Монография \ «санат» а л м п и мп

жүктеу 12,37 Mb.

Pdf просмотр

бет	185/269
Дата	12.11.2023
өлшемі	12,37 Mb.
	#44239

1 ... 181 182 183 184 185 186 187 188 ... 269

kabdolov zeinolla soz oneri 2

-Terri болганмен, iuii ап-ащы ажуа жатады; ирония эдеби тщдщ rypi

ceKinfli
едй
6ipaK
б1здщ кез
алдымыз кым-кдгаш кызык кимылга, тугаскдн кубылыска,
сан алуан суретке тодды да Kerri. Бу не гажап?.. Ойлану
керек.
Троптьщ 6ip rypi — кекесю, яки ирония (грекше eironeia
— келемеждеу); тагы 6ip TYpi — мыскщ, яки сарказм (грекше
sarkasmos — маскаралау). Буларды кулюнщ сыры, сын мен
сыкдктьщ сипаты туралы 6i3 юморлык, сатиральж, образдар
жайын байыптау тусында 6ipa3 айткднбыз. Бул арада кекесш
мен мыскылдьщ сез ажары мен магынасын езтерту,
турлетадру кызметше гана назар аударып еткен жен.
— Кдйтсш, колы тимегт,
влещш, эшш есш ер!
Ала жаздай эн салсан,,
Селкшде де, билей бер!
(Крылов — Абай).
Сырттай Караганда, кумырскд шепрткенщ ала жаздай
да салып, квгалды куып гелайттап кеткешн китыксыз
кдбылдап, тусшш, тещи/, muti есы epdi кэд1мпдей мус1ркеп
турган сеюдщ. Ал ещд осы “мусхркеудщ” астарьша удшсек,
мырс-мырс кулю, келеке турганын ке]>емз. Иронияда, мше,
осындай буркеншек сын, сырты теп
-Terri
болганмен,
iuii
ап-ащы ажуа жатады; ирония эдеби тщдщ
rypi
мен сырын
осылай кубылтады.
“Эй!” деуиц ен кеше буйырып,
Аэ кунге бес in, кшген
Эйдисгеу кызмет ал ганда,
Bip кунде даусын туарген.
“Эу!” дейсщ бугш шлш,
Лауазым байгус кушщнен!..
Орныннан тайып кал ганда.
, . _
,
.
(А. Такмагамбетов),
Бул — ешкдндай 6уркетшкс1з тура айтылган шымыр
ширак, улы Ьэм уытты мыскыл, маскара мазак,
Жумысы туссе жалтандап,
Колпрсумен куш оэган,
Жагынып келер жаньща.
Кулкыны арын билеген.
Жумысы батсе талтандап,
Жасанды, жаны кагаздан,
Жоламай кетер манына.
Сактасын кудай сабаздан.
(А. Токмагамбетов),
228

К^гскдсы, сарказм шыгарма тшше кылыш жузшдей encip
сус, тиген жерш тшш тусер тегеуршд1 куш бтредь
Троптьщ 6ip Typi — улгайту, яки гипербола (грекше
hyperbole — улкейплген, комакты); тагы 6ip Typi — кШрейту,
яки литота (грекше litotes — кдрапайым, крраш). Булар да
суреткердщ тш мен стилше б1рсыпыра бояу крсады, сездеп
cypeni турлещцред1, езгеше ернектер твтет, сейтот, керкем
шыгарманьщ окырманга эсерш арттыра туседь
Жогаргы ерш кек Tipen,
Теменп ерш жер
Tipen...
( “Крбыланды батыр").
Жер мен кектщ арасы туп-тугел ауызга айналып
кеткендей... Немесе осы жырдагы:
Жауатын кундей куриреп,
Жацбырдай тер! cipwpen,
Кубылып ойнап жер басты,
Жалгаса ушкан крныр кдз
Тоэанынан адасты,
Аттьщ жолы казылды.
Умтьшганда кысылып,
Бес жуз кулаш жазылды, —
деген улгайтулар да атгьщ шабысын акдшга сыймайтын
элдеб!р киял-гажайып кубылыскд айналдырып, отдарманды
окью елен епазедь
Ал литота, гиперболага Kepicimue, шамадан тыс
улгайтылган кубылысты енд1 кулдырата кшпрейтш
керсетедг
От орнындай туякган
Оймакгайы кдльтты.
Етектейщ ершнен
Ею елга калыпты.
Кцган кдмыс кулактан
Eip тутамы кдлы ты ,
Жалбыраган жалынан
Жалгыз карыс калыпты.
Eip кушакгай куйрьщтан
Eip уыстай калыпты. .
V
( “Ер Тартын").
Бул мысалдарга Караганда, улгайту мен кшпрейту
тесшдер1 ауыз эдебиетшде, эйрее батырлар жырында кеп
колданылган. Ондагы максат — тындаушы журткд тосын
229

есерлер тугызу, оларды кызыктыру, сейтш, суреттелщ
отырган образды шындыкгы кецшге уялату.
Улгайту мен юцйрейтудщ
Hc6ip
кызык улплерш
кдзацтьщ ауыз эдебиепндеп
eripiic
еленДерден квругд
болады.
Тугеспм сапты аякпен Сыр дин суын,
Он нарта артып журмш кыэдын буын.
Енциге атам берген мын кояннын
Согымга сойыл ал дым барлык туьш.
Сырдыц суын тугесу, 6ip кыздьщ буын он нарт артып
журу, етшге 6ip емес, мыц коян алу — адам нангысыз
гипербола болса, мына шумакташ литота окыган шсшерда
кыран-топан кулиге кдрык, кылгандай:
Кдйныма кдрга мшш урын бардым,
Куйеуден вам катар бурын бардым.
Айгьгрын шепрткешн
MiHin,
Алдында кдйын атамнын шрындадым.
Ал мына шумакха гипербола мен литота 6ipre, аралас
жур:
Аспекта алты жерден Tipey койдым,
Той кылып, мьщ масаны сонда сойдым.
Журепн 6ip«yiHin терт болш жвп,
Нансацыз ем1р1мде Шр-ак, той дым,
Бул мысалдарга
Караганда,
улгайту мен кпшрсйту

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 181 182 183 184 185 186 187 188 ... 269