120
ұпайдан
жоғары
.
Өзіңізге
өзіңіздің
көңіліңіз
əбден
тола
-
ды
.
Бірақ
өз
-
өзіңізге
сын
көзбен
қарау
,
нақты
өз
-
өзіңізді
бағалауға
қабілетіңіз
жетіспейді
.
Бұл
жағдайды
жақындарыңыз
бен
достарыңыздың
көмегімен
анықтауға
жəне
бағалауға
тырысыңыз
.
60
тан
120
ұпайға
дейін
.
Сіз
өз
күшіңізге
жеткілікті
түрде
сенімдісіз
,
бірақ
шексіз
өз
-
өзіңізге
көңіліңіз
толу
мен
өз
-
өзіңізді
ұнатудан
аулақсыз
.
60
ұпайдан
төмен
.
Сіз
өзіңізге
-
өзіңіз
ұнамайсыз
.
Өзіңізді
қолға
алыңыз
жəне
сенімді
болыңыз
.
Айналаңызға
қараңыз
,
өзіңізді
жете
бағаламайтыныңыз
мүмкін
екенін
ойланыңыз
.
Көпке
танымал
əдістер
:
минисотты
көп
факторлы
тұлғалық
сауалнама
(
ММРІ
)
жəне
түрлі
түсті
Люшер
тестісі
Минисотты
көпфакторлы
тұлғалық
сұрақнама
(
ММРІ
).
Бұл
əдістеме
психологиялық
дефектісі
бар
адамдарға
,
көбінесе
,
практи
-
ка
жүзінде
клиникалық
диагностикада
сəтті
пайдаланады
,
яғни
ме
-
дицина
тілімен
айтқанда
дұрыс
қоғамдық
ортаға
бейімделу
деңгейін
анықтайды
.
Профилдердің
басты
типтері
.
MMPI
профилінде
базистік
шкалалардың
сандық
көрсеткішінің
ара
-
қатынасы
графиктік
түрде
бейнеленеді
,
олардың
əрқайсысы
сол
163
немесе
басқа
жеке
адамдық
тенденциялардың
көріну
дəрежесімен
анықталады
.
Егер
осы
тенденцияларды
қысқаша
атап
көрсететін
болсақ
,
əрбір
шкалаларға
төмендегідей
сипаттама
береміз
.
1-
шкала
.
Жоғары
қысымшылдық
көрсеткіш
,
жоғары
дəрежеде
бақылау
жеке
адамның
тұрақты
қасиетінің
сапасы
ретінде
,
дизадап
-
тация
кезінде
өз
ағзасының
дұрыс
қалыптасуының
ауытқушылығына
көп
зейін
аударатындығын
білідіреді
.
Төмен
көрсеткіштер
–
бұл
қарама
-
қарсы
мағынаны
білдіреді
,
яғни
жоғарыда
көрсетілген
жеке
адамның
ерекшеліктері
мен
жағдайының
болмауын
айқындайды
.
3 -
шкала
-
эмоциональды
лабилділік
-
оның
көрсеткішінің
нор
-
мадан
шығып
көтерілуі
ортадағы
əсерлерге
жоғары
сезімталдықты
жəне
эмоциональды
жағдайының
тұрақсыздығын
бейнелейді
.
Жоғары
болған
кезде
истероидтық
,
яғни
мазасыздық
күйі
жоғары
көрінеді
.
2 -
шкала
-
пессимистік
шкаласы
,
бұл
сапа
қанағаттанбаушылық
,
уайымдауға
бейімділікті
көрсетеді
.
Бұл
адамның
депрессиялық
жағдайда
екендігін
білдіреді
.
4 -
шкала
-
импульсивтік
шкаласы
.
Жоғары
болуы
астеникалық
типін
бейнелейді
.
Жоғары
импульсивті
психопатиялық
мінез
-
құлықтардың
нашарлығы
психопатиялық
синдромдардың
белгісін
көрсетеді
.
5 -
шкала
-
жұмсақтық
шкаласы
.
Батылдық
жартылай
рөлдік
мінез
-
құлықтың
дəржесінің
сəйкес
келуін
жəне
сексуальды
бейімдеушілік
деңгейін
көрсетеді
.
6 -
шкала
–
Талапшылдық
.
Əрбір
істің
орындалуына
шектен
тыс
талап
қоюға
бейімділік
,
жағымсыз
уайымдауларға
тоқталу
жəне
бəсекелестікті
бейнелеу
.
Жоғары
көрсеткіштері
аффектке
бейімділігін
сипаттайды
.
7 -
шкала
-
мазасыздық
.
Жоғары
үрейшілдікті
,
мазасыздық
,
өз
-
өзіне
сенбеушілік
,
конформдылықты
айқындайды
. 7 -
шкала
бойынша
жоғары
көрсеткіштер
көрінген
психастеникалық
акцен
-
туация
проблемаларын
,
тежелгіштікті
игеру
,
жүйке
ауытқуларын
сипаттайды
.
8 -
шкала
-
даралылық
шкаласы
.
Жеке
ойы
мен
жасаған
қылықтарының
тəуелсіздігі
соншалықты
,
тіпті
қоғам
талабына
сəйкес
келмейтін
пікірлерді
білдіреді
.
Жоғары
көрсеткіштер
кезінде
өзіндік
қызығушылықтар
,
айтып
болмайтын
қылықтар
,
шешуге
мүмкін
емес
мəселелерді
көтеруінен
көрінеді
.
9 -
шкала
оптимистік
деңгейді
айқындайды
жəне
əсер
етеді
.
164
Төмен
жатса
жалпы
белсенділікті
жəне
өмірді
сүюшілік
деңгейін
төмендету
негізін
білдіреді
.
10 -
шкала
қарым
–
қатынасқа
бейімділік
.
Жеке
адамның
əлеуметтік
еліктеулерін
,
субъективті
уайымдарына
көңіл
бөлу
,
тұйықтыққа
дейін
барғандығын
көрсетеді
,
сонымен
бірге
жеке
адамның
шындық
əлемге
көңіл
бөлуі
немесе
өзін
-
өзі
бақылауы
төмен
деңгейін
айқындайды
.
М
.
Люшердің
түстерді
таңдау
əдісі
М
.
Люшердің
түстерді
таңдау
тесті
–
түсті
субъективті
түрде
таңдауға
негізделген
проективті
əдістеме
.
Түстер
адамдар
бой
-
ында
физиологиялық
немесе
психологиялық
дамудың
тиімділігін
анықтауға
мүмкіндік
береді
.
Бұл
жағдай
мəдениет
,
эстетика
,
тазалық
өндірістерінде
бұрыннан
ескеріліп
келеді
.
Түстерге
деген
эмоцио
-
налды
қатынас
психодиагностикада
қабылдаудың
ерекшелігін
көрсетеді
.
Люшер
тесті
адамның
түсті
таңдау
барысында
оның
іс
-
əрекет
,
көңіл
-
күй
,
жеке
тұлғалық
ерекшеліктерін
айқындайды
.
Лю
-
шер
бойын
ша
түстер
сипаты
негізгі
4
жəне
қосымша
4
түстерге
негізделген
(
қазіргі
таңда
Люшер
əдістемесінің
8, 16, 32,
сонымен
қатар
,
компьютерлік
бағыттары
белгілі
).
Негізгі
түстер
:
1)
Көк
–
тыныштықты
,
сабырлықты
білдіреді
.
2)
Жасыл
–
сенімділік
сезімін
,
қайсарлықты
,
кейде
қырсық
-
тықты
білдіреді
.
3)
Қызғылт
сары
,
қызыл
–
ерік
-
күш
,
жігерлікті
,
агрессивтілікті
,
қызбалықты
білдіреді
.
4)
Ақшыл
сары
–
белсенділікті
,
қарым
-
қатынасқа
талпынысты
,
ашықжүзділікті
білдіреді
.
Қосымша
түстер
:
5)
күлгін
6)
қоңыр
7)
қара
8)
сұр
.
Бұл
түстер
жағымсыз
түстер
:
стресс
,
мазасыздық
,
қорқыныш
,
ренжуді
білдіреді
.
Өзара
бірегей
орналасқан
жағдайда
олардың
позициясы
бойынша
реттелуі
жоғары
деңгейде
болады
.
Зерттеуді
жүргізіп
отырған
психолог
барлық
карточкаларды
араластырады
да
,
зерттелушінің
алдына
қояды
.
Зертттелуші
ал
-
дында
тұрған
карточкалардың
ішінен
ең
ұнамдысын
таңдап
алады
.
165
Зерттеуші
зерттелінушінің
түстерді
таңдау
барысында
бір
затқа
ұқсастырмауы
керектігін
ескерту
керек
.
Таңдалған
карточканы
ауда
-
рып
бөлек
қою
қажет
.
Осылайша
карточкаларды
таңдаған
соң
,
пси
-
холог
қойылған
ретте
карточка
номерлерін
жазып
алады
.
2-3
минуттан
соң
,
зерттелуші
əдісті
қайталайды
,
бірақ
алғашқы
таңдауын
еске
түсірмеуі
қажет
,
түстерді
таңдау
барысы
алғашқы
рет
жасалғандай
орындалуы
тиіс
.
Алғашқы
таңдау
ықылас
,
күй
,
ал
екінші
шынайылылықты
сипат
-
тайды
.
Зерттеу
мақсатына
сəйкес
,
тесттің
нəтижесін
келесідегідей
талдаулар
жасаймыз
.
Тестілеу
нəтижесінде
келесі
позициялар
алынады
:
1
жəне
2
таңдау
– (++
белгіленеді
)
3
жəне
4
таңдау
– (
хх
белгіленеді
)
5
жəне
6
таңдау
– (= =
белгіленеді
)
7
жəне
8
таңдау
– (- -
белгіленеді
)
М
.
Люшер
зерттеулердің
36000
нəтижелеріне
негізделіп
,
таңдалған
позицияларға
төмендегідей
талдау
жасады
.
Алғашқы
позиция
мақсатқа
жету
тəсілдерін
білдіреді
(
мысалы
:
көк
түс
іс
-
əрекетті
),
екіншіден
,
байсалды
,
тапсырманы
қиналмай
орындай
-
ды
.
Екінші
позиция
,
зерттелушінің
бағытталған
мақсатылығын
көрсетеді
.
Үшінші
жəне
төртінші
позиция
,
түсті
қабылдау
мен
шынайы
жағдайды
түйсінуді
көрсетеді
.
Немесе
жағдайға
байланы
-
сты
іс
-
əрекет
бейнесін
айқындайды
. 5
жəне
6
позиция
түске
деген
немқұрайлылықты
немесе
нейтралды
қатынасты
көрсетеді
.
Яғни
,
зерттелуші
өзінің
көңіл
-
күйін
,
мотивтерін
аталған
түспен
байланы
-
стырмайды
.
Таңдалған
түс
көңіл
-
күй
мен
мұқтаждықты
,
мотивті
те
-
жеуге
талпынады
.
Таңдалған
түстерді
жазу
барысында
олардың
реттік
номерімен
таңдалған
позициясы
ескеріледі
.
Мысалы
:
қызыл
,
сары
,
көк
,
сұры
,
жасыл
,
күлгін
,
қоңыр
түстер
таңдалды
.
+ +
х
х
== - -
3 4 10 2 5 6 7
(++;
хх
;==; --)
зоналары
4
функционалды
топтарды
құрайды
.
Таңдау
барысында
келесі
аспектілер
ескеріледі
:
Алғашқы
жəне
2-
топтамада
түстерді
таңдау
реті
.
Негізгі
жəне
қосымша
түстердің
өзара
орналасуы
.
Алғашқы
жəне
соңғы
позицияда
түстердің
орналасу
реті
ескеріледі
.
Негізгі
түстердің
орналасуын
бағалау
барысында
,
оларды
бесінші
166
позициядан
кейін
орналастыру
,
мұқтаждықтың
қанағаттанбауынан
,
яғни
мазасыздық
,
жағымсыз
көңіл
-
күйдің
бар
екендігін
көрсетеді
.
Сонымен
қатар
,
негізгі
түстердің
өзара
орналасуы
қарастырылады
.
Мысалы
: 1
мен
2 (
көк
пен
сары
)
қатар
тұрса
,
бұл
«
жеке
»
субъективті
бағыттылықты
көрсетеді
. 2
мен
3 (
жасыл
жəне
қызыл
)
шешімге
ке
-
луде
өзбеттілік
автономдылықты
көрсетеді
. 3
пен
4 (
қызыл
жəне
сары
) «
сырттан
»
бағытталғанды
көрсетеді
. 1
мен
4 (
көк
пен
сары
)
зерттелінушінің
сыртқы
ортаға
тəуелділігін
көрсетеді
. 1
мен
3 (
көк
пен
қызыл
)
жағымды
байланысты
білдіреді
.
М
.
Люшер
бойынша
негізгі
түстер
төмендегі
психологиялық
мұқтаждықтарды
білдіреді
.
№
1 (
көк
) –
қанағаттануға
деген
мұқтаждық
,
тыныштық
,
тұрақты
жағымды
құштарлық
.
№
2 (
жасыл
) –
өзін
-
өзі
танытуға
деген
мұқтаждық
.
№
3 (
қызыл
) –
жетістікке
ұмтылу
,
іс
-
əрекетті
белсенді
орындауға
деген
мұқтаждық
.
№
4 (
сары
) –
армандау
,
жақсылыққа
сену
.
Егер
негізгі
түстер
бірінші
-
бесінші
позицияда
орналасқан
бол
-
са
,
зерттелінушінің
мұқтаждығы
қанағаттандырылған
деуге
бо
-
лады
,
жақсы
деп
қабылданады
,
егер
алтыншы
-
сегізінші
пози
-
цияда
орналасқан
болса
,
жағымсыз
жағдайлардың
салдарынан
қанағаттандырылмаған
болып
есептеледі
немесе
мазасыздық
,
конфликттік
жағдайлар
болуы
мүмкін
.
Шеттелген
негізгі
түстер
стресс
ретінде
бағаланады
.
Мысалы
:
көк
түс
,
тыныштықтың
болма
-
уын
білдіреді
.
Люшер
түстерінің
таңдалуы
төмендегідей
жағдайда
талданады
.
Жасыл
түсте
күрделі
іс
-
əрекет
жағдайында
зерттелушінің
ерік
-
жігердің
икемділігі
байқалады
.
Қызыл
түс
мақсатқа
жетуге
деген
ұмтылыс
сезімі
мен
ерік
күшін
көрсетеді
.
Сары
түс
жетістікке
деген
үміт
сезімін
көрсетеді
.
Аталған
үш
түс
алғашқы
қатарда
бірге
тұрған
жағдайда
,
іс
-
əрекеттің
жоғары
өнімділігімен
жұмысқа
қабілеттілікті
көрсетеді
.
Егер
екінші
қатарда
жəне
бөлек
тұрса
,
нəтиже
жағымсыз
болады
.
Мазасыздық
көрсеткіштері
.
Егер
негізгі
түс
алтыншы
орын
-
да
тұрса
«-»
деп
белгіленеді
,
бұдан
кейін
тұрған
7-8
позицияларда
осылайша
белгіленеді
.
Жағымсыз
көңіл
күй
,
мазасыздық
ретінде
қарастырылады
.
167
Люшер
тестінде
мұндай
жағдайлар
позициялық
түс
номерімен
белгілесе
,
үстіне
А
əрпі
қойылады
.
Мысалы
:
А
/1
А
/6
А
/0
Компенсация
көрсеткіштері
.
Стресс
,
мазасыздық
жағдай
,
бірінші
тұрған
таңдау
түсінің
компенсациясы
деп
қабылданады
.
Мұндай
жағдайда
бірінші
орында
тұрған
санның
үстіне
С
əрпі
қойылады
.
Егер
алдыңғы
орынға
негізгі
түстердің
бірі
қойылса
,
жағымды
құбылыс
ретінде
қабылданады
.
Əрине
,
стресс
пен
компенсацияның
көрсеткіші
көңіл
күйдің
жетіспеушілігін
көрсетеді
.
Егер
компенсация
қосымша
түстер
арқылы
жүзеге
асырылса
,
тест
нəтижесі
жағымсыз
күйдің
,
мотивтердің
жəне
қоршаған
ортаға
де
-
ген
жағымсыз
қарым
-
қатынастың
көрсеткіші
ретінде
талқыланады
.
Интенсивті
мазасыздық
көрсеткіші
негізгі
түстердің
орналасу
по
-
зициясымен
сипатталады
.
Егер
негізгі
түс
алтыншы
орында
тұрса
,
мазасыздықты
қалыптастыратын
фактор
əлсіз
болып
саналады
(!-
бұл
лепті
белгісімен
белгіленеді
);
егер
негізгі
түс
7
позицияда
тұрса
,
оған
!!!
үш
леп
белгісі
қойылады
.
Сонымен
қатар
,
стресс
,
мазасыздық
бастамасын
сипаттайтын
6-
ға
дейін
белгі
қойылуы
мүмкін
.
! !! !!!
А
/2
А
/1
А
/4
Жағымсыз
компенсация
жағдайы
да
осылай
бағаланады
.
Компен
-
сация
негізгі
түстер
мен
күлгін
түспен
белгіленеді
жəне
оған
белгі
қойылмайды
.
Егер
қоңыр
,
қара
түстер
,
сұр
түстер
үшінші
позиция
-
да
тұрса
, 1
лепті
белгісі
қойылады
,
екінші
позицияда
болса
, 2
лепті
белгісі
қойылады
.
Бірінші
позицияда
болса
, 3
леп
белгісі
қойылады
.
Осылайша
,
алты
белгі
болуы
мүмкін
.
!!! !! !
С
С
С
+ + +
6 0 7
Егер
«!»
белгісі
көп
болса
,
болжам
жағымсыз
болып
есептелінеді
.
Жинақталған
нəтижелерді
ескере
отырып
,
психикалық
күйді
реттеу
жəне
өзіндік
реттеуде
жүргізілетін
аутогенді
жаттығулар
,
іс
-
шаралар
ұйымдастырылады
.
Қайта
жүргізілген
тесттен
кейінгі
мазасыздықтың
төмендегендігін
көруге
болады
.
Тестілеу
нəтижелерін
талдау
барысында
соңғы
сегізінші
позициядағы
түсті
бағалауға
мəн
берген
жөн
.
Бірінші
жəне
сегізінші
позицияның
өзара
қатынасына
көңіл
аудару
керек
.
Люшер
тестінің
нəтижелерін
талдау
барысында
алынған
психодиагностикалық
мəліметті
анықтау
,
бақылау
,
құжаттарды
168
зерттеу
нəтижелерімен
сəйкестендіру
керек
.
Осындай
жан
-
жақты
тұлғалық
зерттеу
,
жеке
адамның
психологиялық
ерекшеліктері
тура
-
лы
қорытынды
жасауға
мүмкіндік
береді
.
Достарыңызбен бөлісу: |