Мұң мен зарды қырымға қыранша қараған жеңеді

кім үшін? не үшін? не істеуге? не мақсатпен? не арқылы? кім арқылы? неше
рет? деген сұрақтарға жауап береді. 
Пысықтауыш болатын сөз табы – үстеу. Сонымен бірге барыс, жатыс,
шығыс, көмектес септіктеріндегі зат есімдер, кейде сын есім мен сан есім,
етістіктің көмекше түрі, барыс, жатыс, шығыс, көмектес септіктеріндегі сөз
бен қарай, таман, шейін, дейін, бола, соң, кейін, ары, бері, бұрын, бірге, қабат,
қатар және септік тұлғасыз сөз бен арқылы, арқасыңда, үшін, сайын септеулік
шылауларының   тіркесінен   құралған   тізбектерде   де   пысықтауыш   қызметін
атқарады. 
Пысықтауыш барыс, жатыс, шығыс, көмектес септіктің біріңде тұрған
сөзден   немесе   негізгі   сөз   бен   септеулік   шылаулардың   бірі   тіркесінен
болғаңда,   пысықталатын   сөз   арасындағы   байланыс   меңгере   де,   ешбір
жалғаусыз,   септеулік   шылауларсыз   қабыса   байланысады.   Үстеуден   болған
пысықтауыштар   өзі   пысықтайтын   сөзімен   іргелес   те,   алшақ   та   тұрып
байланыса береді. 
Пысықтауыштың құрамына қарай: дара, күрделі.
Мағынасына қарай:
1.   Қимыл-сын   пысықтауыш   қалай?   қалайша?   қайтіп?   неше   рет?   не
арқылы?   деген   сұрақтарға   жауап   беріп,   көбіне-көп   етістіктің   көсемше
түрінен, қимылсын мөлшер үстеулерінен, сын есімнен, сан есімнен, көмектес
септік   жалғаулы   сөзден,   негізгі   сөз   бен   арқылы   шылауынын   тіркесінен
болады. 
2.   Мезгіл   пысықтауыш   қашан?   қашаннан   бері?   қай   кезде?   қашанға
шейін?   деген   сұрақтарға   жауап   беріп,   мезгіл   үстеулерінен,   мезгіл   мәнді
сөздер   мен   тіркестерден,   негізгі   сөз   бен   кейін,   соң,   бұрын,   шейін,   таман,
бойы,   былай,   сайын,   әрі,   бері,   қарай   сияқты   септeулік   шылаулардың
тіркесінен болады. 
107
Баяндауыштар құрамы
жағынан
Дара
Күрделі
Дара баяндауыштар бір
сөзден жасалады.
Күрделі баяндауыштар күрделі
сөздерден күрделі етістік, күрделі
есімдерден жасалады.

3. Мекен пысықтауыш қайда? қайдан? қалай қарай? деген сұрақтарға
жауап беріп, мекен үстеулер мен барыс, жатыс, шығыс ceптiктeгi сөздер мен
кейде оларға септеулік шылаулар тіркесінен болады. 
4. Себеп пысықтауыш неліктен? не себепті? не үшін? деген сұрақтарға
жауап беріп, барыс, жатыс, шығыc септіктегі eciмшe мен есім сөздердің үшін
шылауымен тіркесінен болады. 
5. Мақсат пысықтауыш не мақсатен? неге бола? неге? не үшін? деген
сұрақтарға жауап беріп, мақсат үстеулерінен, есім сөздерге үшін шылауының
тұйық етістік пен көмектес септігіндегі зат есімнің және барыс септіктегі сөз
бен бола шылауының тіркестерінен болады. 

жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: