Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 229/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) ескілікті көксеудің, ақсүйектік дә- уірді жырлаудың, ұлтшылдықтың  белгілерін іздеу науқанға айналды.  Оған КазАПП сыншылары қатты ат  салысты. Әрі-беріден соң арнайы  мақсаттағы іс-жоспар да жасалды.  «Әдебиет майданы» журналының  1932 жылғы № 4 санында шыққан 14  тармақтан тұратын бұл іс-жоспарда  «ұлтшыл-алашордашылардан» қалған әдебиеттің зиянды бетін ашу, проле- тариат ақын-жазушылардың шығар- маларын тексеру ғана емес, сол  жылы қай қаламгердің не жазатын- дығын көрсеткен міндеттемелер  қабылдауын талап етті. Міне, әде- би сында әсіре тапшылдықты на си- хаттаған «тұрпайы социологизм» дә- уірлеп тұрған, ғылыми зерттеу ісінде  орыс әдебиеттану ғылымын дағы  В. Фриченің, П. Н. Саку линнің еңбек- терінен туын даған социология лық  және  формальды-социологиялық  әдіс белгілері орын алып тұрған кез- де, Сталин дік түзетулерге ұшыраған  маркс тік-лениндік әдіснама оларға  қарсы күресе отырып өз позици- ясын нығайтуға ұмтылды. Ол бү- кіл кеңестер Одағына кіретін ұлт  республикаларының әдебиеті ендігі  жерде «түрі ұлттық, мазмұны со- циалистік» болатынын анықтап берді  де, оның әдеби дамудағы негізгі әдісі  социалистік реализм болып табы- латынын шұғыл түрде күн тәртібіне  қойды, кеңестік идеология оны жан- жақты және батыл насихаттай бас- тады. Ал бұл шақта енді ғана туа  бастаған қазақ әдебиеттану ғылымы  түгіл, қалыптасқан тәжірибесі бар  және академиялық мектеп аталған  әр түрлі ғылыми бағыттағы мектеп- тері бар орыс әдебиеттануының өзі  дағдарысқа душар болған еді. Себебі,  маркстік-лениндік әдіснаманың зерт- теу әдістері толық айқындала қой ған  жоқ болатын және оған сталиндік  басшылық жиі-жиі өзгерістер енгі- зіп бұрмалап тұрды. Сондықтан да  ғылыми зерттеу жұмыстарындағы  бұрынғы дәстүрден қол үзбей жаңа- мен байланыстыратын тың жол  іздеді. Бірақ, буржуазиялық идеоло- гияға қарсы күрес өрістеп, жаңа  заман талаптарына сай дамуға ұм- тылған ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің ізденістері ретінде байқал- ған формализм, фрейдизм, олардың  биографиялық, компаративистік әдіс- терін, мәдени-тарихи мектептің өз  бағыттарын жалғастыруға деген қа- дамдарын сталиндік басшылықтағы  маркстік-лениндік әдіснама қатал- дықпен талқандап отырды. Көп  жағдайда оған саяси астар беріп,  ұлтшылдықты, тап жауларын әшке- релеумен байланыстыру орын алды.  Сондықтан да орыс әдебиеттану  ғы лымыңдағыдай қазақтың ұлт- тық ғылыми-зерттеушілік ой-пікірі  20-жыл дардағы айқындала бастаған  бағытынан жаңылып, жаңа әдіснама  талаптарына сай амалсыздан икем- деле бастауға мәжбүр болды. Ре по зи то ри й Ка рГ У 247 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз