Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 207/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) және «пролетариат әдебиеті» деп  бөлетіні анық. Бұл терминдік атау- ды берген төңкерісшілдер де емес,  олардың берген бағасы – В. И. Ле- ниннің «әр ұлттың мәдениетінде  екі түрлі мәдениеттің элементі бо- латыны» туралы қате қағидасынан  туындаған – «ұлтшыл-байшылдық  әдебиет». Олар алғашқыда ақын- жазушыларды «еңбекшілдер, кеңес  үкіметіне қарсылар, шөре-шөреде  жүргендер» деп үшке бөлсе, кейін  идеология ықпалында «төңкерісшіл- тапшылдар, ұлтшылдар және жол- бикелер» болып аталып кетті. «Бұ- қарашылдар» деген атауды алғаш кім  қолданғанын анықтау мүмкін емес.  «Ұлтшыл» атанғандар мен «жол- бикелер» өздерін бұқарашыл ақын- жазушыларымыз деп санаған. Бұл  атау 1920 жылдардың орта шенінде  болған көркем әдебиет туралы ай- тыста теориялық мәнге ие болып,  сын мен әдеби-теориялық ой-пікірде  берік орын тапты. Біздің ойымызша,  бұл атаудың пайда болуы «Алқа»  ұйымын құру идеясына тығыз байла- нысты. Д. Қамзабекұлы ҰХҚ-індегі тер- геуде Ж. Сәрсенбіұлының берген жа- уабынан: «...1924 жылдың аяғында  Ә. Бөкейханұлы, М. Жұмабайұлы,  мен үшеуіміз мұғалімдер съезіне  келген А. Байтұрсынұлы орналасқан  жатақханаға барып, ол кісіні жа- зылып, даярланып қойған «Алқа»  ұйымының бағдарламасымен таныс- тыр дық», – деген сөзін келтіре  оты рып, «Алқа» ҚазАПП-тан бір  жыл бұрын және бірнеше кісінің  қатысуымен жасалған бағдарлама  болды деген тұжырым жасайды.  Қазақ халқын тапқа бөлмегені сияқ- ты «Алқа» бағдарламасын жасау- шылар әдебиетті де түрге бөлмей  тұтас қараған. Негізгі мақсат – про- летариат әдебиетін жасаймыз деп  даурығып, әдебиетті үгіт-насихат  құ ралына, тапшылдық саясаттың  қол жаулығына айналдырғандарға  қар сы тұрып, қазақ қаламгерлерінің  ба сын біріктіру. Яғни, «жастарға  жөн сілтейтін, адасқандарды жолға  салатын, қисыққа тез болатын» бағ- дарлама жасаудағы негізгі ой ұлт  әдебиетіне қорған болу екені сезіледі.  Оны бағдарламаны жасаушылар дың  «Табалдырық» деп аталатын ал ғы  сөзіндегі: «Бұл құрғанымыз – сегіз  қанат боз орда, алты қанат ақ отау  емес – абылайша. Майдан, ойран,  жорық дәуірінде дағарадай орда, ай- дай ақ отау құрып отыруға болмай- ды. Аттан дәуірінде абылайша керек.  Жорық басылар, жаңа тұрмыс орнар,  абылайша қалып, бәріміз сиятын боз  орда тігілер. Бұл – келешек», – де- ген пікірі дәлел. ҚазАПП құрылмай  тұрып-ақ «байшыл-ұлтшыл» деп  бөліп тастаған көзқарастың әсерінен  жазылған мақалалардағы негізгі пи- ғылды сезген және ұлт әдебиетінің  келешегі үшін жаны ауырған арыста- рымыз «Алқа» ұйымын құру арқылы  Ре по зи то ри й Ка рГ У 225 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз