Оқулық ретінде бекіткен Ал ма ты «Қа зақ уни вер си те ті» 016 Әож 94

82
§­1.­Моғолстан­мемлекетінің­аумағы,­этникалық­құрамы­
Моғолстан мемлекеті Шағатай ұлысының ыдырауы нәти же-
сінде оның шығыс бөлігінде құрылды. Оның аумағы қазіргі Жетісу 
аймағы мен Қырғызстан, Шығыс Түркістанды алып жатты.
Тарихшылар ұзақ жылдардан бері Моғолстанды ХІV ғасыр-
дың орта шенінде қазіргі Оңтүстік Батыс Қазақстанның және Қыр-
ғызстанның жерінде құрылған, яғни Жетісу мен Тянь-Шань өлке-
сін қамтыған, Шағатай мемлекетінің құлауы нәтижесінде пайда 
болған ортағасырлық мемлекет деп келеді. Ол ХVІ ғасыр ортасы-
на дейін өмір сүрді. М.Х. Дулатидың өзі Моғолстан мемлекетінің
шекарасын былай көрсетеді: «... қазір Моғолстан атап жүрген тер-
ритория өзінің ұзындығы және ені жөнінен жеті-сегіз айлық жол-
ды құрайды. Оның шығыс шекарасы қалмақтар жеріне – Барскөлге 
(Баркөл – авт.), Емілге (Алакөлге құятын Тарбағатайдағы өзен 
– авт.) және Ертіске (Тарым өзенінің жүйесі – авт.) жалғасады. 
Солтүстігінде ол Көкше теңізге (Балқаш көлі – авт.), Бумлишке 
және Қараталға (Балқашқа құятын өзен – авт.) ұштасады, баты-
сында Түркістанмен және Тәшкентпен, оңтүстігінде Ферғанамен, 
Қашғармен, Ақсумен, Чалишпен және Турфанмен шектеседі».
Міне, Моғолстанның М.Х. Дулати куә болатын тарихи жер кө - 
лемі осындай. «Тарих-и Рашидидің» Ташкент басылымына түсінік - 
теме берген ғалымдар М.Х. Дулати көрсеткен Моғолстан терри то-
риясының ХІV-ХVІ ғасырлардың өн бойын-
да өзгеріп отырғанын, оның құра мына алғаш 
Сырдария, Сарысу, Балқаш, Ертіс және Оң-
түс тік Тянь-Шаньның оңтүстік сілемдері ара - 
лы ғындағы үлкен жерлер, онан соң тек Қыр-
ғызстан және Іле өлкесінің үлкен бөлігі ғана 
кіргенін айтады. Ал мемлекет құлар кезінде 
моғол хандары билігі тек Қашғарияға ғана 
таралғанын атап өтеді. Сондықтан «Бабур- 
намеге» түсініктеме бер ген ғалымдар Моғол - 
станды – Шығыс Түркістан ретінде көрсеткен. 
V

жүктеу 24,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: