Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 205/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) жасаудың алғашқы негізгі осы  20-жылдардың соңында қолға алын- ды. Алайда, осы кезеңде болған  азды-көпті сөз бостандығын ұлттық  әдеби-теориялық ой-пікір пайдала- нып та қалды. Ол біз енді ғана біліп,  енді ғана көңіл аударып жатқан 1920  жылдардағы поэзияда ұраншыл- дық, үгіт-насихаттың басым болуын,  әдебиеттің саясат қол шоқпарына  айналып бара жатқанын тап басып  тани білуі еді. Жаңа заманды, ре- волюцияны, оның жеңістерін жыр- лады деп келгеніміздің көбі нау- қандық  тақырыптарды  жырлау  бол ғанын, әдебиет ауылынан көп  алыс жатқанын енді біліп отыр- мыз. Кәмпеске тұсында халық жер  ауып, артынша жартысы аштықтан  қырылып жатқанда «коллективтің  жырын айтып» кеткен қазақ по- эзиясы тап тартысының қағидалы  қалыбынан шықпай, жасқаншақ,  жал тақ күйге түскені тарихи шындық  қой. Сол науқаншыл үгіт-насихат- тың арты қайда апаратынын білген  Қ. Кемеңгеров: «Шынында, біздің  көркем әдебиет қоғам тұрмысын шет- пұшпағынан тартып жүр. Сол шет- пұшпақтың өзін көбінесе кейбір жа- зушылар романтизмге, символизмге  айналдырып отыр. Кейбір жазушылар  не үгітке, не жалаңаш порнографияға  айналдырып отыр. Осы күнге дейін  шын реализммен жазылған Бейімбет  өлеңдері (мұның да біразы үгіт, на- сихат, ұран) шын реализмнен қоныс  теппеу себебі не? Шын тұрмыстың  бәрін қисайтып жібергендік», – деп  жазады [60]. Автордың айтайын деп  отырған ойы түсінікті. Әдебиеттің  ұран, үгіт-насихатқа салынып өмір  шындығын «қисайта» суреттеп  отыр ғандығын әдеби-теориялық ой- пікірдегі көркемдік әдіс ұғымымен  сабақтастыра көрсетіп отыр. Қошкенің мақаласындағы ой «Ті- кен» деген жасырын атпен жазған  автордың «Әдебиет мәселесі тура- лы» атты мақаласында өз жалғасын  тапқан. Пролетариат әдебиетін құ- рып жатырмыз деп жүрген төңке- ріс шілдердің шығармаларының көр- кемдік деңгейінің өте төмен екені  айта келіп:«Октябрь төңкерісіне орта  жолдан қосылған жазушыларымыз  шу дегенде балға, төс, фабрика, за- вод, автомобиль, аэропланнан бас- тап, жалпы бұқараның тұрмысынан  алыс болса да (астын сызған біз. –  Ж.  С .), интернационализм бағытымен  әдебиетке бір тарау жол салды.  Міне, бұл – төңкерістің олжасы.  Бұл жолдағылардың бағыты бол- маса, өлеңдерінде, қара сөздерінде  суретшілік кем. Көбі айқай, еліктеу,  әдеби ұрлық», – деп жазуында  шын дық жатыр. Әдебиеттің халық  өмірінен, заман шындығынан алыс- тауының түбі көркемдік дамуды  дағдарысқа ұшырататынын нақ- ты дәлелдейді де: «Тоғыз қабат тас  үйді, қаңғыр-күңгір заводты, әуені  Ре по зи то ри й Ка рГ У 223 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз