3.2
TQM-нің негізгі қағидалары
TQM
– бизнесті жүргізу әдісі, ол бір ғана бағдарлама емес және оны
барлық қызметкерлердің қатысуымен енгізеді.
Басқару жүйесі TQM принциптерімен сәйкес өңдеу ұйымның
біршама қызметкерлерін қызықтырады, ал бұл жүйенің толық іске асуы
қазіргі заман технологиясын (ұйымдық, басқарушылық, ақпараттық
және т.б.) қолданумен өндірілуі тиіс. Бұл үдеріс барлық құрылымдық
бөлімшелердің жұмыстарының, сондай-ақ ұзақ кезеңдік уақытты ен-
діру мен жөндеудің келісімімен ұйымның барлық қызметін қайта
құруды талап етеді.
Тәжірибеде TQM әдістемесінің нақты пайдалану келесілерді
қамтамасыз етеді:
1. Өнімдермен және қызметтермен тұтынушылардың қанағат-
танушылық дәрежесінің артуы. Шарттарда барлық тұтынушылар
қанағаттанулары керек, сонымен қатар олардың сұраныстары мен
күтулерін ескертетін қосымша күшейткіш қажет.
2. Фирма абыройы мен имиджін жақсарту.
3. Еңбек өнімділігін жоғарылату. Ол TQM-ды енгізу бойынша қыз-
меткерлер серіктес болған кезде автоматты түрде жүзеге асады.
4. Пайданы арттыру.
5. Қызмет пен өнімнің сапасының және бәсекелестігінің жоға-
рылауы.
6. Кәсіпорынның экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз ету, со-
нымен қатар қорлардың барлық түрлерін рационалды қолдану.
7. Басқаратын шешімдер бойынша сапаның жоғарылауы.
8. Техниктер мен технологияға жаңа жетістіктердің енуі.
Егер ұйым толық бір бүтін, бірыңғай жүйе ретінде қарастырылса,
онда барлық сапа менеджмент жүйесі жақсы қызмет істейтіндігі
дәлелденген. Берілген жағдайда қызметтің тиімділігін арттыру және
үдерісті оңтайландыру үшін TQM-нің негізі принциптерін орындау
қажет.
1. Тапсырыс берушінің ұйым жайлы хабардар болуы
Ұйым өз тапсырыс берушілеріне бүтіндей тәуелді болады, сондық-
тан тапсырыс берушінің талабын түсіну, орындау және оның күтімімен
одан да жақсаруға ұмтылады. Тіпті, аз мөлшердегі талаптарға жауап
беретін сапа жүйесі, біріншіден, тұтынушы талаптарына бағытталуы
тиіс. Тұтынушы сұранысының бағытына жүйелі жағдай жасау, тапсы-
рыс берушінің қорытындылары мен шағымдарын жинаудан басталады.
Мұндай мәселелердің болашақта алдын алу қажет.
Шағымдардың талдау тәжірибесін және арыздарды сапа жүйесі
бар көптеген ұйымдар жүзеге асырады. Бірақ TQM қолдану шартта-
61
рында тек нақты тапсырыс беруші сияқты бүкіл нарықтағы тапсырыс
берушілердің тұтынушылықтары мен тілектеріне қатысты негіздел-
ген және нақты қорытындыларға ие болу үшін, ақпарат түрлі көздер-
ден жүйелі түрде түсіп, үдерісте интегралдануы тиіс.
Ұйымдарда барлық хабарлар және осылар сияқты тиісті таралу
барлық ұйымның ішінде болады. Бұл жағдайда ұйым қызметін тұты-
нуды бағалау және ұсыныстарды өзгертуге тапсырыс береді, қанша-
лықты ұйымның, яғни олардың қанағаттандыра тұтынуын көрсетеді .
2. Басшылықтарының бастаушы рөлі
Ұйым бастықтары бірыңғай мақсаттарды қондырады және негізгілер
қызметке бағдар береді, мақсаттардың орындау тәсілдері. Олар сондай
микроклимат ұйымда тиісті жасалады және жету үдерісіне максималды
қатыстыруға болады .
Сондай-ақ қызмет үшін барынша көп өнімділікті алуға және ең
толық тапсырыс берушілердің қажеттіліктері көрсетіледі, бағыттары
қамтамасыз етіледі, барлық үдерістердің жоғалуына бірден кепілдік
беріледі.
Мақсаттарды құру және талдау, олардың орындалуы тұрақты,
басшылық жағынан тиісті, бастықтардың қызметінің құрастырушысы
болуы керек яғни бірдей жоспарлар сияқты бір сапамен стратегиялық
жоспарларға ұйымның тиісті қосылуы жөн.
3. Қызметкерлерді қатыстыруы
Жоғары басшылықтан жұмысшыға дейінгі барлық қызметкерлер
сапаны басқару бойынша жүргізілетін әрекетке қатыстырылуы тиіс.
Қызметкерлер ұйымның ең үлкен байлығы ретінде қарастырады және
оның өнерлік деңгейін максималды ашып, қолдану үшін барлық жағдай
жасалады.
Ұйым мақсаттарын орындау үдерісіне қатыстырылатын қыз-
меткерлерде, осы жұмыстарды орындау үшін жоғары дәрежелі ква-
лификация болуы керек және мекеменің осындай жағдайларда сол
жұмысшының мақсаты сол мекеменің мақсаттарымен сәйкес болуы ке-
рек. Осындай жағдайларда қызметкерлерге моралды және материалды
сыйлықтардың демеуі өте жоғары болады. Ұйым қызметшісі командада
жұмыс әдістерімен таныс болуы керек. Жұмыстың тұрақты жақсаруы
қатар топтармен айрықша ұйымдастырылады және өткізіледі. Осылар-
дан кейін синергетикалық күштің әсері жетеді, сондықтан жұмыстың
нәтижесі маңызды, әр жұмысшының жеке жұмысын көрсетеді.
4. Үдеріспен жақын келу
Ең жақсы нәтижеге жетуіне және қызмет көрсетуге арналған
лайықты қорлар болады, яғни оларға қатыстыны үдеріс деп қарастыру
керек.
62
Кәсіпорынның моделі бірнеше бизнес-үдерістерден тұрады, оған
кіретіндер мекеме құрамындағы аса жоғары лауазымды қызметкерлер
және сол бөлімшелерінің қызметкерлері.
Бизнес-үдеріс түсінігінде әртүрлі қызметтің түрлерін білуге бо-
лады және олармен бірге сол мекемеге немесе тұтынушыға немесе
тапсырыс берушіге деген бір нәтиже шығаратын қызметкерлердің
ұйымы. Негізінде тәжірибеде бизнесте үдерістердің біршама түрлері
көрсетіледі. Ең бастысы, базада қай функциялардың орындалуы жүзеге
асады, солар кәсіпорын қызметі мен қоса баспанасына, өнім өндірісі
немесе қызмет көрсетуіне байланысты. Қызмет етуші базада қойылған
функциялардың орындалуын қамтамасыз етуін жүзеге асадырады
және ұйым басқаратын қызметіне байланысты болады. Кәсіпкерлік-
функциялардың жүзеге асыруы арқылы бизнес-үдерістер іске асады.
Үдерісті өтушілікті қолданғанда өнеркәсіпті басқару тізбегіне екі
деңгейі кіреді:
– Әр бизнес-үдеріс шегінде басқару;
– Ұжымның барлық деңгейі бойынша кәсіпкерлік-үдеріс тобын
басқару.
Жеке бизнес-үдеріс және бизнес-үдеріс тобын басқарудың негізі
тиімділік көрсеткіші болып табылады, ішіндегі ерекшеленетіні:
– Бизнес-үдерісті орындау шығыны;
– Бизнес-үдерісті орындау уақытын есептеу;
– Бизнес-үдеріс сапасының көрсеткіштері.
Үдерістегі өтушілікті терең түсіну үшін Вальтер Шухарттың «Рlan
– Do – Check – Аct» (PDCA) циклін алу керек. Бұл жоспар – іске асыру –
тексеру іс-әрекет. Бұл циклді қолдану үдерістердің үздіксіз жақсаруын,
яғни ұжым жұмысын жоғарылатуға шынайы көмектеседі.
Үдерістен өту негізінде ұжымды жобалау, өндіру және өнімнің не-
месе қызметтердің жеткізілу үдерістерін анықтау керек. Үдерістерді
басқару көмегімен тапсырыс берушілердің талаптарын қанағаттанды-
рады. Сөйтіп үдерістердің нәтижелерін басқару үдерістердің өзін
басқаруға ауысады. Сонымен қатар ИСО 9001 басқа да үдерістерді
енгізуді ұсынып отыр (басқару жағынан анализ, реттеу және алдынан
өту іс-қимылдары, сапа жүйесінің іштей тексерілуі, т.б.).
Бизнес үдерісін дамытудың қолайлы әдісі Вальтер Шухарттың
циклді әдісін қолдану болып табылады (3.2-сурет). «Рlan – Do – Check
– Аct» (PDCA).
|
