Балашт ҥ с І п қ алие в б а л а л а р а у р у л а р ы о қ у л ы қ Ақтӛбе 1 4

жүктеу 10,77 Mb.

Pdf просмотр

бет	602/772
Дата	19.01.2023
өлшемі	10,77 Mb.
	#40966

1 ... 598 599 600 601 602 603 604 605 ... 772

tusipkaliev pediatria

Қазіргі кезде жыныс туралы тҥсінік мынадай болып бөлінеді
Жыныстық жетілудің тежелуін келесі тҥрлерге бөледі

16.7. Ж ЫНЫС БЕЗ ДЕ РІНІҢ АУРУЛ АРЫ
Жыныс бездері эндокриндік жҽне ҧрпақ жалғастыру қызметін атқарады. Жыныс
бездерінің эндокриндік қызметі ағзаның ҿсуі жҽне дамуы ҥшін ҿте ҥлкен маңызы бар,
олар жыныс жҥйесінің дамуын реттейді, ерлер жҽне ҽйелдер жынысының екіншілік
жыныс белгілерінің қалыптасуын қамтамасыз етеді. Бҧдан басқа анаболикалық ҽсер
кҿрсете отырып, сҥйек жҥйесінің жҽне гемопоэздің қалыптасуында, ақуыз алмасуының
реттелуінде маңызды рҿль атқарады.
Жыныс – бҧл жеке тҧлғаны ер немесе ҽйел организмі тҥрінде айқындайтын, ҧрпақ
жалғастырушы, соматикалық жҽне ҽлеуметтік тҧрғыдан сиппаттайтын кешен.
Қазіргі кезде жыныс туралы тҥсінік мынадай болып бөлінеді
:
1.
Генетикалық (хромосом жиынтығы ХХ-ҽйел, жиынтығы ХУ-ер)
2.
Гонадты жыныс (еркектерде – аталықбез, ҽйелдерде – аналықбез)
3.
Гормондық (еркектерде – андрогендер, ҽйелдерде – экстрогендер)
4.
Соматикалық жыныс (фенотип) сыртқы жыныс мҥшелерімен анықталады
5.
Азаматтық (ҽлеуметтік)
6.
Психикалық – ҿзінің қай жынысқа жататындығын сезіну
Жыныстың жетілуі – бір-бірімен байланысты бірқатар жҥйелі ҿзгерістердің
нҽтижесінде, кҿбеюге қабілеті бар жеке тҧлғаның жыныстық кемеліне келуі (ер жетуі).
Осыдан бой ҿсу жҽне барлық ағзаның морфологиялық қайта ҿзгеруі, сыртқы жҽне ішкі
жыныс мҥшелерінің, екіншілік белгілерінің дамуы, гипоталамо-гипофизарлы-гонадтық
қатынастың қалыптасуы болады.
Жыныстық жетілуді оның бҧзылысын жҽне ауытқуын бҿліп қарастырады. Қалыпты
жыныстық жетілудің ауытқуына оның тежелуі жатады: жыныстық жетілудің белгілерінің
сол популяцияның орташа жасынан 2 жылдан астам кешігуі, яғни 13,5 жастан жоғары ер
балаларда атабездердің ҥлкеймеуі жҽне қасағаның тҥктенуінің 14,5 жаста болмауы. 12
жастан асқан қыз балаларда сҥт бездерінің ҧлғаймауы.
Жыныстық жетілудің тежелуін келесі тҥрлерге бөледі
:
-
конституциональды
-
соматогенді
-
жалған адипозогенитальды дистрофия
-
бҧрыс пубертатты синдром.
Конституциональды дамудың тежелуі ауру емес жанҧялық ерекшелік болып
табылады.
Жиі жанҧяларда ата-анасы аласа бойлы болса, жасҿспірімде пубертатты кезеңнің ҿсу
жылдамдығы тҿмендейді жҽне жыныстық жетілу аяқталғаннан кейін бой ҧзындығы
шамамен 160-165 см кҥйінде қалады. Қоршаған ортаның қолайсыз факторлары, спортпен
қарқынды айналысу, экология жыныстық жетілудің жылдамдығын баяулатады. Арнайы
емді қажет етпейді.
Жыныстық жетілудің соматогенді тежелуі, дамудың генетикалық бағдарламасының
орындалуына теріс факторлардың ҽсеріне байланысты. Ол созылмалы аурулары бар
балаларда орын алады: жҥректің туа пайда болған ақаулары, ҿкпенің, бауырдың,
бҥйректің ауыр аурулары, қант диабеті жҽне т.б. Мҧндай балаларда бойы аласалығы, тҿл
қҧжаттық жаспен салыстырғанда сҥйектік жастың қалыс қалуы, гонадотропинге ҧрық
сезімталдығының кеш жетілуі байқалады.
Емдеу
негізгі ауруларды емдеуді қажет етеді, созылмалы инфекция ошағын жою,
қҧнарлы тамақтану, витаминмен емдеу курсын, ферменттер, биологиялық белсенді заттар
тағайындау қажет. 14 жастан асқан балаларға хориогоникалық гонадотропин жҽне
анаболикалық стероидтер курсын тағайындайды.
Жалған адипозогенитальды сыртқы жыныс мҥшелерінің жетілмеуімен жҽне
семіздікпен, тестостерон деңгейінің тҿмендеуімен, тестостеронның шамадан тыс

575
эстрогенге айналуымен пубертатты кезеңге сҽйкес, жасына байланысты гипофиздің
гонадотропты қызметінің тҿмендеуімен айқындалады.
Бұрыс пубертатты синдром
– жыныстық жетілу белгілерінің бірізді пайда
болуының бҧзылысымен (қасаға немесе қолтық асты аймағының тҥктенуі, атабездің
ҧлғаюы уақытынан бҧрын болады), артық дене салмағымен сҥйектік жастың уақытынан
озық болуымен айқындалады. Бҧл тҥрі ҽлсіз андрогендердің артық ҿндірілуіне, ФЫГ-ның
инфантилді деңгейіне, ЛГ-ға ҧрық семзімталдығының тҿмендеуіне байланысты.
Аталық және аналық бездердің гормондарына тәуелді эндокриндік аурулар
, олардың
белсенділігінің тҿмендеуі немесе жоғарылауымен байланысты. Жыныстық жетілу
бҧзылыстарына гипогонадизм, гипергонадизм, сонымен қатар гермафродитизм, гонадалар
дискенезиясы, гинекомастия, крипторхизм жатады.

жүктеу 10,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 598 599 600 601 602 603 604 605 ... 772