ддебиеттг оцыту эдгстемеа мен эдебиеттану гылымдары

Бул кезкарас непзспз де емес. Себеб1 оку процесшде м уп ш м н щ рел1 
улкен. Солай бола тура, айтылган п ш р бгр жакты. Тек педагогикалык талант 
пен тэж 1рибе б ш м н щ сапалы болуын камтамаеыз ете алмайды. Б1р де бгр 
мамандык тек талантка гана суйенш дамып, еркен жая алмайды. Бул туралы 
эдюкер-галым А.С.Макаренко: /«Разве мы можем положиться на случайное 
распределение талантов? Сколько у нас таких особенно талантливых 
воспитателей? И почему должен страдать 
ребенок, каторый попал к 
неталантливому педагогу? Нет. Нужно говорить только о мастерстве, то есть
о действительном знании воспитательного процесса, о 
воспитательном 
умении. Я на опыте пришел к убеждению, что решает вопрос мастерство, 
особенное на умении, на квалификации»/1- деген утымды ой бклд^редг
Бул тарапты айтылган пш рлердщ барлыгы эдютеме гылымыныц 
б1рнеше непзге суйенетшд1п н аныктай туседг Солардыц б1р1 эдебиеттану 
гылымы. Э дебиетп окытуда н еп зп оку материалы эдебиеттщ езг Мектеп 
окулыгында усынылган, сыныпта, сыныптан тыс окылатын шыгармалардын 
барлыгы да «эдебиеттану» деген улкен гылымныц жемютерг
Эдебиеттану гылымыныц проблемалары эдебиеттщ тарихилыгы, 
эдеби кезендер, окылатын шыгармадагы тарихи кезец немесе, керюшше 
айтканда, тарихи кезецнщ эдебиеттеп к е р М а , элеуметпк кезкарастардыц 
кершю!, эдеби багыттар, олардьщ белсенд1 кезецдер1, эдебиеттеп дэстур мен 
жацашылдык, тарихи-эдеби урдю, жазушы стшп, казак эдебиетшщ улттык 
жэне элемдж эдебиеттеп орны туралы кец ой калыптастыру керек. Эрине, 
эдебиетп окыту эдютемесшде эдебиеттану гылымыныц н еп зп кагидалары 
мен н е п зп багыттары жетекнп рел аткарып отырады. Эдебиеттану 
гылымдарыныц заццылыкгары мен даму багытын дурыс багдарлау аркылы 
гана эдебиетп ез мэнщде окыту мумкшдхп туады.
Эдебиеттанудагы мазмун мен форманыц б 1рл1п м эселеа эдебиет пэн1н 
окытудьщ да н е п зп аркауы болып отырады. Эдеби шыгарманы талдауда да, 
керкем шыгарманыц образдар жуйесш талдауда да мазмун мен форма б 1рл1П 
нег1зп басты устаным болып есептелед1. Мазмун мен форма тутастыгы 
керкем шыгарманыц басты п р е п болуы себепп керкем шыгарманы жан- 
жакты тану, талдау уш1н эдебиеттанудын н еп зг1 устанымына жуг1нуге тура 
келед1.
Керкем шыгармадагы кей1пкерлер, образдар, характерлер, типтер 
мэселес! де терец тануды, танытуды кажет етед1. Эдебиеттану гылымдары­
ныц тус1нд1ру1 бойынша тип пен типтенд1ру мэселес1 калай астасып отырады, 
талдаудагы шыгармада алынган тип, характер сол шыгарманьщ езш дж 
ерекш елш ме, жок болмаса сол эдеби кезецге, эдеби урдюке тэн ерекшел^к пе 
муны да эдебиеттану гылымы тусшд1рш бере алады. Эдебиет пэн1 мугал1м1 
эдебиеттану гылымдарынан терец 61л 1м алу аркылы, сез енерш жете тусшук 
жете бшу1 аркылы ез1 де сез зергер!, сез шебер1 ретшде керкем шыгарманы 
терец танып, талдай алады, эдеби угымдарды, шыгармаларды, кубылыс- 
тарды, образдарды, детальдарды - жалпы айтканда керкем шыгарманыц
1 Макаренко А. С. Сочинения / Собр. соч.: в 1 т. - М., 1986. 115 с.
19

барльщ компоненттер1 мен табигатын салыстырып, саралап, салгастырып 
окушысына да м аз мунды б ш м калыптастыруга м ум кш дк алады. Керкемсез 
шебершщ бул касиеп суретппнщ сан турл1 тустердщ ерекше уй леам ш
тауып, эсем ернек жасаганы сиякты немесе шебер орындаушыньщ домбыра 
пернелершде саусактарын куйкылжыткан кимыл эрекет! сиякты десе де 
болады. Керкем шыгарма тутастай алганда антропоцентристк курылым 
болып танылады. Эр керкем шыгарманьщ езепнде т ш д к курылым ернектел- 
ген. Бул курдел! курылымньщ непзшде мэдени кундылыктардьщ ж уй еа, 
адам мен оньщ эстетикалык багдары, адамгерш ш к тугыры жатыр. Эдебиетп 
окыту эдю темеа осы курдел! курылымды эрекетке туарунп, юке косушы рел 
аткарады. Эдебиетп окыту эдю темеа де — антропоцентристк жуйе. Барлык 
ю-эрекет пен максат адамга багытталган. Адамныц адамгершшк, эстетика­
лык, танымдык эрскеперш жуйел1 уйымдастыруга багытталган.

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: