Жапбаров Амангелді Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі мен дағдыларын

1.4. Жай сөйлемнің түрлері. 
1.5. Сөйлем мүшелері. 
1.5.   а)   Мақсатқа   қайтеді?   -   жеткізеді   -   дара,   етістікті,   (-ды)   жіктік
тұлғалы - баяндауыш. 
1.5.   ә)   Мақсатқа   жеткізетін   не?   -   әділ   жол   -   күрделі,   құранды,   атау
тұлғалы - бастауыш. 
1.5.   б)   Бастауыш   пен   баяндауышты   қатыстыра   отырып,   сөйлемнің
тұрлаусыз мүшелерін табамыз. Тұрлаусыз мүшелер дегеніміз – сөйлемде өзі
байланысқа түскен тұрлаулы я басқа мүшелерді анықтап, толықтап, пысықтап
тұратын сөздер.  Әділ жол неге жетеді?  - мақсатқа  - дара, зат есімді,  (-қа)
барыс тұлғалы - жанама толықтауыш. 
1.5.   в)   қандай   жол?   -   әділ   -   дара,   сапалық   сын   есімді   -   сапалық
анықтауыш. 
Толықтауыш дегеніміз – сөйлемде атау мен іліктен басқа септіктердің
бірінде   тұрып,   бір   мүшені   заттық   мағына   жағынан   толықтырып   тұратын
тұрлаусыз мүше. Толықтауыштың сұрақтары: кімді? нені? кімге? неге? кімде?
неде? кімнен? неден? кіммен? немен? кім (не) туралы? кім (не) жөнінде? кім
(не) жайында? 
20-сурет. Толықтауыш және оның түрлері 
104
Толықтауыш
Құрамына қарай
Мағынасы мен тұлғасына
қарай
Дара
Күрделі
Бір
сөздер
Бірнеше
сөзден,
күрделі
сөздерден
Табыс септік
тұлғасындағы тура
толықтауыш
Барыс, жатыс, шығыс,
көмектес септіктерінде
немесе туралы, жөнінде,
жайында, тақырыпта деген
септеулік шылаулардың
тіркесінен болады
Толықтауыш зат есім мен есімдіктен, атау мен іліктен басқа
септік тұлғаларының бірінде тұрып заттанған өзге де сөз
таптарынан (сан есім, сын есім, етістіктің есімше, тұйық етістік
түрлері), негізгі сөздің туралы, жөнінде, жайында деген
шылаумен тіркесінен болады.

жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: