Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

жүктеу 1,76 Mb. Pdf просмотр бет 202/236 Дата 03.10.2022 өлшемі 1,76 Mb. #39472

ч, щ, ц, х, э, дыбыстары болмағанын, тек 1760ж. Кірме сөздерде айтылғаны үшін алынғанын ескерсек, кірме ды- быс проблемасы “ұлы орыс тілінің” өзін де шарпымай өтпегенін көреміз. Қазіргі ақпараттар ағыны, жаңа технология тасқыны толаста- майтын ғасырда тіл сөздердің жаңадан жасалуын күтіп отырмай- ды, өмірге енген денотат, реалий сол түпнұсқа тілдің номинати- втерімен атауды қажет етеді, тіпті талап етеді. Бүгінде ғылыми- техникалық, әскери, қаржы, банк, спорт саласына қатысты лек- сика халықаралық (ортақ) сипат алуға ұмтылып отыр. Ғылыми- техникалық прогреске, өркениетке деген ұмтылыс тілде де бей- несін таппай қоймайды. Ендеше өзге тілдің терминдік атауын алуға тарихи прогрестің өзі итермелейді. Сондықтан бөтен тіл элементтерінен қашу көп жағдайда дұрыс бола бермейді. Аталған мәселеге байланысты пікірлер екіге бөлінеді : бірі әліпбиге в, ф, ц, щ, ч дыбыстарына әріп арнамау бағытында. Олар латын жазуына көшудегі бірден-бір ұтатынымыз кезінде түпнұсқа принциппен жазу үшін орыс графикасынан алынған я, ю, л, ф, в, х, щ, ч, ь, ъ, ц әріптерінен арыламыз,   әрі у, и әріптерінің дыбыстық құрамын нақты көрсететін боламыз дей- ді :  чапаев-сapaep, цех-ceh, вагон-bagon, факт-pakt (Фадли Әли. Саяси тұрғыдан келейік // АТ. 14.05.92 ; Қондыбаев С. Қазақ жазуының жағдаяттары жөнінде // Маңғыстау газы. 4.08.92 ; М. Сапархан Ақыметтің ақ жолы адастырмайды // АТ. 7.09.00). Алайда ф, в, һ дыбыстарымен айтылатын қазақ тілінде кісі есім-дері бар екенін дәйек етіп, тілде бар дыбысқа әріп те болғаны дұрыс дейтін пікірлер бар (Ғабдолкәрімов С. Жаңа қазақ әліпбиі қабылдансын-ақ // ЕҚ. 03.11.2000). Мұндағы негізгі уәж, тілдің даму деңгейін бағалау, қазіргі қазақ тілі айтылым үлгісіндегі өзгешеліктерді ескерту дегенге саяды. Сөйтіп, авторлар орыс алфавитіне негізделген қазақ әліпбиін латын графикасына транслитерация жасайды: латын әліпбиінде бар әріптер өз мәнінде жұмсалады, ал <ч>, <ц>, <щ> дыбыс- тарына диграф, триграфтарды, диакритикалық әріптерді пайда- лануды ұсынады, бір ғалымдыр ағылшын графикасының басы артық әріптерін пайдаланайық дейді. Мысалы,  жүктеу 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз