Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 225/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) азаматтық романтизмнің пайда бо- луын атап-атап көрсетеді. Мысалы,  «В 1820-х годах Лимартин своей ли- рикой создал религиозно-моралисти- ческое течение французского роман- тизма... Крупнейшим представителем  гражданского романтизма в Франции  был Виктор Гюго», «В Германии сна- чала возник религиозно-моралисти- ческий романтизм представленный  творчеством Новалиса и Гофмана.  Гражданский романтизм в Германии  не обладал ни отчетливостью идеа- лов, ни сильными талантами», – деп  нақтыласа, орыс әдебиетіне келген- де «Сначала в России развивался  религиозно-моралистичесий роман- тизм, особенно ярко представленный  творчеством Жуковского», – деп жа- зады. Бұларды М. Горький: «Керек  десе француз әдебиетінде лаулап  өскен романтизмнің жалпы бағыты  бірдей емес, бір жағы мистикаға  ұрынған нағыз реакцияшыл болса,  екінші жағы, өсіп әдебиет әлемінде  ірі өзгеріс жасаған романтизм», –  деп екіге жіктеп тастағаннан кейін,  кеңестік дәуірдегі әдебиеттану ғы- лымында «революцияшыл роман- тизм», «реакцияшыл романтизм» де- ген атаулар пайда болды [66]. Оны  Ә. Байдилдин мақаласына байланы- сты жоғарыда айтып өткенбіз.  Бұл тұрғыдан келгенде, «Әдебиет  танытқыштағы» діндар дәуір деп  отырғаны – діни-моральдық роман- тизм, маркстік-лениндік әдіснама  бойынша айтсақ, реакцияшыл кер- тартпа романтизм болып шығады. Ал  ділмар дәуір – азаматтық романтизм,  яғни қазірше атасақ, революция шыл  романтизм. Сындар дәуір – сын шыл  реализм атауының баламасы екені  анық. Бұдан шығатын қоры тынды:  А. Байтұрсынов әдебиет тари хын  тарихи кезеңдерге бөліп отырған  жоқ, әдеби дамудың заңдылығына  орай көркемдік әдіс тұрғысынан  дәуірлеп отыр. Олай болса, Абайға  дейінгі ақын-жыраулар, әнші ақын- дар шығармашылығы реализммен  дамып келді де, сыншыл реализм- ге ауысты деген пікір туындайды.  Әрине, ғылыми дәлелдеу қажет.  Абай қазақ әдебиетінде сыншыл  реализмнің негізін қалады дегенде  оның аспаннан түспегенін, әдеби  дамудың тарихи сабақтастығы бо- йынша қалыптасқанын ғылыми не- гіздеу қажет-ақ. Осы сыншыл реа- лизм туралы сонау 1920 жылдары  А. Байтұрсыновтың сындар дәуір  деп атағанын ұмытпайық. Сын- дар дәуірге деген ойлардың бәрі  де профессионалдық әдебиеттің  көркемдік әдісіне, алған бағытына  құйылатын таным-білік екені дау- сыз. Рас, «Әдебиет танытқышта»  әде би ағымдар мен көркем образ, та- қырып және идея, сюжет және ком- позиция туралы әдеби-теориялық  тұрғыдағы жүйелі баяндалған тарау- лар жоқ. Бұлардың қамтылмауы кем- шілік болып табылмайды. Себе бі,  Ре по зи то ри й Ка рГ У 243 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз