Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы

сћ тіркесін, орыс жазуындағы , араб тіліндегі дыбысын q

жүктеу 1,76 Mb.

Pdf просмотр

бет	162/236
Дата	03.10.2022
өлшемі	1,76 Mb.
	#39472

1 ... 158 159 160 161 162 163 164 165 ... 236

8e10fd01cc60087f7a7a338573861826 (1)

сћ
тіркесін, орыс жазуындағы <х>, араб
тіліндегі <ћ> дыбысын
q,
к
әрпімен таңбалау:
muqtar, teknij`ke,
kөkіne
, <ц> →с, <ч> → [ш], <щ> → [ш]

дыбысы етіп игеру және
таңбалау:
әреsеr, cek, birkencik;
<й> → [ж], ю → [жұ], я → [жә],
[же] етіп игеру және таңбалау:
ямбы
– čатвь,
ящик
– čәйк,
япо-
ния – čароn, еврей – čәbrej, юсуф – čysip;
<в> →[у]

және

[n]

етіп
игеру және таңбалау:
samavrьn, mәskev, barcav, serdejip
;
-
2-буында ерін дауыстылары бар шет сөздерін еріндікті 1-
буынға шығарып заңдастыру:
труба-turba,
доктор-doktьr
;
-
этимологиясы күңгірт түбір мен қосымшаны фонетикалық
принциппен (айтылуынша) жазу (
κуŋgej, ćoŋqa
),
-
шылау сөздерді қосымшалармен бірдей естілуінше
таңбалау;
-
түбір соңындағы қысаң езуліктерді қысаң буынды
қосымша жалғанғанда түсіріп таңбалау (
murьn – murnь
);
-
дауысты дыбыстардың дүдәмалдығын қосымша жалғау
арқылы анықтау (
kitap – kitapqa
).
Қазақстанда латын жазуына біржола өту, сауаттану басқа
түркі халықтарына қарағанда бәсең жүрді. Сондықтан жаңа
алфавиттің бүкілодақтық орталық комитетінің ІV пленумы
240
241

Алматыда өтті (1930 жылы 6 мамыр). Пленумға
С.Асфендияров, Т.Шонанұлы, Қ.Жұбанов, Шәрібаев
қатынасады. Пленум мүшелері Қазақстанның жаңа алфавитке
салғырт көзқарасы азаймай отыр дейді (8-11 жасқа дейінгі
балалардың 20% мектеп-ке тартылған).
Ресей білімпаздарынан қатынасқан Н.Ф.Яковлев терминдерді
бағындырып жазуда сақтыққа, тіпті онымен күресуге шақырды.
Пленумда бас әріп туралы С.Асфендияров қазақ жазуы бас
әріпті алмайды, алса қызметін азайтып алады, жалпы бас әріп
ағылшын, француз емлесінде де бірыңғай принципке
сүйенбейді деді.
Р.Шор графемалардың психотехникасы жазу психологиясы
Германия, Америкада жақсы зерттелген, сонда қазіргі жазу жо-
лынан шығып тұрған таңбалар бас әріп, нүкте, үтірлер көзге
бір-ден анық көретіні анықталған дейді.
Қ.Жұбанов пленумның мақсаты бір жазуды негіз етіп
анықтау болмау керек, ешбір жазу басқа тілдің жазуымен
ыңғайласа ал-майды, әзірбайжандр
q, k
әріптерінің мағынасын
өзгертіп жіберді деді. Және бір-біріне саяси, экономикалық,
мәдени жақындығы бар тілдер бір унификация жасау керек,
жаппай бірлестіру бол-майтын іс деді.
А.Н.Самойлович қазақ жазуы

жүктеу 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 158 159 160 161 162 163 164 165 ... 236