Қазақ­халқының­жоңғар­басқыншылығына­қарсы­күресі

238
§­1.­Қалалар­мен­елді­мекендер
Бүгінгі таңда кешенді археологиялық-тарихи зерттеулердің 
нәтижесінде Қазақстан аумағы Еуразияның байырғы және орта-
ғасырлық тарихында аса маңызды рөл атқарған орталықтардың 
бірі болған қалалар анықталып отыр. 
Археологиялық зерттеулер нәтижесінде Қазақстан аумағын 
ортағасырлық дәуірде мекен еткен халықтың бір бөлігі көшп ен - 
ділікпен қатар отырықшы, жартылай отырықшы болғаны, Қазақ-
станның едәуір бөлігінде орта ғасырда қалалар мен тұрақты елді 
мекендердің болғаны жөнінде материалдар көптеп жинала бастады. 
Әрине, әр қаланың қайталанбас өзіне ғана тән тарихы бар. Бірақ 
қазақ даласындағы кез келген қала өзі орналасқан аймақпен, жалпы 
Қазақстанмен тығыз байланыста дамыды. Қалалар сауда, қолөнер, 
діни, әкімшілік, мәдени, рухани орталықтар болды, ал Қаялық, Оты-
рар, Сарайшық, Сайрам, Сауран, Сығанақ, Тараз, Түркістан және 
т.б. қалалар қазақ жеріндегі жеке хандықтардың, ірі феодалдық 
иеліктердің астаналары қызметін атқарды. Аталған қалаларда Еура-
зия аумағы үшін маңызды шешімдер қабылданып отырды.
XV-XVІІІ ғасырлардағы қалалық мәдениет мәселелерін зерт-
теуді бастап берген ғалымдардың қатарына Ш.Ш. Уәлиханов, 
ал кейіннен В.В. Бартольд, А.Ю. Якубовский, М.Е. Массон,
А.Н. Бернштам, А.Х. Марғұлан, К.М. Байпақов, Е.И. Агеева, 
Г.И. Пацевич, К.А. Пищулина, У.Х. Шәлекенов, С. Жолдасбаев,
Б.Б. Кәрібаев және т.б. зерттеушілердің ғылыми еңбектерінде қа - 
лалар мен елді мекендер тарихы ортағасырлық деректер мен архео-
логиялық деректердің негізінде жан-жақты зерттелініп, нақты қо-
рытындылар жасалуымен де құнды. 
XІV-XVI ғасырлардың жазбаша деректерінде – Муин ад-
дин Натанзидің «Мунтахаб ат-таварих-и Муини», Шараф ад-дин 
Йаздидің «Зафар-наме», Ибн Рузбихан Исфаханидің «Михман-
наме-йи Бухара», Камал ад-дин Бинаидің «Шайбани-наме», Мыр-
за Мухаммед Хайдар Дулаттың «Та’рих-и Рашиди», Хафиз-и 
Таныштың «Ша-раф-наме-йи шахи», Зайн ад-дин Васифидің 

жүктеу 24,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: