Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

нысты тәрбие беру максатын анықтап, оның мазмұнын, ұйымдасты- 
рудың накты жолдары мен эдістерін белгілеу - тұлганың қалыпта- 
суындағы ен маңызды мәселе.
Тұлғанын дамуы - педағоғика мен психолоғиядағы ең басты 
категорияның бірі. Даму зандылықтарын психология психиканың да- 
муы деп түсіндірсе, педагогтар адамның дамуына мақсатты түрде бас- 
шылык жасау деген теорияны үсынады. Сырткы жэне ішкі фактор- 
лардың әсерінен түлғаның дамуы сапалык және сандык өзгеріске 
туседі. Тұлғаның өзгеруі оның жасының өсу кезеңдеріне, айнапасын 
танып, тиісті дағдыларды меңгеріп карым-катынас жасауға араласа 
бастаудағы тәлім-тәрбиесі мен өнегесіне байланысты. Онын басты са- 
лалары мыналар: денесінің өсуі - бұпшык еттерінің жетіліп, барлык 
дене мүшелері өркен жайып, пішін болмысы дамиды. Психикалык 
дамуы - ойлау, кабылдау, зейін, ес т.б.; элеуметтік жагынан дамуы -
адамгершілік, имандылык, таным түсінікті сезіну, элеуметтік карым- 
катынасты саралай білу т.б.
Есте сактапған пэндер мен кұбылыстар, тану барысында жүзеге 
аскан белгілі бір іс-әрекеттің бейнесі негізінде түсінік калыптасады. 
Бұл құбылыс пәндер мен кұбылыстардын жалпылама белгілерінің 
бөлінуі мен жүйеленуін білдіреді.
Педагогикалық сөздіктерде: «Тұлғаға бағдарлану тұғыры - ка- 
зіргі педагогиканың теориялық-әдіснамапык негіздері, баланың дара, 
шығармашылық ерекшеліктерін ашу жэне есепке алу» деп анықтама 
берілген. Тұлғаға бағдарлану тұғыры әлемдік деңгейдегі практикада 
колданылып, бірнеше жолдары белгілі болып, тұлғаның рухани жэне 
зияткерлік сапаларының қалыптасуына бағытталады. Тұлғаға бағдар- 
лану тұғыры - баланың субъектілі тәжірибесіне, өмірлік жеке тәжі- 
рибесіне сүйену арқылы даралыгын, шығармашылығын дамыту жэне 
тұлға ретінде өзін-өзі дамытуға жағдай жасау. Бүгінгі таңда педаго- 
гикада оқьггудың түрлі үлгілері мён технологиялары жасалуда, олар- 
дың эрқайсысы «тұлғаның дамуы», «окыту тұғыры», «тұпғаға бағдар- 
лы білім беру» ұғымдарын өздігінше түсіндіреді.
Іс-әрекет теориясы.
Педагогикапык зерттеу эдістерінің әдісна- 
малық негізі бойынша адамның коршаган әлемге катынасы практи- 
калық жэне абстарктілі-теорияльгк (танымдык) 
тұгырлармен
байла- 
нысты шешіледі.
Зерттеу жұмысында негізге алатын келесі эдіснамалык тұғыр 
іс-
әрекет тұгыры
ұғымы психология ғылымына жиырмасыншы ғасыр- 
дың 20-30 жылдары енген. Бұл ұғым туралы бірнеше бағыттағы түсін- 
дірулер берілген. Іс-эрекет тұғыры дегеніміз - объектінін біртұтасты- 
ғын жэне оның тетіктерін ашу (философия, элеуметтану теориялары 
бойынша), тұпғанын әрекет аркылы коршаган ортаны тануы жэне 
кайта өзгертуі, іс-эрекетінін кұрылымын, кызметін карастырады деп 
тұжырымдалады. 
Іс-әрекет тұгырын -
педагогикалық кұбылыска 
91

әрекеттің бүкіл компонентгерінің түтастыгы деп түсіну, яғни максаты, 
мотиві, әрекеті, операциясы, ретке келтіру жолы, жөндеу, жеткен 
нэтижені бакылау жэне талдауға мүмкіндік береді.
Іс-эрекетгік теория - тұлға дамуынын негізі, қүралы жэне ше- 
шуші факторы болып есептелінеді. Бұл сана мен әрекеттің бірлігі идея- 
сына негізделіп, тэрбиеде жаңа жүйені қалыптастырады. Мүндай көз- 
қарас педагоғикалық зерттеу жұмыстары және практикалық әрекеттер 
барысында түлғалық-бағдарлык ұстаныммен тығыз қарым-қатынаста 
болып, оның жүзеге асуына тікелей ықпал етеді. Іс-эрекетгің максаты - 
адамдардың ақиқат өмірін қайта жаңғыріуға бағыттапады. Сондықтан 
адамның барлык деңгейдегі заттық жэне рухани эрекеті еңбек негізін- 
де пайда болып, оның негізгі ерекшелігін бойына сіңіріп, айналадагы 
өмірді шығармашылыкпен қайта жанғыртады.

жүктеу 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: