Са бақ қа қойыла тын не гіз гі та лап тар

98
а) ұлт жан ды лық;
ә) ұл та ра лық қа ты нас сый лас ты ғы;
б) мейі рім ді лік, із гі лік, иман ды лық.
3. 
Саяси-идея лық тәр бие.
4. 
Ең бек тәр биесі.
5. 
Әсем дік тәр биесі.
6. 
Де не тәр биесі.
7. 
Құ қық тәр биесі.
8. 
Эко ло гиялық тәр бие.
9. 
Эко но ми ка лық тәр бие.
10. 
От ба сы тәр биесі.
ІV Са бақ қа қойыла тын ди дак ти ка лық та лап тар.
Бұл та лап тар не гіз гі са бақ жұ мыс та рын да көр се ті ле ді. Са бақ 
мер зі мі, та қы ры бы, бі лім ді лік, тәр бие лік, да мы ту шы лық мақ сат, 
көр не кі лік, қол да ны ла тын әдіс тер жүйесі.
Өт кен са бақ пен бай ла ныс, проб ле ма лық жағ дай лар ды ше шу 
жол да ры да көр се ті ле ді.
V Са бақ қа қойыла тын пси хо ло гия лық та лап тар.
Мұ ға лім нің өзін-өзі ұс тауы, дұ рыс кө ңіл-күйі, ба ла лар мен ұс-
таз дық эти ка ға сай қа ты нас та бо луы.
VI Са бақ қа қойыла тын ги гиена лық та лап тар.
Бұл 
– 
ба ла лар дың ар тық шар ша мауы, физ культми нут, ойын
эле ме нт те рін дұ рыс қол да ну. Сы нып бөл ме сі, ка би нет тер дің, 
ойын алаң да ры ның та лап қа сай бо луы.
Әр бір са бақ бел гі лі бір са бақ тү рі не ға на қа тыс ты бо ла ды.
Олар:
1. Ара лас са бақ.
2. Жа ңа ма те ри ал ды мең ге ру са ба ғы.
3. Қайталау-қо ры тын ды лау са ба ғы.
4. Бі лім тек се ру, есеп теу са ба ғы.
Мұ ға лім са бақ тың тү рін оқу ма те ри алы ның маз мұ ны ның 
ерек ше лі гі, кө ле мі, оқу шы лар дың жа сы на сәй кес таң дайды. Егер 
оқу ма те ри алы тәр бие лік жа ғы нан ма ңыз ды бол са, ара лас са бақ 
не ме се жа ңа ма те ри ал ды иге ру са ба ғы өт кі зі ле ді. Са бақ тың ба-
ры сын да оқу шы лар дың та ри хи кар та мен не ме се кар та схе ма мен 
жұ мыс іс теу жә не бас қа да ар найы та ри хи іс кер лік те рі да мы ты-

99
ла ды. Оқу шы лар бұл са бақ ба ры сын да жа ңа ма те ри ал дар дың 
мә тін дік не ме се көр не кі лік көз де рі мен жұ мыс іс тей ді. Мұн дай 
са бақ оқу шы ның әр түр лі іс кер лі гін қа лып тас ты ру ға, олар дың 
әре ке тін шы ғар ма шы лық жә не реп ро дук тив тік дең гейде бел-
сен ді ру ге проб ле ма лық тап сыр ма лар мен сұ рақ тар бе ру ар қы лы 
ба ғыт та луымен си пат та ла ды. Оқу шы лар дың қа бі ле тін да мы ту 
мұ ға лім нің әр жыл да ғы мақ сат ты оқы ту жұ мы сын та лап ете ді. 
Оқушылардың кі та ппен жұ мыс іс тей алуы, көр не кі ма те ри ал дар-
дың маз мұ нын айт ып бе руі, өз бе тін ше қо ры тын ды лар жа сауы, 
оқу лық та ғы су рет те ме ге не гіз дей оты рып, та ри хи фак ті лер ді тал-
дап, қо ры тын ды жа сауы, қа ра пайым жә не ке ңейт іл ген жос пар, 
те зис тер, ре фе рат тар жә не оқу бағ дар ла ма сын да көр се тіл ген бас-
қа да нәр се лер ді жа сау қа бі лет те рі, әсі ре се 5-8 сы нып тар да үйде 
оқу лық бо йын ша даяр лан ған ма ма те риал ды тал қы лау ба ры сын да 
қа лып та са ды. Мұн дай тип тес са бақ тар мұ ға лім нің үй тап сыр-
ма сын қа лай орын дау ке рек ті гі ту ра лы өзі нің көр се тіп бе ре тін 
жатты ғу ла ры мен си пат та ла ды. Үйде оқу лық тың жа ңа ма те ри-
алы мен ал дын ала та ны су оның не гіз гі маз мұ нын те рең бе кі те ді. 
Же ке іс кер лік дағ ды ла рын қа лып тас ты ра ды. Мұ ға лім са бақ үс-
тін де қиын сұ рақ тар ды тү сін ді ре ді, қо сым ша деректер кел ті ре ді, 
көр не кі лік ма те ри алы на на зар ауда ра ды.
Ор та сы нып тар да ең көп та ра ған са бақ 
– 
ара лас са бақ. Оның 
көп те ген ар тық шы лық та ры бар: сұ рақ тар бе ру ар қы лы ал дың ғы 
са бақ пен жа ңа са бақ бай ла ны са ды, оқу шы лар дың бі лі мі нің те-
рең ді гі тек се рі ле ді. Мұн дай бай ла ныс оқу шы лар дың да му идея-
сын тү сін уін , құ бы лыс тар мен оқи ға лар ға та ри хи қа ты нас жа-
сауды қам та ма сыз ете ді. Сұ рау ба ры сын да оқу шы лар дың бі лім 
мен іс кер лік те рі не ба қы лау жа са ла ды, оның өзін де оқу шы ның 
оқи ға лар мен құ бы лыс тар ды бай ла ныс ты ра си пат тау, та ри хи кар-
та мен жұ мыс іс тей алу, та қы рып тық жә не синх рон дық кес те лер 
құ ру, іс кер лік дағ ды ла ры қа лып тас ты рып да мы та ды. Ара лас са-
бақ та үй тап сыр ма сын сұ рауға 20 ми нут жеткілікті емес. Сон-
дық тан жа ңа ма те ри ал ды мең ге ру (лек ция) жә не се ми нар тип тес 
са бақ тар жо ға ры сы нып тар да оқы ту дың не гіз гі тү рі не айна ла-
ды. Се ми нар са бақ та рын да оқу шы лар дың өз бе тін ше жұ мы сы 
үл кен дең гейде бо ла ды. Са бақ ба ры сын да қыс қа ша кі ріс пе мен

100
қо ры тын ды лау мұ ға лім ге, бас қа уа қыт тың бар лы ғы оқу шы лар ға 
бе рі ле ді.
Се ми нар та қы ры бы сы нып қа бір ап та бұ рын ха бар ла нып, се-
ми нар дың жос па ры жә не кей бір де рек тер бе рі ле ді. Кей бір те ре ңі-
рек қа рас ты ры ла тын сұ рақ тар ды мұ ға лім нің тап сыр ма сы бойын-
ша оқу шы лар ал дын ала даяр лай ды. Се ми нар са ба ғын да жос пар 
бо йын ша қа ра ла тын мә се ле лер ді оқу шы лар дың өзі нің ті ле гі не-
ме се мұ ға лім нің ша қы руы бо йын ша айт ып, оқу шы лар жос пар-
дың не гіз гі сұ рақ та рын да ғы маз мұн ды аша ды. Мұ ға лім қо ры-
тын ды сө зін де оқу шы лар дың се ми нар ға даяр лық са па сы на ба ға 
бе ре ді жә не се ми нар дың ма те ри алы ның не гіз гі маз мұ нын қо ры-
тын ды лай ды. Оқу шы лар дың осын дай са бақ қа қа жет ті ар найы 
іс кер лік те рі мен дағ ды ла ры жо ға ры дең гейде қа лып тас қан кез де 
ға на се ми нар са бақ тар өзі нің мін де тін та быс ты жү зе ге асы ра ала-
ды. Олар бі лім ді иге ру мен іс кер лік ті қа лып тас ты ру дың ар найы 
са бақ та рын да не ғұр лым то лық жа са ла ды. Мұ ға лім бұл са бақ та 
оқу шы лар ға оқу әре ке тін жү зе ге асы ру ға ұтым ды ой лас ты рыл-
ған тап сыр ма бе ріп, олар ды жү зе ге асы ру үшін қо лай лы жағ дай 
жа сай ды. Мұ ға лім бұл кез де оқу про це сін де бе рі ле тін тап сыр ма-
лар мен оқу шы лар ды ал дын ала та ныс ты руы мін де ті. Бұл са бақ-
тар да кө ле мі жа ғы нан ша ғын күр де лі лігі жо ға ры, бұ рын өтіл ген, 
бі рақ оқу шы лар үшін та ныс емес, бі лім кө зі нен алын ған ма те-
риал дар ды пай да ла на ды. Оқы ту тә жір ибе сін де мұн дай са бақ тар 
ла бо ра то риялық деп ата ла ды. Мұн дай са бақ тар дың не гі зі мер зі-
мін де (30-35 ми нут) оқу шы лар са бақ та қы ры бы бо йын ша мұ ға-
лім ұсын ған оқу ақ па рат та ры ның де рек кө зі мен өз бе тін ше жұ мыс 
іс тей ді. Ал ғаш қы ке зең дер де оқу шы лар, мұ ға лім айт қан әдіс-тә-
сіл дер ді пай да ла на ды, ал бір те-бір те мең ге ріл ген іс кер лік ті жа ңа 
бей мә лім жағ дай лар да пай да ла на алу ға ма шық та на ды. Мұ ға лім, 
не гі зі нен, оқу шы лар дың жұ мы сын ұйым дас ты ра оты рып, бас қа-
ру шы қыз мет ат қа ра ды. Мұ ға лім нің қыз ме ті оқу шы лар дың оқу 
қыз ме ті нің өнім ді лі гі нің ке пі лі бо ла ды. Мұ ға лім, бі рін ші ден, 
ма те ри ал дың кө ле мі жә не бел гі лі дең ге йін ес ке ре оты рып, оқу-
шы лар дың зерт ха на лық жұ мы сын ұйым дас ты ру үшін са бақ тың 
та қы ры бын ұтым ды таң дауы тиіс. Екін ші ден, оқу шы лар жұ мыс 
істейтін бі лім көз де рі нің си па тын ес ке ре оты рып, са бақ тың құ ры-

101
лым дық бө лік те рі нің маз мұ нын нақ ты жә не мақ сат қа орай жос-
пар лап алу ке рек. Са бақ тың соң ғы бө лі мін де мұ ға лім ке ле сі осы 
тип тес са бақ та на шар мең ге ріл ген іс кер лік ті қайталау үшін не ме-
се жа ңа не ғұр лым күр де лі іс кер лік ті кі ріс ті ру үшін өтіл ген са бақ-
тың нә ти же сін ба ға лауы ке рек. Са бақ та оқу шы оқу лық мә ті ні мен, 
та ри хи құ жат пен, мем ле кет құ жат та ры мен, көр не кі құ рал дар мен, 
мер зім дік бас па сөз ма те ри ал да ры мен өз бе тін ше жұ мыс істей 
оты рып, мә тін ді тал дап, оның не гіз гі ойын ай қын дай алу, тұ жы-
рым дау, са лыс ты ру, қо ры тын ды жа сау, құ бы лыс тар мен оқи ға лар 
ара сын да өза ра бай ла ныс ты анық тау, олар ға гу ма нис тік тұр ғы дан 
ба ға бе ру іс кер лік те рін мең ге ре ала ды. Ла бо ра то риялық са бақ ба-
ры сын да оқу лық, бас қа да бі лім көз де рі нің мә тін дік не ме се мә-
тін дік емес бө лік те рі нен ақ па рат ала алу, жос пар, те зис, ре фе рат 
жа сау іс кер лік те рі қа лып та са ды.

жүктеу 10,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: