Пән аты: Информатика Сыныбы: 8 Сабақтың тақырыбы

Құжат мәтіндері абзацтардан тұрады. С.И.Ожеговтың сөздігінде «абзац» мағынасы былай беріледі: 1) қызыл жол, жол басындағы шегініс; 2) осындай екі шегініс арасындағы мәтін.

Абзац MS Word –та Enter пернесінің басылуымен аяқталады.

Абзац параметрлерін қою үшін Формат менюіндегі Абзац командасы қолданылады. Осы команда таңдап алынған соң, Абзац диалогтік терезесі шығады. Абзац шегіністері мен интервалды қою үшін Шегініс және аралық (Отступ и интервалы) қосымшаларын таңдау керек.

Туралау (Выравнивание) өрісінде абзацты туралау әдістері қойылады:

• 
  По левому краю – абзацты беттің сол жақ шеті бойынша туралау,
  
• 
  По центру – абзацты беттің ортасы бойынша туралау;
  
• 
  По правому краю – абзацты беттің оң жақ шеті бойынша туралау;
  
• 
  По ширине – абзацты беттің оң және сол жақ шеттері бойынша туралау;
  

Первая строка (Бірінші жол) өрісінде абзацтың бірінші жолының шегініс түрлері берілген:

• 
  Нет –шегініс қойылмаған;
  
• 
  Отступ – қызыл жол, на өрісінде арақашықтық көрсетіледі;
  
• 
  Выступ – теріс абзацтық шегініс, на өрісінде арақашықтық көрсетіледі.
  
• 
  Перед және после өрісінде абзацтың бірінші жолына дейінгі және соңғы жолынан кейінгі қашықтықтар қойылады.
  
• 
  Междустрочный (Жоларалық) өрісінде бзац ішіндегі жоларалық интервалдар белгіленеді:
  
• 
  Одинарный – қаріптің типіне сәйкес стандартты интервал;
  
• 
  Полуторный – стандарттан 1,5 есе үлкен интервал;
  
• 
  Двойной – стандарттан 2 есе үлкен интервал
  
• 
  Минимум – мәні (значения) өрісінде көрсетілген интервалдан кіші емес интервал.
  
• 
  Точно – Мәні өрісінде көрсетілген интервалға тең интервал.
  
• 
  Множитель – Мәні өрісінде көрсетілген мәнге көбейтілген стандартты интервал.
  

1. Абзацты форматтау қалай орындалады?

2. Абзац, жол, сөз қалай белгіленеді?

3. Мәтінді туралаудың қандай түрлерін білесіз?

4. Абзацаралық, жоларалық интервалдар қалай қойылады?

Үйге тапсырма беру: Мәтін абзацын форматтау

VI. Оқушыларды бағалау.

Пән аты: Информатика

Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Құжат беттерін рәсімдеу

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың мәтіндік ақпаратты енгізу, мәтіндік құжаттар мен мәтіндік редакторлар мен құжат беттерін рәсімдеу туралы білімдерін қалыптастыру;

Тәрбиелілік: Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу;

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: Практикум элементтерінің көмегімен демонстрациялау, баяндау арқылы түсіндіру.

Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: интерактивті тақта, компьютер, электр оқулық

Сабақтың өту барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Құжат беттерін рәсімдеу
Бетті белгілеу. Құжат мәтіні қағаз бетінде жақсы шығу үшін оның бетінің параметрін, яғни жоғары және төмен, сол және оң жақ өлшемдерін, сонымен қатар беттің жоғары және төменгі колонтитулының орналасуын қою керек. Ол үшін Файл-Беттің параметрлері (Файл – Параметры страницы) командасы таңдалынады.

Терезеге қойылатын беттің өрістеріне Өріс (Поля) қосымшасы қолданылады. Жоғарғы, Төменгі, Сол жақ, Оң жақ (Верхнее, Нижнее, Левое, Правое) өрістері.

Үлгі рамкасында параметрлері таңдалынған беттің сыртқы түрі көрсетілген.

Таңдалған өрістер дұрыс болса, Ок батырмасы шертіледі.

Құжат бетінің өлшемдерін таңдауға, Қағаз өлшемі (Размер бумаги) қосымшасында Қағаз өлшемі өрісі орналасқан. Егер қажет өлшем тізімде болмаса, онда Ені (Ширина) және Биіктігі (Высота) өрісінде беттің ені мен биіктігінің сәйкес мәндерін енгізуге болады.

Бағдарлау (ориентация) рамкасында қағаз бетінің кітаптық (вертикаль) немесе альбомдық (горизонталь) түрі қолданылады.

Беттерді бөлу. Microsoft Word мәтінді беттерге автоматты түрде бөледі. Бірақ кейбір жағдайда құжаттың белгілі бір бөліктерін жаңа беттен басып шығаруға тура келеді.

Беттің нөмірлерін қою. Құжаттың беттерін қағазға баспай тұрып, әдетте, оны нөмірлеп алады. Беттің нөмірлерін қою үшін Қою менюіндегі Беттің нөмірлері (Номера страниц) командасын шақыру керек

Орналасу (Положение) өрісінде беттің нөмірлерінің орналасуын (жоғары немесе төмен), ал Туралау (құжаттың бірінші бетіне, егер ол титул парағы болса нөмір қойылмайды) өрісінде – бет нөмірлерін бет өрісіне сәйкес (сол, ортаға қарағанда, оң т.с.с) таңдаңыз.

Колонтитулдарды орналастыру. Колонтитул – құжаттың әрбір бетінің жоғары немесе төмен жағына басылатын мәтін немесе сурет. Әдетте, колонтитулға беттің нөмірлері, кітап аттары немесе ағымдағы бөлім аттары жазылады.

1. Бет өрістерін рәсімдеу әдістерін сипаттаңыз?

2. Бет нөмірлері қалай қоюға болады?

3. Колонтитулдар деген не? Онда қандай хабарламалар болуы мүмкін?

Құжатта кестені даярлаудың екі әдісі бар.

Бос кестені орналстыру үшін курсорды қажет жерге апарып, Кесте (Таблица) менюіндегі Қою-Кесте (Вставить - Таблица) командасын таңдаңыз. Кестені қою терезесінде бағандар мен жолдардың сәйкес сандарын қойыңыз.

Кесте өлшемдері көрсетілген соң оны Автоформат батырмасын басу арқылы автоматты түрде форматтауға болады. Терезе ішінде көрсетілген пішінді Автоформат терезесінде таңдауға болады.

2-әдіс.

Кестені Стандартты аспаптар тақтасындағы Кестені қосу (Добавить таблицу) батырмасын шерту арқылы құруға болады. Ашылған терезеде керекті ұяшық сандарын тышқанның сол жақ батырмасын басулы күйінде ұстап тұрып қоюға болады.

Ұяшықты біріктіру және бөліктерге бөлу. Кестенің жоғарғы жағына оның тақырыбын жазу кезінде бір жолдың бірнеше ұяшықтарын бір ұяшыққа біріктіру қажет болуы мүмкін, осы кезде ұяшықтың мазмұнын Формат менюінің көмегімен форматтауға болады. Олардың ішіндегі мәліметтер де бір ұяшықтың немесе бірнеше ұяшықтың ішіне орналасуы мүмкін.

Бірнеше ұяшықтарды бір ұяшыққа біріктіру үшін оларды белгілеп алып, Кесте менюіндегі Ұяшықтарды біріктіру (Обьединить ячейки) командасын орындаңыз немесе Кесте және шекара (таблица и границы) тақтасындағы батырмасын шертіңіз.

Бір ұяшықты бірнеше ұяшыққа бөлу қажет болса, курсорды сол ұяшыққа апарып, Кесте менюіндегі Ұяшықтарды бөлу (разбить ячейки) бөлімін таңдаңыз.

Ұяшықтарды бөлу командасы экранға Бағандар саны (Число столбцов) және Жолдар саны (Число строк) мәндерін енгізетін диалогтік терезесін шақырады.

Кесте құрылымын өзгерту. Кесте құрылымын өзгерту бастапқы кестенің жолдар мен бағандар санын өзгерту болып табылады.

Кестеге элементтер қою үшін (жол, баған, ұяшық) олардың орнына жаңадан қойылатын элементтердіі белгілеп, Кесте менюіндегі Қосу (Добавить) командасын таңдап, берілген, яғни Бағанның сол жағы, Бағанның оң жағы, Бір жол жоғары, Бір жол төмен ұяшықтар (Столбцы слева, Столбцы справа, Строки выше, Строки ниже, Ячейки) пункттерінің керегін таңдау қажет.

Кесте элементтерін өшіру үшін оларды белгілеп, Кесте менюіндегі Өшіру (Кесте, Баған, Жол, Ұяшық) Удалить (Таблица, Столбцы, Строки, Ячейки) бөлімін таңдаңыз.

Сабақты бекіту сұрақтары:

1. 
   Кесте дегеніміз не?
   
2. 
   Қандай кесте тіктөртбұрышты деп аталады?
   
3. 
   Жол, баған, ұяшық дегеніміз не?
   
4. 
   Бір ұяшықты бірнеше ұяшыққа қалай бөлуге болады?
   
5. 
   Кестедегі қандай қозғалыс әдістерін білесіз?
   

Microsoft Word құжатына басқа программаларда жасалған, сондай-ақ сурет салу тақтасын қолданып салынған суреттер мен графиктік обьектілерді қоюға болады. Ол осы обьектілерді көшіруге және оларды құжаттың кез келген жеріне қоюға мүмкіндік береді.

Басқа программада жасалынған сызба құрылымдарды орналастыру үшін :

1. 
   обьект қойылатын жерге курсорды әкелу;
   
2. 
   Қою – Сурет – Файлдан (Вставка – Рисунок – Из файла) командаларын таңдау;
   
3. 
   Пайда болған терезедегі Бума өрісінен дискіні, ал төменгі өрістен сурет орналасқан файлды таңдау керек.
   

4. 
   ОК батырмасын бассаңыз, таңдалынған сурет құжатқа орналасады.
   

1. 
   сурет қойылатын жерге курсорды орналстыру қажет;
   
2. 
   Қою-Сурет – Картина (Вставка-Рисунок-Картина) командасын таңдау керек;
   
3. 
   Пайда болған терезеде Word-тың деңгейіне байланысты әр түрлі суреттердің тізімі ұсынылады;
   
4. 
   Суреті бар файлдардың атын таңдап, ОК батырмасын басу керек;
   
5. 
   Таңдалынған сурет құжатқа орналастырылады.
   

Суреттерді стандартты әдіспен көшіруге болады. Ол әдісті қолдану үшін суретті ерекшелеу, яғни оны тышқанмен шерту керек.

Сурет өлшемін өзгерту үшін оны тышқанмен шерту керек. Сол сәтте ол жан-жағынан сегіз қара тіктөртбұрышпен қоршалады. Бұрыштарын созу арқылы суреттің өлшемін өзгертеміз. Ал тіктөртбұрыштың қабырғаларын созу арқылы ені мен биіктігін өзгерте аламыз.

Егер суретте тышқанды шертсеңіз, үнсіз келісім бойынша суреттің параметрлерін өзгертетін Көрінісін баптау (Настройка изображения) батырмалары бар тақта пайда болады.

Бұл тақтаны қосымша меню арқылы да шақырып алуға болады.

Суретті өшіру үшін оны белгілеп және Delete (Өшіру) пернесін басу керек.

1. 
   Microsoft Word суреті қалай қойылады?
   
2. 
   Суреттің өлшемін қалай өзгертеміз?
   
3. 
   Word құжатында сурет қалай өшіріледі?
   

Баяндау арқылы түсіндіру.

Компьютер, оқулық, практикум, интерактивті тақта

MS Excel-дің қосылуы бірнеше әдістермен жүзеге асады. MS Excel қосылғаннан соң MS Excel терезесі ашылады. Бас меню де, негізінен, басқа да Microsoft Office программаларындағы бөлімдерден құрылған.

Оның Word менюінен өзгешелігі, Кесте орнына Мәлімет (Данные) алмастырылған.

Жұмыс кітабы. Microsoft Excel файлы жұмыс кітабы деп аталады. Жұмыс кітабы терезенің төменгі жағына аттары таңбаша арқылы берілген парақ қаттамасының жұмыс парағынан тұрады.

Жұмыс парағы 256 бағаннан және 65 536 жолдан тұратын кесте түрінде беріледі. Жолдар сандармен нөмірленген, ал бағандар әріптерден және әріп комбинацияларынан тұрады. Алфавиттің 26 әрпінен кейін АА, АВ т.с.с. әріп комбинациялары басталады.

Әрбір ұяшықтың жол атынан және баған атынан құрылған адресі болады. Кестенің әрбір ұяшығының мекені баған мен жол қиылысында орналасқан. Мысалы, егер ұяшық F бағанында және 7 жолында орналасса, онда оның мекені F7.

Берілгендерді ұяшыққа енгізу. Алдымен тышқан курсорын енгізілетін ұяшыққа апарып шерту арқылы оны белгілеп алады. Сол кезде ұяшық қоршауға алынады, сонымен бірге формуланың сол жақ бөлігінде «А1» жазуы көрінеді. Осыдан кейін берілгендер енгізіледі. Берілгендердің ұяшыққа енгізілгеніне көз жеткізу үшін мына әдістердің біреуімен тиянақтау керек:

* Енгізу пернесін басу;

* Формула жолындағы символмен берілген батырманы басу;

* Басқа ұяшықтағы курсорды шерту;

* жұмыс ұяшығынан бағыттаушы пернелердің көмегімен шығу.

Егер бағанның енінен мәтін ұзындау болса, онда ол келесі бос тұрған бағанда көрсетіледі.

Төменде орналасқан тізім ішінен (екі шерту арқылы) кітап тұрған буманы және кітаптың өзін таңдау керек.

Қайта сақтау кезінде Құжатты сақтау диалогтік терезесі шықпайды, кітап автоматты түрде сол файлда сақталады. Кітапты басқа атпен немесе басқа бумаға сақтау үшін Файл менюіндегі Қалай сақтау керек командасы таңдалады, сонда Құжатты сақтау терезесі шығады.

1) Microsoft Excel қалай қосылады?

2) Microsoft Excel –дің жұмыс парағы дегеніміз не?

3) Microsoft Excel –дің жұмыс кітабы дегенді қалай түсінесіз?

4) Microsoft Excel –де жаңа құжатты қалай құрамыз?

5) Excel –де құжатты қалай сақтаймыз?

(Практикум жұмыстарын талқылау)

Өткен сабақтар бойынша қайталау сұрақтары

1. 
   Microsoft Excel программасын деректермен қандай операциялар орындауға мүмкіндік береді
   
2. 
   Microsoft Excel программасын іске қосу жолдарын ата.
   
3. 
   Microsoft Excel терезесі қандай элементтерден тұрады
   
4. 
   Microsoft Excel программасында неше жол, неше баған бар
   
5. 
   Жұмыс парағының беті бойынша қандай пернелер арқылы орын ауыстырамыз
   
6. 
   Кестенің жұмыс беттері бойынша қандай жолдармен орын ауыстырамыз
   
7. 
   Кесте бетінің таңбасының атын қалай ауыстырамыз
   
8. 
   Бағанның ені мен биіктігін өзгерту қандай жолдармен жүзеге асады
   

Берілгендерді енгізу кезінде формула жолының сол жақ бөлігінде үш батырма тұрады, олар: қызыл крест, жасыл белгі «» және «=» белгісі немесе

Егер қызыл кресті батырманы шертсеңіз, онда енгізу тоқтатылып, ұяшыққа енгендер - өшіріледі.

Егер белгісінің батырмасын шертсеңіз, экранда Функция шебері (Мастера функция) диалогтік терезесі көрінеді.