С. А. Козлова, Т. А. Куликова

39
ашылды, Орта ғасыр үшін ұйымдастыру демократизмінің бірегейлігімен 
ерекшеленді: студенттер өз қалауы бойынша оқытушыларды қабылдап, 
жұмыстан шығару, дәріс мерзімінің ұзақтығын анықтау, ректорды сайлауға 
қатысу құқықтарына ие болды. ХІІ жылы Оксфорд университеті (Англия), 
ХІІІ жылы – Париж университеті (Франция) пайда болды. Орта ғасырлық 
университетте әдетт, төрт факультет болды: теологиялық (діни), 
медициналық, заң және еркін мамындақтар (көркем). 
Ф.Аквинский, Ф.Бэкон, Ф.Рабле, М.Лютер, Т.Мор, Т.Кампанелла, 
Э.Роттердамский және т.б. сияқты Орта ғасыр ойшылдарының, мемлекеттік 
және діни қызметкерлерінің еңбектерінде педагогикалық ілім өзінің одан 
арғы дамуын тапты. Адамды өзінің дүниетанымының ортасына қоя тұрып, 
ойшыл-гуманистер қоғамның моральдық және әлеуметтік прогресінің осы 
қоғам мүшелері алатын тәрбие сапасына байланысты екенін атап өтті. 
Сонымен қатар, ежелгі ғасырлардан ХҮІІ ғ. дейінгі тұтас ұзақ мерзім 
педагогика тарихына ғылымға дейінгі педагогикалық шығармашылықтың, 
эмпирикалық (тәжірибеге негізделген) педагогикалық практиканың уақыты 
ретінде енді. 
Педагогика теориялық білімнің дербес саласы ретінде ХҮІІ ғ. рәсімделе 
бастады. Осы уақытта қолда бар педагогикалық практиканы жақсартуға, 
тәрбие мен білім берудің шегін және мүмкіндіктерін кеңейтуге арналған 
ғылымға деген аса қажеттілік сезілді. Педагогикаға ғылымға деген сұраныс 
келесі әлеуметтік-экономикалық себептер аясында пайда болды. ХҮІІ ғасыр 
үлкен өзгерістер заманы болды, оны әлем Ұлы географиялық жаңалықтар 
кезеңі арқасында, қалалардың қарқындап өсуі, өмірдің ортағасырлық 
құрылысын бұзусалдарынан басынан кешірді.
Бұған мәдениеттің, ғылымның, гүлденуін, өнеркәсіптің жандануын және 
т.б. қосыңыз. Білім адам өмірінде, барлық қоғамдық дамуда ерекше рөл 
атқара бастады. Білім беру сапасының өсуімен, көпшілік білім беру жүйесінің 
қалыптасуымен атақты ойшылдар үміттерін адамзат қоғамының прогресімен 
байланыстырды. 
Білімқұмарлар үшін 
Татар-моңғол жаулап алуына байланысты қиындықтарға қарамастан, 
мектепте оқыту, Ресейде оқу мен жазуға деген құрмет дәстүрі өте күшті 
болды. XVII ғасырдың бастауыш мектебінің дамуына арқасында,сол кезде 
Ресейде әсіресе, дінбасылар мен саудагерлердің арасында сауаттылық деңгейі 
жоғары болды. Саудагерлер шет тілдерін үйреніп жатты, ол үшін 
шетелдіктерді жалдайтын. Сауатты дворяндардың арасында әйелдер аз 
болмады. Бастауыш мектептер бүкіл ел бойынша жұмыс істеді. Мектепке 
арналған қаражат ата-аналар тарапынан берілді. Мұғалім әдетте жалғыз, ал әр 
түрлі жастағы балалар көп болды.Олардың кейбіреулері мұғалімнің 
басшылығымен әріптерді үйреніп, ежелеп оқыды, ал басқалары сол кезде 

40
жазып жатты. Әрбір оқушы оны дайындау деңгейіне сәйкес келетін 
тапсырманы алды. Кейбір балалар мектептен кейін үйлеріне кетіп жатты, 
бірақ көптеген ата-аналар балаларының мектеп жанында тұрғанын пайдалы 
деп санады. Бай дворяндар мен саудагерлер әдетте өз балаларына шетел 
тілдерінде сөйлейтін үй мұғалімдерін шақырды. 
XVII ғасырда Мәскеуде Баспа ауласымен бірнеше рет басылып шыққан 
Букварь негізгі оқулық болып саналды. Әліпбиге, грамматикалық ережелерге 
және мінез-құлық ережелеріне қосымша әліппелер жазбаша жазуды, дінді 
оқыту мақалаларын, қысқша сөздіктерді қамтыды. Көптеген шапшаң жазуға 
арналған әліппе-жазбаша үлгілер пайда бола бастады. Оған көптеген 
жағдайда арифметика, тарих, география, философия, әдебиет, мифология 
бойынша мәліметтер енгізілді. Ән айту бастауыш мектепте ең қажетті пән 
болды: «мусикиямен» таныспайынша, адам сауатты деп саналмады. Оқу 
мектептен бітіргеннен кейін аяқталмады: адам өмір бойы кітаптардан 
үйренуге тура келді, өйткені «кітаптар - әлемді даналықпен толтыратын 
өзендер» еді. 
Ғылым тарихы – бұл адамдар тарихы және идеялар тарихы. 
Ғылыми педагогиканың қалыптасуы чехтің ғажайып ойшыл-
гуманисті, педагог 

жүктеу 4,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: