И. В. Савельев жалпы физика курсы I том Алматы 2004

тербеліс 
а м п л и т у д а с ы
деп 
аталады. Тербеліс 
амплитудасы 
a
— тұрақты оң шама. Оның мәні, систе- 
маны тепе-теңдік қалыптан шығарған, алғашқы ауыт- 
қудың немесе түрткінің шамасымен анықталады.
Косинус таңбасының астында тұрған (соо^ + ос) шама- 
сы тербеліс ф а з а с ы деп аталады. а тұрақтысы фаза- 
ның / = 0 уақыт мезетіндегі мәні болып табылады және 
ол тербелістің б а с т а п қ ы ф а з а с ы деп аталады. 
Санау уақытының басы өзгергенде де өзгереді. Демек, 
бастапқы фаза санау уақытының басын таңдап алуға 
байланысты өзгереді. 
2л
бүтін санын фазаға қосқанда 
немесе одан алып тастағанда я-тіц мәні өзгермейтіндік- 
тен, бастапқы фазаны модулы бойынша әрқашан да 
л-деи кіші деп алуға болады. Сондықтан, көбінесе, 
а-ның — я-ден + л-ге дейінгі аралықта жатқан мәндері 
ғана қарастырылады.
Косинус — периоды 2л-ге тец периодты функция бол- 
ғандықтан, гармониялық тербеліс жасайтын системаныц 
әр түрлі күйі1 *
тербеліс фазасы 2л-ге тең өсімше кабыл- 
дайтындай 
Т
уақыт аралығы сайын қайталанады (163- 
сурет) Осы 
Т
уақыт аралығы тербеліс п е р и о д ы деп 
аталады. Оны төмендегі шарттан анықтауға болады: 
[wo(^~Ь 7) -f а] = М "f ос] -f 2л, осыдан
(
62
.
8
)
О)0 
4
Бірлік уақыт ішіидегі тербеліс саны v тербсліс ж н і 
л і г і деп аталады. v жиіліктің бір тербеліс үзақтығы- 
мсн төмендегі қатынас арқылы байланысатындығы бел- 
гілі:
(62.9)
Жиілік бірлігі үшін периоды 1 
сек
-ке тең тербеліс 
жиілігі алынады. Бүл бірлікті герц 
(гц)
деп агайды. 
103 
гц
жиілік килогерц 
(кгц),
106 
гц
— мегагерц 
(мгц)
деп аталады.
1 М ех а н и к а л ық системаныц күиі, еол с ис те ма ми күраПтым дене-
л срді ң ж ы л д а м д ы г ы мен к о о р д и н а т а л а р ы л р қ и. і ы с т і а т т а л а т и н и п
ескертенік.
226

(62.8) өрнсгіиен төмепдсгіиі алуға болады:
2к
шо — 
~ ■
(62.10)
Сонымен, wo шамасы 
2л
секунд ішіндегі тербеліс са- 
пын 
береді. шо шамасын 
д ө ң г е л е к т і к 
немесе 
Ц
и к л д і к ж и і л і к дсп атайды. Ол одсттегі v жнілік- 
псн томсндегі қатыс арқылы байлапысады:
о
)
о
= 2
яү
. 
(62.11)
(62.7) өрнегін уақыт бойынша дифференциалдап, 
жылдамдыққа арналған өрнекті аламыз:
v = x =
- a w 0sin(w0/ + a) = a w 0cos (w0H - a + — J. 
(62.12)
(62.12) өрнегінен, жылдамдық та гармониялық зац
бойынша өзгеретіндігін әрі 
aw0 шамасына тен болатын- 
дығын көреміз. (62.7) және 
(62.12) өрнектерін салысты- 
рудьің жылдамдық ығысу- 
даи фазасы бойынша 
л/2
шамасына озып кететіндігі 
шығады.
(62.12) өрнегін тағы да 
уақыт бойынша дифферен­
циалдап, 
үдеуге арналған 
өрнекті табамыз:
жылдамдық амплитудасы
+а
-Q
v
■ИгХІ
-и)а
w
і
-----------
-uPq
Ю5-сурот.
z
:
j
 = х
= — 

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: