123
Б.Н. Головин и Р.Ю. Кобрин, которые, описывая особенности терминологии, в частности,
отмечают, что «полисемия является одним из факторов, затрудняющих коммуникацию» [19,
48.]. Н.В. Васильева, характеризуя понятие «термин», как одну из его основных
особенностей
указывает
«тенденцию
к
моносемичности
в
пределах
своего
терминологического поля, т.е. терминологии данной науки» [20, 508]. Иначе, действительно,
значительно затрудняется адекватное понимание термина, могут возникнуть ложные
ассоциации, представления, что мы как раз и наблюдаем в отношении термина усечение.
Кроме того, вследствие полисемии термина усечение в рамках одного раздела –
словообразования – часто возникает ситуация тавтологии, которую невозможно избежать:
ср. *Усечения образуются способом усечение при помощи словообразовательного форманта
– усечение.
Список литературы
1 Кузнецов С.А. Большой толковый словарь русского языка. – Санкт-Петербург,
Норинт. –2000. – 1536 с.
2 Осипова Л.И. Активные процессы в соврем. русском словообразовании
(суффиксальная универбация, усечение). АДД…на соискание учен. степени доктора филол.
наук. М., 1999 – 29 с.
3 Тихонов А.Н. Словообразовательный словарь русского языка. В двух томах. Т.1– М.:
Русский язык. – 856 с.
4 Ахманова О.С. Словарь лингвистических терминов. – М.: Советская энциклопедия,
1966. – 607 с.
5 Розенталь Д.Э., Теленкова М.А. Справочник лингвистических терминов. – М.:
Просвещение, 1972.– 495 с.
6 Русская грамматика. – Т. I. – М.: Наука. – 1982. –783 с.
7 Алексеев Д.И. Аббревиатуры как новый тип слов // Развитие словообразования
современного русского языка. – М.: Наука, 1966. – С.13-37.
8 Русский язык и советское общество. Словообразование современного русского
литературного языка. Под. ред. М.В.Панова. – М.: Наука. – 1968.
9 Никитевич В.М. Словообразование и деривационная грамматика. (Часть I).
Словообразование и номинативная деривация. – Алма-Ата: КазГУ, 1978. – 64 с.
10 Словарь русского языка. Под ред. А.П. Евгеньевой.В 4 т. – М.: Русский язык, 1984.
Т.4. – 792 с.
11 Николина Н.А. Словообразование//Современный русский язык. Теория. Анализ
языковых единиц. Под ред. Е.И. Дибровой. В двух частях. Часть I. – М.: Academa, 2002. –
С.487-534.
12 Николина Н.А., Фролова Е.А., Литвинова М.М. Словообразование современного
русского языка – М.: Academia, 2005. –160 с.
13 Лазарева Ю.А. Усечение в современной речи. / Дис. … канд. филол. наук. – М.: 2004,
– 239 с.
14 Земская Е.А. Словообразование. СРЯ. Под ред. Белошапковой В.А. – М.: 1981. – 560
с.
15 Земская Е.А. Русская разговорная речь: лингвистический анализ и проблемы
обучения. – М.: Русский язык, 1979. – 240 с.
16 Виноградов В.В. Русский язык. Грамматическое учение о слове. – М.: Высшая
школа, 1972 – 614 с.
17 Кулева А.С. Усеченные прилагательные в языке русской поэзии / Дис. … кандидата
филологических наук. – М., 2008.– 493 с.
19 Будагов Р.А. Введение в науку о языке. – М.: Просвещение. –1965. – 492. с.
19 Головин Б.Н., Кобрин Р.Ю Лингвистические основы учения о терминах. – М.:
Высшая школа, 1987. – 104 с.
20 Лингвистическом энциклопедическом словаре». Гл. ред. В.Н. Ярцева. М.: Советская
энциклопедия, 1990. – 685 с.
124
Мақалада «ықшамдау» лексемасының мәні қарастырылған. Олардың барлығы да
терминологиялық болып табылады. Біздің анықтамалық, ғылыми және оқу әдебиеттері
бойынша жасалған талдауымыз көрсеткендей, бөлінетін мағыналар саны сәйкес келмейді
және көбінесе түрліше түсіндіріледі. Ықшамдау термині фонетикада, сөзжасамда,
морфологияда, морфонологияда қолданылады.
In this paper, we consider meanings of lexeme "clipping". They all appear to be
terminological. According to our analysis of reference, scientific and educational literature, the
amount of established meanings doesn't coincide and is often comprehended in different ways.
Term clipping is used in phonetics, word formation, morphology and morphonology.
ӘОЖ 81'373:811.512.122
Е.Е.Түйте
Академик Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті
Қарағанды, Қазақстан
eldos_t_e@mail.ru
«КҮЛКІ» КОНЦЕПТІСІ
Күлкі адам қарым-қатынасында және оны әлеуметтендірудің маңызды факторы
болып табылады. Ол адамның болмысын танытатын күрделі құбылыс саналады. Мақалада
«күлкі» сөзінің мән-мағынасына қатысты мәселелер сөз болады. Күлкінің адам өмірінде
алатын орны мен қарым-қатынасты жүзеге асырудағы қызметі, «күлкі» сөзінің
этимологиясы, қазақ тіліндегі күлудің түрлері мен белгілері қарастырылады. Күлуге
қатысты жасалған сөздер, мақал-мәтелдер және қалыптасқан тұрақты тіркестер
келтіріледі. Қазақ және шетел ғалымдарының күлкіге қатысты ойлары мен тұжырымдары
беріліп, «күлкі» атауына қатысты сөздер лингвистикалық тұрғыдан зерттелінеді.
Кілт сөздер: күлкі, күлу, спецификалық дыбыстар, тұрақты тіркестер, эмоциялық
сезім, этимология, биохимиялық және физиологиялық өзгерістер, бояма күлкі.
Күлкі/күлу – адамдардың әлеуметтік өміріндегі ең маңызды элемент. Күлу – адамның
белгілі бір әзілден пайда болған не болмаса қытықтаудан келген жағдайлардан туындайтын
реакциясы. Ол спецификалық дыбыстар мен бет әлпеттің қозғалысы және тыныс алу
аппараттары арқылы көрініс береді. Күлу әрекеті тілімізде тек жақсы, жағымды жағдайлар
әсерінен ғана емес, сонымен қатар жағымсыз жағдайлардан да орын ала береді. Бұл жүйке
жүйесі сыр берген және психикалық ауытқулар пайда болған адамдардың күлкісі болуы
мүмкін немесе өмірде жолы болмаған, қиындыққа тап болған адамдардың күлкісі деген
сияқты. Мысалы ызадан күлу.
Ызалы күлкі: - Ал енді айқайлап күлейік. Қане, күлейікші бір, жолдастар. Күлейік!
Күлейік! Бүкіл әлем күңіренсін... Ха-ха-ха...
- Ха-ха-ха...
- Бүкіл әлем «ха-ха-ха-ға» айналып кетті.
Үшеуі есі ауысқан адамдай кеңірдек жырта сақылдап қарқылдап, қар тепкілеп күлді-
ай... - өмір үшін, өмір үнін естірте қасақана күлді.
- Не деген тамаша өмір? Ха-ха, - деді Аманжан арпалысып. Күлген адамның бәрі
бақытты емес, ха-ха... (О.Бөкей «Қар қызы»). Бұл жерде кейіпкерлердің қиындыққа тап
Достарыңызбен бөлісу: |