражат, құралдар, ғимараттар мен құрылымдарды қамтамасыз етуде аса тиімді;
  
• 
  ақша мен қаржылық құралдар, олардың тізімі өкілетті органдар тарапынан тағайындалады.
  
• 
  АИҚЖ активтері құрамында салынып жатқан құрылыстар мен ғимараттар болмауы керек, сол сияқты жобалық-сметалық құжаттар да қабылданбайды.
  

• 
  Қаржылық құралдар;
  
• 
  Заңды тұлғалардың жарғылық капиталының үлесінде, акционерлік қоғам болып саналмайды;
  
• 
  Жер үлескілері, ғимараттар мен құрылымдар ;
  
• 
  салынып жатқан құрылыстар мен ғимараттар болмауы керек, сол сияқты жобалық-сметалық құжаттар;
  
• 
  жерді және кен қазбаларын пайдалану құқығы.
  

Таза актвитердің 80% құны АИҚЖ жылжымайтын мүлікке қатысты болмақ. Жылжымайтын мүлік активтерінің құрамына енетін мүліксақтандырылуы тиіс. 50% жоғары инвестициялық кіріс АИҚЖ эылжымайтын мүлік жалға берілуінен құралуы қажет. АИҚЖ активтері бір эмитенттен құнды қағаздарға инвестицияланбауы керек немесе қаржылық құралдарға, таза активтердің құнынан 15% аспауы тиіс. Ақшаның минимальды көлемі, дивидендтер төлеуге бағыттала отырып, қордың таза кірісінің 90% -ын құрайды. АИҚЖ тартылған несиелік ресурстарды тарту құқығына ие, Қор активтері есебінен қайтарымға лайықты. Қор активтері есебінен жабуға қатысты қарыздың жиынтық көлемі зайымның кез келген түрінде Қор активтерінің құнының 60% -нан аспауы шарт.

АИҚЖ активтері бір эмитенттен құнды қағаздарға инвестицияланбауы керек немесе қаржылық құралдарға, таза активтердің құнынан 30% аспауы тиіс.

АИҚЖ пен АИҚТИ құқылы емес:

• 
  «Инвестиция туралы» ҚР-ның Заңдарында нұсқалған әрекеттерден басқа түрлерін жалғастыруға;
  
• 
  алтын акцияны» енгізуге;
  
• 
  басқа да қаржылық құралдарды шығару мен орналастыруға, қарапайым акциялардан басқа.
  

• 
  салық табысы бойынша жеңілдіктер;
  
• 
  жылжымайтын мүлік қорлары еншілес ұйымдар құруға құқылы;
  
• 
  қордың активтері – жылжымайтын мүлік нысандары, толықтай немесе тәжірибелік тұрғыда толықтай ағымдағы арендаторлармен жалғасады, инвесторлар үшін ақшалай ағындарды қамтамасыз етуге қабілетті, инвестиция үшін дивидендтер түрінде қол жеткізуге болады;
  
• 
  KASE шығу мүмкіндіктері:
  
• 
  Мақсатты топ – компаниялар, бизнес орталықтары бар және тұрақты кіріс көзін жылжымайтын мүлікті жалға ұсыну арқылы алады.
  

• 
  Салық табысы бойынша жеңілдіктер;
  
• 
  АИҚТИ еншілес ұйымдар құруға құқылы;
  
• 
  АИҚТИ активтері лимитсіз және шектеусіз орналастыра алады;
  
• 
  Мақсатты топ – қаржылық және өндірістік топтар, ұйымдар.
  

ИҚ белсенді басқару байқатқандай, менеджерлер нәтижелерді жақсы етуге ұмтылады, индекс кірістеріне қарағанда, яғни олар өз басқару жүйесінің нәтижелерімен салыстырады. Сол себепті, егер мысалы индекс 20%-ға төмендесе, қордың кірісі - 10%, бұл жақсы нәтиже деп сангалады.

1 Инфляциялық үдерістер: деңгейі, динамика, факторы.

2 Ақшлай-несие саясатының құралдары.

3 Ақшалай агрегаттар.

Инфляциялық үдерістердің дамуы 2012 жылы инфляцияның кейбір қарқынды өрістеуімен ерекшеленді. Оның үстіне, Қазақстан Республикасы Өкіметінің әрекеттерінің тиімділігі және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банктің нәтижелі жұмысы жалдық инфляция деңгейін мақсатты коридора 6-8%-ға қол жеткізді, 2012 жылға қатысты. 2012 жылдың қорытындысы бойынша жылдық инфляция деңгейі - 7,4% ( 2010 жылы желтоқсанда – 7,8%).

2012 жылғы инфляцияның өсуінің негізгі факторлары бірқатар құрылымдық мәселелер мен факторларға тығыз қатысты, олардың шіндегі маңыздылары - әлемдік тауар нарығындағы тұрақсыз ахуал, шикізатқа және азық-түлікке деген әлемдік бағаның өсуі, баға құрылымының тиімсіздігі, тауар мен қызметтің жекелеген нарығындағы төменгі бәсекелестік.

Бұлардан басқа, Кеден одағының қызметі ағымдағы кезеңде Қазақстанның шіндегі баға құрылымына елеулі ықпалын тигізген болатын. Осы орайда егер жағдай Беларуссияның тұтыну нарығында өзара сауда бағытында Қазақстанға елеулі түрдегі ықпалын тигізбейтін болса, онда Қазақстанда инфляцияның белгілі ықпалы ресейлік тұтыну нарығында да байқалады.

Қазақстан Республикасының ақшалай-несие саясатының бағдарланған аясында тепе-тең мәнді аңғаруға болады. Бұл мәселе ақшалай сұраныстың төмен деңгейде қолдау табымен қатысты. 2012 жылдың қорытындысы бойынша ақшалай база 10,3% -ға кеңейді, ақшалай құрылымның өсуі - 15,0%, бұл экономиканың өсуінің номинал қарқынынан төмен.

Банктік сектордың дамуының ұтымды динамикасы байқалуда, бұның өзі банктердің несиелік белсенділігінің біртіндеп қалпына келуімен қатысты. Банктер сыртқы қарыздың көп мөлшерін жапты. Олардың ресурстық базасы ағыидағы кезеңде қарған сыртқы қарыздың көлемін өздігінен жабуға жол беруде. Осылармен қатысты, отандық банктер несиелік ресурстардың сыртқы экономикалық көздерінен аса байланысты емес.

2012 жылы банктердің несиелік белсенділігінің үш жылдық тәжірибелік стагнациясынан кейін несиелеуде өсу дәрежесі байқалуда. 2012 жылдың қорытындысы бойынша несиенің көлемі - 8,8 трлн. тенге, бір жылда 15,7%-ға артқан. Осы орайда ұлттық валютада несиелеу - 29,6% -дан 5681,6 млрд. тенгеге артқан, ал шетел валютасында – 3,4% -дан 3099,7 млрд. тенгеге төмендеген.

2012 жылы тиәжірибелік тұрғыда бірден-бір қор көзі банктер үшін –резиденттер депозиттері, яғни қалыпты динамиканы байқатады. Резиденттер депозиттері 2012 жылы 14,3% дан 8385,4 млрд. тенгеге артты, осы орайда заңды тұлғалардың депозиттері 10,2%-ға өскен, физикалық тұлғаларда – 24,1%. 2012 жылы шетел валютасындағы депозиттер көлемі 2,8% дан 2629,7 млрд. тенгеге ұлғайды, ұлттық валютада – 20,5% дан 5755,7 млрд. тенгеге ұлғайды.

Банктердің қор базасын қалыптастыру ішкі көздерінің тқұрақтылығын арттыру мақсатында, қаржылық жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз ету, депозит салымшыларының мүдделерін қорғау Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің басты міндеті болып саналады. 2012 жылы АҚ «Қазастанның депозиттерді кепілдендіру қорының» капитализациясы 10% дан 133,1 млрд. тенгеге артты.

Тұрғындардың қаржылық секторға деген сенімділігі әрі қарай қаржылық ұйымдардың тәуекелдігін азайтуға бағытталады. Аталмыш заңмен тұрақты негізде 2012 жылдың қаңтарына дейін физикалық тұлғалардың депозиттері бойынша кепілдендірілген салымын қайтару үшін 5 млн. тенге. Қарастырылған.

Қазақстан Республикасының қазіргі таңдағы даму барысындағы өзекті мәселелердің бірі болып тұрақты әлеуметтік –экономикалық даму арқылы халықтың тұрмыс деңгейінің сапасының артуын қамтамасыз ету болып табылады. шағын бизнес ойдағыдай даму үшін, оның шешуші факторлары болып табылатын кәсіпкерліктің әр түрлі қырларын кең қарастырып, инновациялық тәсілдерді, дәстүрлі емес және озық технологияларды қолдану, ең жаңа өнімдер мен қызметтерді пайдалану өте тиімді болмақ. 2012 жылдың қорытындысы бойынша жылдық инфляция шегі - 7,4%.

Ұлттық валютаның нығаю тенденциясы 2009 жылдың соңынан бастап 2012 жылдың басында да жалғаса берді. Осы орайда теңгенің курсның ауытқуы нарықты төмендеп, оның мәні 2010 жылы ақпанда кеңейтілген валюталық коридордың шегіне жетті. Соған сай, валюталық коридор 2010 жылы елеулі рөлді атқарған жоқ. Осылармен байланысты 2012 жылдың ақпан айының соңында Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі валюталық коридорды теңге курсына алмастыруға қатысты үдерістерді жүзеге асыруды қолға алды.

Осы орайда несие саясатын жетілдіру жолдары мен әдістерін іздестірудің қажеттіліктері туындауда. Бұл механизмдер тек Қазақстан Республикасының экономикасының ойдағыдай дамуын қамтамасыз ететін іргелі қаржы негізін құрып қана қоймай, сан салалы экономиканы реттеуді жүзеге асырады. Несие қатынастарын жетілдіру, экономиканың барлық саласында, бизнесте, оның ішінде, шағын бизнесте экономикалық тұтқалар мен ынталарды қолдану арқылы аталмыш салаларды қаржылық тұрғыдан сауықтыру орындалады. 2012 жылдың ортасында курстық волатильдігін арттыру бірінші орынға қойылды, бұл мұнайға деген бағаның төмендеуімен және әлемдік нарықтағы жағдайдың тұрақсыздығымен қатысты. 2012 жылдың соңына қарай тенге курсы бәсеңдеп, 2012 жылдың тамыз, қыркүйек айларында күшейді.

2012 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі пайыздық жүктемесі коридоры өзгеріске ұшырады. Өзгерістер коридор шегінің жоғары шекарасына қатысты – реқаржыландыру ресми жүктемесіне. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі инфляциялық қысым күшеюіне қарай 2012 жылы 9 наурызда шешім қабылдап, реқаржыландыру жүктемесін 7,0% дан 7,5%-ға көтерді.

Депозиттер бойынша банктерден жүктеме ақшалай нарықта қысқа мерзімді төменгі шекараны иеленсе, 2012 жылы өзгеріссіз қалып, 0,5% - 7-күндізгі депозиттар бойынша және 1,0% – 1-айлық депозиттар бойынша .

Депозиттік саясатты қалыптастырудың әр кезеңі коммерциялық банктерде міндетті түрде басқаларымен қатысты болады және міндетті құрылым ретінде оңтайлы саясатты қалыптастыруда қызмет етеді, депозиттік үрдісті ұйымдастыруда пайдасы зор. Депозиттік саясаттың механизмдерін дайындау үрдістерінде банк бөлімшелерінің түрлі құрылымдары ат салысады. Аталмыш сұраққа қатысты міндетті түрде атап өтердігі, банктің ликвидтілігін анықтаудағы басты фактор оның депозиттік базасының сапасы. Сапаның өлшемі ретінде депозиттер тұрақтылығының маңызы зор. Депозиттердің тұрақты бөлігі артқан сайын, банктің ликвидтілігі де жоғары, бұл бөлікте аккумулирленген ресурстар банктен ығыспайды. Депозиттердің тұрақты бөлігін арттыру банктің ликвидті активтерге деген қажеттілігін төмендетеді, банктің міндеттемелерін жандандыру міндеті тұрады.

Банктің даму стратегиясы кең мүмкіндіктері бар әмбебап банк құруға бағытталған, қаржылық нарықта физикалық және заңды тұлғаларды жинақтық операцияларды аккумуляциялау жолымен тарту бойынша салымның кең түріне жол ашу және депозиттердің тартымды жағдайларына бағыт-бағдар беру, салымшылар алдындағы кепілдік шараларды қатаң жүзеге асырып отыру көзделеді.

2012 жылы резервтік талаптардың минималды механизмі өзгермеген. Оның үстіне, минималды механизмі нормативтері 31 мамыр 2012 жылы 1,5% дан 2,5%-ға дейін артты, ішкі міндеттемелер бойынша; ал - 2,5% дан 4,5% басқа міндеттемелер бойынша.

Қазақстан Республикасының Өкіметінің антидағдарысты шаралары қатысты Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі әлемдік шикізат нарығында қолайлы ахуалды байқатты, 2012 жылы елдегі экономикалық өсу тұрақтанды. Осы орайда орташа перспектива бойынша мемлекеттің экономикалық саясаты экономиканың диверсификациясына жұмсалып, оның өсу шамасы - 7% болады.

2012 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі ақшалай-несие саясатында жүзеге асқан басым бағыттар ретінде – бағаның тұрақтануын атап өтуге болады, яғни жылдық инфляцияның төменгі деңгейін қолдау, макроэкономикалық алғышарттарға ден қою.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі ақшалай-несие саясатында жүзеге асқан жайларға қарамастан, бағаның тұрақтылығын анықтап, инфляцияны реттеуге күш салды. Нарықтық қатынастарға көшу жағдайында маңызды әрекеттің бірі – жобалар мен әр түрлі шараларды инвестициялау. Бұл әрекетсіз негізгі өндірістік қорларды кеңейту мен жаңғырту мүмкін емес, өнімнің бәсекеге төтеп беруі де қиын болады. Сол сияқты үлкен мәселе туындататын жай – елдің дамуындағы көптеген әлеуметтік-экономикалық міндеттерді шешу және отандық экономиканы дағдарысты жағдайдан шығару. Инвестициялау – капитал қорын толықтыру немесе құру үрдісі, экономикалық игіліктің көлемін өндірісте ұлғайту.

Ұлттық банк, мемлекеттің ақша-несие саясатына сай әрекетке ене отырып, ақша ағынының қозғалысын реттейді, олардың айналымының жылдамдығына ықпал етіп, эмиссиясына, жалпы салмағына, айналымда орын алған қолма-қол ақшаның көлемін де қосады. Ақша жүйесінің өсуінің тұрақтылығы – инфляцияның қарқынының төмендеуінің кепілі, баға деңгейінің тұрақтылығын қамтамасыз ету, нәтижесінде нарықтық қатынастар халық шаруашылығының экономикасына ықпал етіп, тиімді үлгіде әрекетке енеді.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі ақшалай-несие саясатында қысқа мерзімді ноттарды шығару мен екінші деңгейлі банктерден депозиттерді тарту банктің ликвидтілігін реттеудегі басты үдеріс, сол сияқты қаржылық нарықтағы сыйақы жүктемесін реттейді.

2012 гжылы ақшалай нарықта ликвидтілік жағдайыменг қатысты ахуал өзгермеген. Осымен байланысты, аталмыш құралдардың айналым мерзімі лайықты деңгейді ұстануға жол ашады: Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі қысқа мерзімді ноталары бойынша – 3, 6 және 9 ай, банктерден тартылатын депозиттер бойынша – 7 күн немесе 1 ай.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі шаралары пайыздық саясаттың реттеуші рөлін арттыруға бағытталады және Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жүктемесі коридоры шегінде қысқа мерзімді құралдардың нарығында нарықтық жүктемені ұстау мәселесіне ден қойылады.

Бұлардан басқа, ашық нарықта опрацияларды пайдалану мүмкіндіктері қарастырылуда (open market operations), оңтайлы параметрлерге талдау жасалды (көлемі, операциялардың мерзімі, кепілдікпен қамтамасыз ету түрлері) ликвидтілік шаралары нығайтылды. Осы мақсатта Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі дамыған елдердің тәжірибесін үйренуде, шетел тәжірибесіне назар аударуда.

Тұрақты, икемді және тиімді банктік құрылымды құру – Қазақстанның экономикалық реформаларының бірден-бір маңызды құрамдас бөлігі . Бүгінгі күні, тауарлық және қаржылық нарықтың даму жағдайларында, банк жүйесінің құрылымы шұғыл өзгереді. Қаржылық мекемелердің жаңа түрлері пайда болуда, құралдары мен клиенттерге қызмет көрсетудің әдіс-амалдары енгізілуде.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі банктің ликвидтілігін қолдау үшін реқаржыландырудың зайымдарын ұсынуда. Осы орайда Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі аталмыш ресурстарға сұраныстың елеулі өсуін күтпейді. Аталмыш операциялардың мерзімі 1 жылдан аспайды.

2012 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі резервті талаптардың механизмдерін әрі қарай жандандыру бойынша жұмыстарды жалғастырады, оларды тиімді пайдаланудың нәтижелі әрекеттерін қолға алады.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің валюталық саясаты қазақстандық экономиканың бәсекеге қабілетті сыртқы және ішкі тпе-тең ахуалын нығайтуға мүдделі. Басқаруды бірден-бір мазмұнды стратегия деп қарастырамыз, экономиканың субъектісінің қызметі тәуекелдікті болдырмау мен тәуекелдікті қабылдау және тәуекелдікті басқару арасындағы іріктеуді айқындайды. Тәуекелдікті болдырмау тәуекелдікпен байланысты әрекеттен қашқақтау. Тәуекелдікті қабылдау әрекетті жүзеге асырудың нәтижелі түрлері, яғни кері нәтижелерді үлкен шығындарға жеткізбей көп үрдістерді қолға алу көзделеді. Тәуекелдікті басқару мына альтернативтің іеуін назарға алады: тәуекедікті басқару, әрекеттен бас тарту, тәуекелдікті төмендетуге қатысты шаралармен жұмыс, тәуекелдікті қосымша бағалау. Тәуекелдікті басқару ерекшеліктері – алға қойылған мақсатқа қол жеткізу, ғылыми негізделген ұйымдастырушылық шараларын жолға қою; объективті мәндегі жұмыс ретін іске асыру. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі теңгенің курсын икемді етіп көтеру мақсатында валюта нарығында лайықты әрекеттерді жүзеге асыруда.

Экономикалық ахуалдардың түбегейлі өзгеруінде, энергия ресурстарына әлімдік бағаның шұғыл және елеулі төмендеуі және ұзақ уақыт сақталуы , сол сияқты елдегі девальвация – Қазақстан Республикасының сауда серіктестерінің теңге курсын шұғыл өзгеріске әкелуі ықтимал.

Ақшалай-несие саясат шаралары жылдық инфляция шегін 6-8%-ға әкеледі. Ақшалай ұсыныстардың артуы, инфляциялық қысымның барысы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің валюталық саясатын жетілдіре түседі.

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің валюталық саясаты мен ақшалай-несиелік саясаты интеграциялық үдерістерді басшылыққа алып, Біртекті экономикалық кеңістікте қызмет аясын дамытатын болады.
Тақырып 8. Қазақстан Республикасының валюта нарығының даму болашағы мен қазіргі жағдайы
Жоспар

1 Валюталық курс.

2 Валюталық реттеу мен валюталық бақылау.

1 Валюталық курс.

2012 жылы ішкі валюталық нарық Ұлттық Банктің теңге курсын қолдауымен жүзеге асты. Осы орайда, 2012 жылдың ақпанында валюталық коридордан теңге курсының алмасу режиміне көші жолға қойылады.

2012 жылдың бірінші жартысында ішкі валюта нарығында шетел валютасының сұранысын арттырды. Шетел капиталының өсу қарқыны мен Қазақстанның экспорттық тауарлары түсімдерін арттыру шетел валютасына деген сұранысты арттырды. 2012 жылдың бірінші жартысында ұлттық валютаның нығаю тенденциясы байқалды.

2012 жылдың екінші жартысында ішкі валюта нарығының жағдайы шетел валютасына сұранысты арттырып, лайықты түрде қалыптасты. Осылармен байланысты теңгге қысым байқалды, теңгенің курсы біртіндеп әлсірей берді.

2013 жылы теңгенің алмасу курсы орташа есеппен 2012 жылмен салыстырғанда 146,64 тенге бір АҚШ доллары үшін болды. Биржалық курс жылдың соңында 148,40 тенге бір АҚШ доллары үшін. Бір жылда теңге номинал мәнде АҚШ долларына шаққанда бәсеңдеді - 0,61%. 2012 жылы ресми курсы тенгенің еуроға шаққандағы қатынасы - 1,98%-ға нығайды, ресей рубліне шаққанда – 4,75%.

2012 жылы Қазақстандық қор биржасында шетел валютасның көлемінің артуы байқалады, сонда банкішілік нарықта төмендеу байқалды. Биржалық сауда көлемі доллар ұстанымы тұрғысынан 70,7 млрд. АҚШ долл. құрайды, 2011 жылмен салыстырғанда 16,5% артқан. Биржадан тыс валюталық нарықта банк-резиденттер мәмілеснің көлемі 2011 жылмен салыстырғанда 25,3% -ға азайға және 39,0 млрд. АҚШ долларын құрады.

Ресей рублі мен еуро операциялары валюталық нарықтың биржадан тыс құрылымында мардымсыз үлеске ие болды. Биржалық нарықта ресей ақшасымен операциялардың көлемі 8,4% дан 5,2 млрд. ресей рубліне төмендеді, еуромен операциялар 55,2% дан 299 млн. евроға артты. Биржадан тыс құрылымында валюталық нарықта конверсионды операциялар ресей рубліне қатысты 25,6% дан 5,8 млрд. ресей рубліне артты, конверсионды операциялар еуромен 3,9% дан 579,5 млн. евроға артты.

Бұрынғы жылдардағыдай, қолма-қол шетел валютасы нарығында басты құрмен АҚШ долларына берілді. 2012 жылы нетто-сату көлемі АҚШ долларында алмастыру пункттерінде 12,4 млрд. АҚШ долл. құрады, яғни арту жағдайы бар- 20,7%. Нетто-сату көлемі ресей рублінде 38,4% дан 14,0 млрд. рубльге артты. Евро көлемі 78,8% дан 0,8 млрд. евроға артты.

2012 жылдың басынан теңгенің алмасу курсы тиімділігі динамикасы түрліше бағытта сипат алды және әлемдік тауарлық нарықтың және серіктес елдердің ұлттық валюталарының ауытқуларынан да болды. Нәтижесінде, 2012 жылдың соңында индекс РЭОК 13,3% базалық деңгейден жоғары болып, бәсекелестік артты 2000 жылдың желтоқсан айында. Осы орайда 2010 жылдың желтоқсан айында нығаю 2,8% және 10,9% - 2009 жылдың желтоқсанында.

2012 жылы РЭОК индексінің нығаюы СНГ елдері валюта қоржынында 3,8%-ды құрап, өзге елдердің валюталарымен салыстырғанда 2,5%-ға нығайды.

РЭОК индексі, елдердің үлестік салмағының негізінде есептеледі – сауда серіктестері мұнай саудасының есебінсіз 7,8% артып, базалық деңгейден көтерілді, сол сияқты 2,5% - 2010 жылы желтоқсанда деңгейі артты. Аталмыш индекс аналитикалық мақсаттарда есептеледі және сыртқы сауда құрылымына, мұнай мен газға қатысты әрекеттерге байланысты.

11 тамыз 2009 жылы Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер енді, 4 шілдеде 2009 жылы №167-IV «Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріневалюталық бақылау мен валюталық реттеу сұрақтары бойынша толықтырулар мен өзгерістер енгізу туралы».

Аталмыш өзгерістер мен толықтыруларды жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасы валюталық операцияларын жүзеге асыру Ережелерінің мазмұнына келесі үлгідегі өзгертулер мен толықтырулар енгізілді, бұл мәселе Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің Басқармасының қаулысымен бекітілді, 11 желтоқсан, 2006 жыл, №129:

1) капиталдың қозғалысының валюталық операциялары үшін аралық міннің деңгейін арттыру, арту барысында олар тіркеуге не ақпарат ұсынуға жатады. Капитал ағыны операциялары үлесі үшін аралық мән өз мағынасын шамамен эквиваленттік тұрғыда арттырумен жалғастырды : 50 мыңнан 100 мың АҚШ долларына дейін, капитал ағыны операциялары үлесі үшін–300 мыңнан 500 мың АҚШ долларына дейін.

2) төлемдерді жүргізудің валюталық операцияларын іске асырудың қысқартылған пшіндерін енгізу, яғни мәміле төлқұжатын толтыру, тіркеу, құжаттау таралмайды. Төлемнің сомасының эквиваленті 10 мың АҚШ долларынан аспайтын болса, өкілетті органдармен валюталық келісімшартты ұсынбай-ақ жүзеге асыруға болады. Бұл жағдайларда бақылау ақпараттар негізінде жалғасады, ол клиенттің төлемдік құжатында көрсетілген;

3) физикалық тұлғалар үшін мүмкіндіктерді тағайындау төлемдер ұсынуда валюталық келісімшарттар бойынша жалғасады (шетелде блім алуға қатысты, жылжымайтын мүліктерді жалға алу) жақын туыстарына қатысты мәселеде де құжат арқылы шешімін табады, туыстық қатынасты рететйтін құжаттармен расталады (алдын ала келісімшарт дайындалып, өзара міндеттемелердің ерекшелігі айқындалады, ақшаны жолдаушы мен төлемді жүзеге асырушы арасындағы мәселелердің шешімін табуында да лайықты ережелер бар).

1. Форсталған индустриалды-инновациялық дамудың бағдарламасының мақсаты мен міндеттері.

2. Индустриалды-инновациялық жобалардың қаржылық құралдары , Форсталған индустриалды-инновациялық дамудың бағдарламасы аясында.

Форсталған индустриалды-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы ҚР –ның 2010 – 2014 жылдарға қатысты бағдарламасында ҚР-ның сауда мен экономикалық дамудың Министрлігінде лайықты жүзеге асады, Индустрия Министрлігі мен ҚР-ның жаңа технологиясының 2009 жылғы жобалары да назарға алынады.

Бағдарламаның мақсаты – экономиканың тепе-тең және тұрақты өсуін қамтамасыз ету және бәсекеге қабілеттілікті арттыру.

Бағдарламаның міндеттері:

• 
  Экономиканың ұтымды секторларын дамыту, бәсекелестіктің артуы мен диверсификацияны қамтамасыз етуде лайықты істерге жол ашады;
  
• 
  Инвестициялық жобаларды жүзеге асыру мен экономиканың ұтымды секторларын дамытудың әлеуметтік тиімділігін күшейту;
  
• 
  Индустриализация үшін қолайлы да жайлы ахуал туындату;
  
• 
  Экономикалық өсудің орталықтарын қалыптастыру, экономикалық потенциалды территориялық негізді ұйымдастыру;
  
• 
  Экономиканың ұтымды секторларын дамыту үдерісінде бизнес пен мемлекеттің өзара тиімді әрекеттерін қамтамасыз ету.
  

• 
  ЖЖӨ артуын 7 трлн. тенгеге , жуық шамамен 2008 жылғы ЖЖӨ 50% -ға жоғары, шынайы өсу ЖЖӨ бойынша - 15%;
  
• 
  ЖЖӨ құрылымында өңдеуші өнеркәсіптің үлесінің артуының шамасын - 12,5%;
  
• 
  шикізатты емес экспорттың үлесін арттыру экспорттың жалпы көлемінде 40% -ға арттыру;
  
• 
  шикізатты емес экспорттың үлесін арттыру экспорттың жалпы көлемінде 43% -ға арттыру жиынтық өндіріс шамасы да ескеріледі;
  
• 
  еңбек өнімділігін арттыру өңдеуші өнеркәсіптің жағдайында - 1,5 ретке;
  
• 
  еңбек өнімділігін арттыру агроөнеркәсіптік кешенде 3 000 АҚШ долларына, ауыл шаруашылығында қамтылған адамдар санын 2 есеге арттыру;
  
• 
  мемлекеттік мекемелер мен ұйымдардың сатып алу ахуалын күшейту, ұлттық басқарушы холдингі, ұлттық холдингтер мен компанияларда - тауарлар 60%-ға дейін, ал жұмыс пен қызметтің барысында - 90%;
  
• 
  инновациялық-белсенді өндірістер үлесінің артуы әрекеттегі өндірістердің 10% -ын құрайды.
  
• 
  Шикізатты емес сектордың құнының құрылымында көлік шығындарының үлесінің төмендеуі - 8%;
  
• 
  ЖЖӨ-нің энергия сыйымдылығының төмендеуі 2008 жылмен салыстырғанда 10% .
  

• 
  Бизнес-бастамаларға бағыт-бағдар;
  
• 
  Шикізатты емес секторларда кластерлік бастамалар мен жобаларды қолдау;
  
• 
  Жеке сектор мен мемлекет арасындағы тәуекелдіктерді оңтайлы реттеу, сол сияқты олардың рөлін индустриализациялау үдіріс бойынша айқындау;
  
• 
  Жаңа бизнес-мүмкіндіктерді мультипликациялау;
  
• 
  итеративтілік, Бағдарламаны жүзеге асыруда перманентті қатысуды нақтылаумен байланысты , қатысушылар құрамы жобаны дайындаудағы деңгейіне қатысты;
  
• 
  транспаренттілік – Бағдарлама қатысушылар құрамы тізімінің ашықтылық принциптері, үлгілі жоспарлардың мазмұны, өтініш берушілердің сұраныстары, мемлекеттік қолдау шаралары, Бағдарламаны жүзеге асыру мониторингі нәтижелері;
  
• 
  тепе-тең қол жеткізу – Бағдарлама қатысушылар құрамы отандық және шетел компаниялары болады, ірі, шағын кәсіпорындар да қатыса алады;
  
• 
  бәсекелестік –тиімді жобаларды қозғау негізі ретінде және экономикалық емес әдістерді пайдалануды болдырмау;
  
• 
  трансферттілік (таралу тиімділігі) – мемлекеттік қолдау, нормативтік-құқықтық және нормативтік-техникалық базаларға сай әрекеттерді іске асыру жолға қойылады (бизнес-ортаны жақсарту), экономикалық әрекеттердің барлық субъектілерінде таралады;
  
• 
  қолайлылық – мемлекеттік саясаттың тиімді шаралары, бағдарламалық құжаттарда қарастырылған, аталмыш бағдарламаны іске асыруда қолданылатын болады.
  

2. 
   Индустриалды-инновациялық форсты даму бағдарламалары аясында инвестициялық жобаларды қаржыландырудың қаржылық құралдары.
   

Әлемдік қаржылық дағдарыс шетелдік несиелік қаражатты отандық экономиканың қорландыруын тоқтатты, осымен қатысты, отандық қаржылық мекемелер үшін сыртқы қорландыру жабық не шектеулі болып саналды. Екінші деңгейлі банктер ұзақ және қысқа мерзімді Бағдарлама бойынша инвестициялық жобаларды қаржыландыруға «көп ақшаны» иелік етпейді. Осылармен байланысты Бағдарламаны қаржыландырудың көлемін арттыру қажеттіліктері туындайды және даму институттарының қатысумен жалғасады.

Негізгі міндеттер - инвестицияны экономиканың ұтымды секторларына құралдарды кеңейту арқылы және қаржыландыру көздеріне қол жеткізу арқылы іске асырады.

Мақсатты индикаторлар –инвестицияны экономиканың ұтымды секторларына тарту арқылы , жоспарланған кезеңде - 6 280 млрд.тг.

Әрекеттер стратегиясы. Біртекті құралдар жүйесін қалыптастыру көзделуде, операторлар мен қаржылық қолдау агенттері отандық кәсіпорындарды көбейіп, инвестициялық жобаларды республикалық және аймақтық деңгейде іске асыру жолға қойылады. Осы орайда, мемлекеттік қолдаудың негізіне нарықтық механизмдер қалыптасып, инвестициялық әрекеттерді белсенді етіп, экономиканың ұтымды секторларына құралдарды кеңейту арқылы нәтижеге қол жеткізеді.

Мемлекеттік құралдарды қолданудың саясатында басты назар жеке ресурстарды шоғырландыруға арналады, сол сияқты екінші деңгейлі банктердің несиелік әрекеттерін лайықты жалғастырып, іске қосу көзделеді, индустриализациялау мақсаты көзделеді.

Нарықтық экономиканың мәні мен әдістеріне байланысты реформаны басқару, әсіресе мемлекеттік реттеуде өнеркәсіп өндірістерін дамыту мақсатында салынатын салықтарды жеңілдету, несие саясатының әдістері, бағытты бағдарламалар және т.б. қамтамасыз ету жолға қойылды. Мемлекет экономикасын дамытып жандандыруда бағытты басқару – ол елде болашақта өндірістердің құлдырауын болдырмау, тоқтап тұрған кәсіпорындары бар аймақтардың негізгі мәселелері жұмыссыздыққа, әлеуметтік мәселелердің шиеленісуіне соқтырады, ол сол жерде халықтың өмір сүру деңгейіндегі теңсіздікке, тұтыну көлемінің азаюына, экспорттық мүмкіншіліктердің кемуіне, ғылыми-техникалық әлеуеттің төмендеуіне әкелуі мүмкін. Мемлекеттік қаржылық ресурстар мемлекеттік және жеке операторлар арқылы үдеріске енеді. Мемлекеттік операторлар: Самұрык-Қазына, АҚ «НУХ «КазАгро», БРК, АҚ «БРК-Лизинг»; АҚ «Қазақстанның инвестициялық Қоры», АҚ «Ұлттық Инновациялық Қор», АҚ «Kazyna Capital Management», Казагрофинанс, АҚ «Аграрлық несие корпорациясы», АҚ «Азық-түліктік келісімшартты корпорация», ДАМУ, әлеуметтік –кәсіпкерлік корпорации, АҚ Корпорация экспорт -KAZNEX», АҚ «Мемлекеттік сақтандыру корпорациясы инвестициялар мен экспорттық несиелерді сақтандыру бойынша.

Жеке операторларға енеді: екінші деңгейлі банктер, халықаралық даму институттары , лизингті компаниялар, инвестициялық компаниялар және басқа да қаржыландырушы ұйымдар. Осы орайда жеке операторларды іріктеуде жобаны жүзеге асырудағы потенциалды қатысушылар да назарда болады. Өлшемдер мен тәртіп Өкімет тарапынан анықталады.

Мемлекеттік операторлар тарапынан қаржылық қолдау механизмдері жүзеге асады, тұрақты қызмет пен келесі принциптер басшылыққа алынады:

• 
  Қаржылық қолдаудың тепе-тең дұрыс бағытта болуы;
  
• 
  қаржыландыру бойынша шешімдерді уақтылы қабылдау мен мемлекеттік қажетті лайықты шешімдерді қабылдау;
  
• 
  әрекеттердің белгілі түрлері мен белгілі операцияларда мемлекеттік ұйымдардың мамандануы;
  
• 
  мемлекеттік және жеке қаржылық институттар арасындағы кооперациялау, қаржыландыру мен басқа да құралдарды белглі бір инвестициялық жобалаға кіріктіру барысында.
  

Инвестициялық саясат пен мемлекеттік сектордың операторларының бағыт-бағдарлары бір арнада тоғысады және индустриалды дамуға негізделеді.

Бағдарламаның операторлары жобаларға инвестициялау саясатын жүзеге асырады, экономиканың құрылымының сапалы өзгерістері мен тұрақты өсуіне бағытталады. Жобаларды қаржыландырудың негізгі өлшемдері:

• 
  Бағдарламаның өзектілігіне сай болуы;
  
• 
  жобада міндетті қатысу шарты;
  
• 
  экспортқа бағдарлылық;
  
• 
  бәсекеге қабілетті тауарлар мен қызметтердің өндірісі. Осы орайда өнімдер әлемдік стандартарға сай болуы шарт және құны бойынша бәсекеге қабілетті болуы қажет;.
  
• 
  өнімдерді жоғары үстеме құнмен шығару, осы орайда басты назар жобаларға аударылады, яғни шағын да болса үстеме құнға ие болып, элементтері болады, әлемдік нарыққа шығу мүмкіндіктері болады;
  
• 
  еңбек өнімділігін көтеру;
  
• 
  энергия тұтынуды қысқарту.
  

• 
  несиелеу;
  
• 
  лизингті қаржыландыру;
  
• 
  үлестік қаржыландыру;
  
• 
  несие бойынша сыйақы жүктемесін субсидиялау;
  
• 
  корпоративті кепілдіктер ұсыну;
  
• 
  сервистік қолдау;
  
• 
  экспортерлер үшін гранттар ұсыну;
  
• 
  өнімдерді тұтынуға ұзақ мерзімді келісімшарттар;
  
• 
  грантты қаржыландыру, НИОКР;
  
• 
  мемлекеттің шартты міндеттемелері мемлекеттік кепілдік ретінде және мемлекет кепілдігі ретінде.