Педагог мамандьіғьіна кіріспе

мүгалімте ерекше міндет жүктеледі. «Салауатты өмір салтын 
қалыптастыруда», «Жасыл ел» бағдарламасының іске асуына үстаздар 
қауымы көп еңбек сіңіруде. Еліміздегі үлттар мен үлыстардың тату-
тәтті өмір сүруі, салт-дәстүрлері мен әдет-ғүрыптарын насихаттаудағы 
үстаз еңбегі зор. Жас үрпақты бүгінгі өмірге бейімдеп, 
қанағатшылдыққа шақырып, жағдайларды талай түсіндіруде үстаздар 
қауымы үлкен нәтижелерге жетіп отыр. 
Ұстаз — шешен. Өз ойын ашық та айқын, дүрыс та дәл, шебер де 
шешен, салмақты да сабырлы, тобықтай түйін күйінде жеткізе білер 
мерген болуы шарт. 
Тәуелсіздіктің тірегі кеп. Солардың бірі де, бірегейі - білім. Дана 
халқымыз: «Білегі мықты бірді жығады, білімі мықты мыңды жығады», 
- деп баяғыда айтып койған. 
Дамыған шетелдердегі білім берудің өзіндік ерекшеліктері бар. 
Германиядағы әртүрлі типтегі мектептердің арнайы білімі бар 
мүғалімдері сабақ жүргізеді. Бүл мүғалімдердің жоғары білімі болуы 
керек. ГФР-да педагогикалық білім берудің ерекшелігі ретінде оқыту 
екі фазаға бөлінеді: теориялық (ұзақтығы 8-10 семинар) және 
практикалық (18 айға созылады). 
Алдымен, ғылыми пәндер саласындағы гимназия мүғалімдерінің 
білімін қалыптастьфады, соңынан - педагогика саласында. Осыған орай, 
оқытудың бірінші бөлімінде студент сабақ беруге дайындалатын 2-3 
арнайы пәндер маңызды орын алады. Көптеген жерде мектеп 
тәжірибесі теориялық дайындыққа жол ашады. Сонымен қатар, оны 
жүргізуді үйымдастыру әр жерде әртүрлі. Студент теориялық кезеңнен 
кейін бірінші мемлекеттік емтихан тапсырады. 
Мұғалімнің практикалық даярлығы педагогикалық білім берудің 
жалпы мақсаты және міндеттерімен тікелей байланыста болашақ 
мұғалімнің қай мектепте жұмыс істеуімен анықталадьі. Сонымен қатар, 
қазір университеттерде жеке типті мектептер үшін ғана емес сатылы 
мекгептер үшін де мүғалім даярлайды. 
Осыған орай, мұғалімдер даярлауда олардың езіндік тұлғасын 
дамытуға басым көңіл бөлу керек. Маманның педагогикалық жоғары 
оқу орнын бітіргеннен кейін өзін-өзі ұстауы өзін қалай танып-білуіне, 
студенттерге, пәше, мұғалім мамандығына қарым-катынасынан 
байқалады. 
Осыған орай, Германияда қазіргі кезде педагогика мен 
психологияның Туманистік идеяларына, болашақ маманның, 
тәрбиеленушілердің, оқушылардың жеке тұлғаларының 
шығармашылық түрде өзін-өзі дамыту, өзін-өзі жетілдіруіне 
бағытталған мұғалім даярлаудың кәсіби-педагогикалық 
тұжырымдамасы кеңінен ендірілуде. 
90 

Германияда мұғалім - мемлекеттік қызметкер. Оның құқығы Ата 
Заңмен қоргалады. Мүғалімді жұмыстан босату жеңіл іске аспайды, оны 
жүзеге асыру үшін накты дәлелдер керек. Германияда мұғалімнің айлық 
жалақысы жоғары. Мұғалім мен дәрігерлер мамандығы өте жоғары 
жалақы алады. 
Германияда жазғы каникулдар 6 аптаға созылады, мектептегі киім 
түрлері білім алу сияқты ерікті. Оқығысы келсе - оқиды, оқығысы 
келмесе - оқымайды. 
Қазакстанның білім беру приницптерімен салыстырғанда 
Германияда басқаша. Ата-аналардың өздері түсінбейді, мектепте 
балаларына қандай білім беретінін тексеру мүмкін емес. Бақылау 
жарты жылда 1-ақ рет немес 2 рет. Сондықтан бағаны түзету тіпті де 
мүмкін емес. 
Германияда 6-балдық шкаламен оқушьшардың білімі бағаланады, 
«1» - ең жоғары баға. Егер сабақта әрдайым қолын көтеріп, дұрыс 
жауапты орнында отырып, айғайлап жауап беретін оқушы сабақтағы 
белсенділігі үшін жақсы баға алады. Сонымен қатар, бақылау 
жүмыстарында қолданылатын күрделі есептеу жүйесі де бар. Оның 
әрбір бөлімі баллмен бағаланады. Және де мүғалім әрбір жүмысқа жан-
жақты пікір береді. 
Мектептер мен гимназиялардың жоғары сатылары сыньштарға емес 
курстарға бөлінеді. Мұнда біреулері математикаға барса, екіншілері -
биологияға, үшіншілері - суретке барады. 
ГРУНДІІІУЛЕ - барлығына бірдей бастауыш мектептің 4-сыныбын 
бітірген соң сыньш жетекшісі барлық ата-аналарды жинап алып, оларға 
балаларын қай мектепке беруге болатындьгқтары жөнінде ақыл-кеңес 
береді. Міне осы кезде, бос жүріс жақсылыққа әкелмейтіндігі білінеді. 
ХАУПТШУЛЕге мектептегі орта бағасы «4»-тік болатын оқушылар 
барады. Біздіңше, «3» пен «2»-нің арасындағы баға. Әдеттегіше, бүлар -
сабақта аса қабілеттіліктерін көрсете қоймайтын оқушылар, ал, ата-
аналары болашақга балаларын университеттер мен институттарда 
жоғары білім алулары міндетгі емес деп есептейді. ІЪСАМТШУЛЕде 
тек жеке пәндерге ғана қабілеті бар оқушьшар қабьшданады. Бұл 
мектепте күні бойы оқытылады. Сондықтан да, кейбір ата-аналар 
қолдарының бос еместігінен балаларын әдейі осьшдай мектептерге 
береді. 
Мектептің келесі түрі - РЕАЛШУЛЕ. Бұған біршама жақсы 
бағалары бар, дегенмен, жоғары білім алғысы келмейтін, орта 
техникалық және орта медициналық білім алғысы келетін оқушьшар 
барады. Реалды училищелерде 2 немесе 3 шет гілдері оқытылады, басты 
пәндер гимназиядағы пәндерге ұқсас жүргізіледі. Реалды училищелерде 
тек 10-сыныптьщ соңьша дейін ғана оқиды, кейін бала езі шешеді, 
91 

гимназияға бару керек пе, әлде жоқ па, абитур деп аталатын бітіру 
туралы куәліктің қажеттігін. Немесе 10-сыныптан соң аттестатпен 
мамандық алу үшін кәсіби-техникалык училищелерге баруларына да 
болады. 
Орта мектептерінің ішінде гимназияларға ең жоғары талаптар 
қойылады. Бүған бастауыш сыныптарда барлық пәндерден терең 
білімдерін керсете алған балалар ғана қабылданады. Олардың ата-
аналарының жоғары білімдері бар, әдетте, немісше, оларды академикер 
деп атайды. Дегенмен, бүндай гимназияларға тілек білдіру аз, сонымен 
қатар, бастауышта білім берген мұғалімдерінің үсыныстары да керек. 
Ұсыныссыз гимназияға қабылдану мүмкін емес. Сондықтан, 
гимназияларға білімдері ең жоғары оқушылар ғана қабылданады. 
Басқа елдердің мектептеріне қарағанда неміс орта мектептерінде 
оку оңай. 5-сыныптан бастап неміс тілімен қатар ағылшын тілі де 
окытылады. Ағылшын тілін оқып-үйрену немістер үшін қиын емес: 
әріптерінде, сөздерде ұқсастықтар бар, экрандардан жиі ағылшынша 
хабар тыңдауға болады, немісше титрлар арқылы ағылшьш тілінде 
фильмдер көруге болады. Еуропада ағылшын тілінде қарым-қатынас 
жасау мүмкіншілігі көп. 
Немістердің оқу жылы 4 тоқсанға емес 2 жарты жылдыққа бөлінеді 
және жылына 2 рет қана баға қойылады. Гимназияда оқу үрдісі 
күрделене түседі, кейде біздің университеттік білімге сайма-сай 
оқьшады: мүғалімдер тек материалдың аз ғана көлемін түсіңдіреді, егер 
керек болса - оқушылар өз бегімен оқып алады, оқымауыка да болады. 
Бірақ, бақылауға келгенде сабақта қарастырылмаған тақырып бойынша 
күрделі сүрақтар беріледі. Мектептерінде тәртіпке де онша көңіл бөліне 
бермейді, балаға ескерту жасауға, әрқайсысы өзінің шамасына, 
қабілетіне қарай оқып жүргендерге үрсуға да болмайды, неміс 
мектептерінде шамадан тыс жүк түспейді. Гимназияға келіп түскен 
окушьшардың көбі оны аяқтай алмай кетеді. 
Гимназияда аптасына 3 рет спорт, 4 рет ағылшын, 4 рет француз, 4 
рет неміс тілдері оқытылады. Балалар өздерінің тақцап алған 
мамандықтары үшін маңызды пәндерді өздері тандайды. 
Мүғалімдер үй тапсырмаларын тексермейді, баға қойылмайды, 
күнделік деген болмайдьі, ата-аналар жарты жыдда бір рет қана 
балаларының үлгерімі туралы біле алады. Бағалау кұпиясы қатаң 
сақталады. 
Сабақта демократиялық жағдай ұсталады, балалардың шуынан 
мұғалімнің даусы әрең естіледі. Сөйлегілері келетіңдер сөйлейді, 
тыңдағылары келгендер тындайды. Соңынан бұл материалды 
қаншалықты тыңцағандары белгілі болады. Нашар баға алғандар бір-ақ 
рет бір сынып төмен оқытылады, оның салдары келешегі біршама төмен 
92