ХIХ ѕасырдыѓ екiншi жартысы – ХХ ѕасырдыѓ бас кезiнде зай-

283
сында ћазаћтарѕа арналѕан мџѕалiмдер мектебi тџѓѕыш рет ашыл-
ды. Ол мектептiѓ ашылуына Ыбырай Алтынсариннiѓ ћосћан љлесi
орасан зор болды.
1885 
жылдан бастап барлыћ уездерде ауыл шаруашылыћ мектеп-
терi ашылды. Олар ћазаћ лкесiнде бiлiм жќне ћолнер тљрлерiн
дамытуѕа баѕыт џстады.
Барлыћ жерде бiрдей болыстыћ орыс мектептерi пайда бола бас-
тады. Торѕай, Аћтбе, Ћостанай жќне басћа ћалаларда ћыз балаларѕа
арналѕан бастауыш мектептер ашылды. 
1892 
жылдан бастап ћазаћ
балалары љшiн ауылдыћ кшпелi мектептер џйымдастырылды.
ХIХ ѕасырдыѓ екiншi жартысынан бастап
 Омбы, Семей, Орал, Аћ-
мола 
ћалалары халыћћа бiлiм беру орталыћтарына айналды. Ћазаћ-
стандаѕы орыс тiлдi халыћтыѓ арасында сауатсыздардыѓ пайызы тым
жоѕары болды. Мџны 1897 жылѕы халыћ санаѕы айћын крсеттi.
Ерлердiѓ 12 пайызы, ал ќйелдердiѓ 3,6 пайызы ѕана хат таныды.
Орысша сауат ашћан ћазаћтардыѓ пайызы бџдан да тмен болды.
Ал мџсылманша оћып сауат ашћан дала ћазаћтарыныѓ саны те
кп едi. Бiраћ олардыѓ ћанша пайызыныѓ сауатты екендiгi халыћ
санаѕын ткiзу кезiнде есепке алынбады.
Ресей империясы ћазаћтардыѓ орта жќне жоѕары бiлiм алуына
жол бермеуге тырысты. Сауатты ћазаћтардыѓ ћатары скен сайын
олардыѓ џлттыћ сана-сезiмi тезiрек оянады деп ћауiптендi. Мќселен,
1885 жылы Ћазаћстанда орыс мектептерiн ашудыѓ басты идеологта-
рыныѓ бiрi Ильминский былай деп ашыћтан-ашыћ жазѕан болатын:
«Бiзге тиiмдi болатын бiр жаѕдай бар. Ол – бџратана халыћтыѓ ќрбiр
кiлiнiѓ орысша сйлегенде шатасып, ћысыла ћызарып тџратын болуы.
Ол – орысша жазѕанда да аяћ алып жљргiзгiсiз ћыруар ћате жiберiп, з
ойын дџрыс жеткiзе алмауы. Олар губернаторлардыѓ алдында ѕана емес,
сонымен ћатар кез келген бастыћтардыѓ алдында да ћалтырап-дiрiл-
деп тџруы керек».
 ХIХ ѕасырда ауыл шаруашылыћ жќне фельдшер-
лiк мектептерi ашыла бастады. Олар орта бiлiмдi дќрiгер маманда-
рын даярлап шыѕарды. Алайда Ћазаћстанда бiрде-бiр жоѕары оћу
орны ашылѕан жоћ.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: