арпа
және
жүгері
дәндерінде өсіреді. Дэн күйесінің
өсімталдық дәрежесі жогары болатын көбелектерін алу үшін астық
дәндерінде дүрыс сақтау дәне оларды залалдау ережесін бұлжытпай
орындау керек. Дэн күйесін эртүрлі конструкциялы садоктарда
тәрбиелейді. Дэн күйесінің жүмырткалардан бастап көбелек үшып
шыққанға
дейінгі
дамуы
35-40
күнге
созылады.
25-26°С
көбелектердің үшы 21-27 күннен соң-ақ байқалады. Бірақ бұл
жагдайда олардың салатын жүмыртқаларының саны азаяды.
Төменгі температурада (17-18°С) дән күйесінің дамуы 60 күнге
82
дейін созылады және өсімталдыгы кілт төмендейді. Қажетті
жағдайларды сақтаганда дән күйесінің бірінші ұрпағы ұсынылған
дэндердің 60% артыгын, ал екінші ұрпағы оларды түгелдей
залалдайды. Дән күйесінің үшып шыққан көбелектерін күн сайын
картон қағаздың немесе көбелек сорғыштың көмегімен жинап
тұрады.
Көбелектер
қалтарыс
караңғы
жерлерді
үнатады.
Сондықтан
олар
сол
қатпарланган
қагаздың
астыңгы
қатпарларының арасына кіріп шогырланады.
Көбелектерді жүмыртқалауга арналган контейнер қаңылтырдан
цилиндр немесе конус пішінді түрде жасалады. Көбелектердің
жабысып түруы үшін контейнердің ішіне керегелерін бояйтын
майлы бояуларга қүм қосады. Тәжірибеде ең колайлы контейнердің
көлемі: цилиндр пішінді-биіктігі 10-12см, диаметрі-20см; конус
тэрізді-биіктігі-25см, жогары диаметрі 10 см, төменгісі 35мм.
Осындай көлемді цилиндр пішінді контейнерге 3-4 мың кобелек
орналастырады.
Көбелектерді
орналастырудың
алдында
контейнерді таза етіп жуады. Оның сыртына көбелектер тиелген
күнін көрсететін этикетка жапсырылады. Контейнердің үстіңгі
жағын дәкемен, ал олар жоқ болса крахмалданған дәкемен, төменгі
түп жагын капрон немесе селдір матамен, ал олар жоқ болса
крахмалданған дәкемен
керіп
байлайды.
Әдетте
көбелектер
жүмыртқаларын дәннің сайына салады. Жұмыртқаларды жинау
үшін контейнердің түбіне тығыз қағаз немесе полиэтилен үлпегін
төсейді. Жүмыртқаларды олардан тез аршып алуға болады.
Көбелектердің өсімталдығы көтеру үшін оларды
10% қант
ертіндісін немесе дәруменді кант пен (итмүрынның жемісінің С
дэрумені) қоректендіреді. Бүл ертінділерді контейнердің жоғары
жағындағы дәкеге оқтын-оқтын бүркіп тұрады.
Дән
күйесінің 50 мың жұмыртқасы
1
грамм болады.
Жүмыртқаларды трихограммаларды өсіріп көбейту немесе дәндерді
залалдау үшін пайдаланылады. Зертхана жағдайында жұмыртқалар
қызарып, 10 сағаттан кейін даму кезеңі басталады. Мүндай
жүмыртқаларды трихограмма нашар залалдайды. Сондықтан ересек
трихоғраммалар болмаған жағдайда жүмыртқаларды тоңазытқышқа
немесе мұз қоймасында сақтайды. Мұз қоймасында жүмыртқалар 1-
2°С-да және 90-95% дымқылдықта, сыртында олардың жиналган
күні және саны көрсетілген қағаз пакеттерінің ішінде сақталады. Ал
тоңазытқыштағы
жүмыртқаларды
эксикаторларда
немесе
83
полиэтиленді
қапшықтарда
сақтайды.
Сақталуда
тұрған
жұмыртқаларды 3-5 күнде 1 рет 15 минут желдетіп түру керек. Дән
күйесінің жұмыртқаларын трихограммамен залалдандыру арнаулы
инсектарийлерде
немесе
шыны
ыдыстарда
орындалады.
Трихограмманы инсектарийде өсіріп көбейту оның жарыққа жаксы
үшу қасиетін пайдалануга негізделген. Көбінесе көлемі 40x40x50 см
инсектарий қолданылады. Мұндай инсектарийдің ішінде 400-500
мың жүмыртқа орналастыруға болады. Инсектарийдің түбіне
трихограммамен
залалданган
жүмыртқаларды
орналастырады.
Олармен жаңа салынған жүмыртқалардың ара қатынасы 1:5, ягни
жаңа
салынган
жұмыртқаның
50
мыңына
трихограммамен
залалданган жүмыртқалардың 10 мыңы келеді. Үшып шыққан
трихограммаларга жаңа салынган жүмыртқаларды шыны сөрелерге
бір қатар етіп орналастырады. Сонда жарық сүйгіш бөжектер шыны
сөренің үстіне шогырланып жиналып, жұмыртқаларды дереу
залалдауға кіріседі.
Трихограмманы қолдануда жақсы нәтижеге жету үшін оны
жаппай өсіріп көбейткен кезде тіршілік кабілеттілігі. белсенділігі
және қолайсыз жагдайға төзімділігі жогары дорежеде болатын
паразиттерді алуға тырысу керек. Ондай паразит трихограмманы
табиги
жагдайларга
(ягни
өзгермелі
температурамен
дымқылдылықта) максималды түрде жақын келетін жагдайларда
тәрбиелегенде гана алуга болады. Трихограмманы тәрбилеп өсіру
күндіз, ягни паразиттің ең белсенді сагаттарында, 25-29°С, ал түнде
14-16°С болуы тиіс. Трихограмманың дамуын баяулатпау үшін
тәулік бойындагы орташа температура 22°С түнгі минимум
температура 11°С-тан томен, ал күндізгі максимум температура
300С-тан жогары болмауы керек.
Жаз шыгып, ауа райы жылына бастасымен (тәулік бойындагы
орташа
температура
17°С-тан
томен
болмаган
жагдайда)
трихограмманы өсіріп, көбейту жүмысын табиги жагдайга көшіреді.
Онда
паразиттерді
шыны
ыдыстың
ішіне
орналастырып,
инсектарийде
тэрбиелеп
өсіреді.
Трихограмманы
тәжірибеде
қолданганда бұл жүмыс зиянкестің жүмыртқалау кезеңінің басында,
ягни егіс даласында табиги трихограмма бірен-сарандап қана
кездесетін кезде орындалса гана жақсы нәтиже бере алады. Осы
кезде шыгарылган паразиттер ие-бөжектердің егін даласында
кездескен
жүмыртқаларын
залалдап.
өздерінің
үрпақтарын
84
қалдырады.
Сөйтіп
зиянкестерді
азайтады.
Егінге
әдетте
трихограмманың ересектерін шығарады. Бұл жұмыстың техникалық
тиімділігін
бірқатар
көрсеткіштер
арқылы
анықтайды,
жұмыртқалардың
залалдану
дәрежесі,
қуыршақтардың
сан
мөлшерінің азаюы, өсімдіктердің зақымдануы және басқалар. Ал
оның шаруашылық тиімділігі аудандарда қанша қосымша өнім
алынганы бойынша есептеп шығарады.
Зиянды
Достарыңызбен бөлісу: |
