Балалардың психофизиологиялық әркелкі дамуы («жас ерекшеліктер

112 
Тұлға дамуының нақты мүмкіндіктерін психолог Л.С.Выготский баланың 
дамуындағы 2 деңгейді – өзекті деңгей мен дамудың таяу зонасын ерекше бөліп 
қарастырып, «дамуы алда жүретін оқыту түрі ғана ең жақсы оқыту бола алады, 
тек дұрыс ұйымдастырылған оқыту ғана ақыл-ойды дамыта алады» деп дамыта 
оқытудың басқа барлық оқыту түрлерінен артықшылығын көрсетеді. 
Психология ғылымында темпераментті төрт типке бөліп сипаттайды (49-
сурет). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет-49. Темперамент түрлері 
Темперамент түрлері
Сангвиник
Холерик
Флегматик
Меланхолик

Эмоциялық 
қызуы 
шапшаң, 
тұрақсыз 

Ойы ұшқыр, 
ойнақы, еті 
тірі болады 

Сыртқы 
әсерлерді 
жеңіл әрі тез 
қабылдайды, 
жеңілтек 

Бастаған ісін 
көбіне аяқсыз 
қалдырады 

Уәдені көп 
береді, бірақ 
оны көбіне 
орындамайды 

Бір 
әсерден 
екінші әсерге 
секіретін, 
тиянақсыз 
адам

Эмоциялық 
қызуы 
шапшаң, 
тұрақты 

Табанды, 
қайратты 

Өз ісіне 
бекем 

Бастаған ісін 
аяқсыз 
қалдырмайды 

Кездейсоқ 
жағдаяттан тез 
шығады, 
мәселені оңай 
шешеді 

Өзіне 
берілген 
тапсырманы 
тез әрі 
тиянақты 
орындайды 

Тез 
ашуланады, 
бірбеткей, 
қияңқы 
болады

Эмоциялық 
қызуы әлсіз 

Мінезі ауыр, 
байсалды, 
салқынқанды 

Түрлі әсерге 
көрсе қызар 
танытпайды 

Мәселені тез 
шешуге 
асықпайды 

Іс істегенде 
саспайды 

Шапшаң 
ашу, қызу 
мінез 
болмайды 

Істі баяу 
бастайды 

Бастаған 
ісін тиянақты 
орындайды

Эмоциялық 
қозуы шапшаң, 
күшті, тұрақты 

Мінезі тұйық, 
момын 
жасқаншақ

Ешкімге 
сенбейді, істе 
қалтылдақ 

Көңілі 
жабырқау, 
ұжымнан бөлек 
жүреді 

Іске бірден 
кіріспейді, бастап 
кетсе аяқтайды 

Бірбеткей 
қыңыр 

Кедергіге 
ұшыраса -
қайраты сөніп 
қалады

113 
Әрбір баланың жеке ерекшелігі тәрбие процесінде, даму кезеңінде 
байқалады. Жеке ерекшеліктерге – түйсік, қабылдау, ойлау өзгешеліктері, жеке 
адам бойындағы мінез-құлық, темперамент, қабілет сияқты қасиеттер жатады. 
Жүйке жүйесінің типтік қасиеттері адамның мінез-құлығы, темпераменті және 
қабілетінің табиғи негізін құрайды.
Жеке қабілеттердің дамуы жеке адамның табиғи мүмкіншіліктеріне 
байланысты. Мұғалім балалардың жеке ерекшеліктерін, типтік сипатын мінез-
құлқына сәйкес жете білуі қажет. Жеке адамның дүниенің сезгіштігі және 
қабылдағыштығы темпераментке тәуелді.

жүктеу 8,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: