ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ:
КАЗАК АПАНТЕЛЕСІ, ГАБРОБРАКОН, ТАХИН
ШЫББІНДАРБІ МАҚТА КӨБЕЛЕГІ-ЭНТОМОФАГТАРЫ.
Сабақтың мақсаты:
Казак аиантелесі, габробракон, тахин
шыбындары макта көбелегі-энгомофагтарымен танысу жэне
кесте толтыру.
Сабақта карастырылагын сүрақтар:
1. Казак апантелесі, габробракон, тахин шыбындары макта
кобел егі-энтомофагтары.
1. Казак апантелесі, габробракон, тахин шыбындары
мақта көбелегі-энтомофагтары. Апантелес казак
-
Apanteles
kazak.
Жаргак капаттылар
(Hymenoptera)
тобының браконидтер
(Braconidae
) тұкымдасына жатады.
Табиги
жагдайда
макта
көбелегімен залалдауы
10-50% жетеді. Аналык бракопидтін
үзындыгы 3-4 мм, кара түсті болады. Қармалауыштары кызгылт-
сары. Мүртшаларынын ұзындыгы денесінін үштен бір бөлігіпеп
шамалы ұзын, кұрсагы үшы жагындагы бүйірлерінен кысылган.
Жүмыртка салғышы кыска. Қанаттары мөлдір. Пілләсі сопак
пішінді, үзындагы 3,5 мм,ак түсті. Қуыршақтанар алдындагы
дерносілдері піллэ ішіндегі өсімдік калдыктарында кыстайды.
Көктемде соуірдін 2-3-ші он күндігінде
ересек наразитлар үша
басгайды. ІІаразиттер косымша гүл
шырыпымен
коректенеді.
Аналык
паразиттер
жүмыргкаларын
бір-екі
жасгагы
жүлдызкүрітарга салады, тек кейде үш жастағы жұлдызкұртка
салады. Дернэсіл ие жүлдызкүрттын ішкі заттарымеп коректенеді.
Жетілгеп дерносіл иесін тастан шыгады да куыршақтануга көшеді.
Дерносіл куыршактану үшін жұлдызкүртгын сыргкы қабатын 2-3-
ші сигмепттер аралыгын кеміріп
сыртка шыгады да аз
уакыт
ішінде (20-30 мин) ак тыгыз піллэ токиды, оны өсімдікке бекігеді.
Қолайлы жагдайда паразит 3-6 үрпак береді.
Бракон-Вгасоп
hebetor.
Жаргак капаггылар (
Hymenoptera
)
тобынын браконидтер
(Braconidae)
тұкымдасына жатады.
Бракон хебетор-Brakon hebetor
Say. - күздік, макта, карадрина,
кан кобелектер мен күйе жоне баска да көбелектердін сырткы
паразиті. Мақта коцыр көбелегімен кагар, табнгатга жүгері сабак
көбелегіп де закымдайды. Макта алкаптарында бұл гүрдеи баска да
сирек кездесетін гүрі
B.simonovi
Kokuev. аныкталган. Денесінін
409
ұзыидьиы 0,2-0,3 см. Браком орташа (3-4) жоме ересек (5-6) жастағы
жұлдызкүрттарды залалдайды. Жұлдызкүрттыц сыртына жұмыртқа
салмас бурым, аналықтары алдымен денесіне жұмыртка салғышын
енгізіп жамсыздандырады, соның салдарынан жұлдызкүрт өзіміц
қоректенуін токтатады. Паразиттің ұрыктанған аналықтары ағаш
кабьмы астында, ширатылып курам калган жанырактардыи арасым
мамалам кыстап шығады.
Браком
тэулігіне
100-150
жұлдызкұртты
залалдайды.
Аналыктарының өсімталдығы 100 - дем 800-ге дейім жұмыртка
салады. Браконды косымша балмен коректемдірсе 250-300 дейім
жұмыртка сала алады. Табиғатта 1 ұрмағымың даму ұзақтығы жаз
айларымда 9-11
күн, күзде 13-17 күмге созылады. Туылған
дерносілдері жұлдызкұрттын ішкі күрылысымем коректемім, сомда
куырміакка аймалады. Макта көбелегінің бір жүлдызкүртымда 20-
25-ке дейім дермәсілдері дами алады. Макта көбелегінін бір үрмак
берім даму барысымда браком 2-2,5, ал бір маусым ішінде 6-7 үрмак
берім дамиды. Аналыктары агамі қуыстары жэме оралым ілінім
түрғам
жамырак
арасьшда
кыстайды.
Браконға
ауа
темнературасынын
ец
қолайлы
жағдайы
26-28(,С
жоме
салыстырмалы ауа ылғалдылығы 60-80 найыз болған жағдайда
жаксы дамиды. Егістікке жібергем кезде ол гүл шырымдарымем
коректемім,
тәулігіме
100
м
аракашыктықка
дейім
үшім,
жүлдызкүрттарды белсене іздсй алады, ал іздеу қабілеттілігі 500-
550 метрді күрайды.
Қазіргі
кезде
Тэжіксгам,
Өзбекстам,
Әзербайжам
PecмyбJMIкaлapымдa паразит браком бмозертхамаларымда жаммай
өсіріліп,
макта
комыр
көбелегі
жүлдызкүрггарыма
карсы
колдамылады. Бракоммың жергілікті түрім бмофабрмкалар мем
бмозертхамаларда балауызды күйе көбелегі мемесе диірмем кан
көбелегінім жүлдызкүрттарымда көбейтеді.
Тахина - магиикорнис ориеншалис
дермэсілдерім тірі туатын
паразит.
Толык
жетілгеи
дермосілдері
иелері
коректеметім
өсімдіктерге салады. Одан сом дермэсілдері маңайымдағы өрмелем
жүргем
куырмзактарга өздері жабысым бекімеді.
ІІаразиттім
дериәсілдері астык сүр көбелетімім куыршактарым тамыздыц
аятында жоме кыркүйекте залалдайды. Қуыршактары демесіндегі
шыбымдардым дермосілдері емгем жерлерде кара дак майда болады.
Осы белгі аркылы залалдамтам куыршактар сауларымам оцай
410
ажыратуга болады. Қуыршакгар ішіндегі тахинніц дернәсілдері
көкгемде куыршакганады, ал ересек шыбымдардыц ұшын шыгуы
изомера мен менискустан 10-14 күн бұрын мамырдыц аяты мен
маусымныц бас кезінде байкалады. Аиалык шыбындардың ең алғаш
шыкканда ұрык бездері жетілмеген болады. Соидыктан олар
сүттіген, сарыбас, қурай
сияқты өсімдіктердің шырынымен
коректепеді. Тахиннің өсімталдығымен, өте жоғары орбір аиалык
шыбынның табатын дернәсіл саны үш-үш жарым мыцға дейін
барады.
Вилла
туысыпа жататын шыбындар жұмырткаларын топыракка
салады. Олардап шыккап дернәсілдер өте жылдам келеді де, яғни
көбелектердіц куыршактарын жылдам іздеп, өздері тауып алады.
Иесінің ішіне енген соц олар бір рет түлеп, одан соц барып,
коректенуге кіріседі: иесінің ішкі мүшелерін бұзып, түгел күртады.
Олар иесіпіц куыршағының ішінде куыршакка айналады. Ересек
шыбындар шілденің аяғы мен тамыздыц басында шығады.
Аналықтарының жыныс бездері
шатыршагүлді
өсімдіктердің
шырынымен коректенген соц ғана пісіп жегіледі. Олардыц
өсімталдығы 1 мыц ніамасы.
К есте. К а за к а п а н т е л е с і, г а б р о б р а к о н , т а х и н ш ы б ы н д а р ы м а к т а к о б е л е г і-
э н т о м о ф а г т а р ы н а к е с т е т о л т ы р у .
№
Э нтом оф агтарды ң қазакш а-
латы н ш а атауы
Э нто м оф а гтар д ы ң
си паттам асы
Е рскш е белгілері
нем ссс суреттері
1
А пантслес казак
A p a n le le s ka za k.
2
Бракон-Вгасоп hebctor.
Тапсырма:
Макта көбелегі-казак апантелесі, габробракоп,
тахин шыбындарымен танысу жэне кесте жасау жэне кестені
толтыру.
41 I
|
