Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

жүктеу 1,76 Mb.

Pdf просмотр

бет	35/236
Дата	03.10.2022
өлшемі	1,76 Mb.
	#39472

1 ... 31 32 33 34 35 36 37 38 ... 236

8e10fd01cc60087f7a7a338573861826 (1)

Жазудың кодтық сипаты. Біз ауызша тіл мен жазудың

Естілім мен көзшалым,
айтылым мен жазылым
–
екі басқа жүйенің процестері, ауызша тіл мен жазба тілдің
катего-риялары.
Біз аузымыздан шыққан сөзді сол қалпы қағаз бетіне түсіре
алмаймыз және жазылған сөзді сол қалпы ауызша түрде
баяндап бере алмаймыз. Екі тілді өз адресаттарына жеткізетін
коммуни-кация тәсілдері бар. Әр жүйе өз әдіс-тәсілін
пайдаланып қана қарым-қатынасын жүргізе алады.
Қазақ жазуында түбір морфологиялық, қосымшалардың және
кейбір мағынасы көмескі
қой/ғой,
гөрі/көрі
шылауларының және
мағынасы күңгірт деп танылатын түбір сөздердің фонетикалық
принциппен жазылуы ауызша тіл мен жазба тіл арасын айыруға
қиындық келтірді. Мектепте тілдің дыбыстық құрамы деп әріп
таңбалары, тілдің грамматикалық құрылысы деп жазу-да
таңбаланатын қосымшалар түсіндірілді. Орфоэпия жазба тілдің
фонетикасы толық оқытылғаннан кейін ғана 1-2 сағат көлеміне
сыйдырылып түсіндірілді. Одан кейінгі уақыттың бәрінде
қазақтілді адам санасында жазба тіл мен ауызша тіл арасы
айқындалмай, жазба тіл бірліктері басым сипат алды.
56
57

Сондықтан қалай жазылса, солай оқитын, қалай естісе, солай
жазатындар көбейді.
Жазудың кодтық сипаты.
Біз ауызша тіл мен жазудың

екі
басқа код екенін, сондықтан әр кодтың өз таңбалары мен
тәсілдері болатынын мойындағанда ғана екі коммуникацияны
өз мәнінде толық пайдалана аламыз. Ауызша тіл мен жазба
тілдің екі басқа “дүние” екенін көрсету мақсатында
кодталу,
қайта
кодталу, кодталу мүмкіндігі
деген мәселелерді
қарастырудың

қажеттілігі бар.
Біз проф. Ә.Жүнісбектің
айтылым және естілім құрағы
деген ұғымдарына сай

жүктеу 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 31 32 33 34 35 36 37 38 ... 236