Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

33 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 

1 Общая    технология    пищевых    производств.  /Под  ред.    Ковалевской 

Л.П. – М.: Колос, 1993.  –384б. 

2 Сборник    технологических    инструкций    для    производства  хлеба  и  

хлебобулочных    изделий.  Министерство    хлебопродуктов  СССР,  НПО 

«Хлебаром». – М.: Прейскурантиздат,  1989.  – 494б. 

3 Пучкова  Л.И.,  Поландова  Р.Д.,  Матвеева  И.В.  Технология  хлеба, 

кондитерских  и  макаронных  изделий.  Часть  1.  Технология  хлеба.  –  СПб.: 

ГИОРД, 2005. – 559 б. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

34 

 

№ 7 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 

 

Шикізат  шығындалу  нормасын  есептеу  және  нақты  орындалуын 

анықтау  

Жұмыс мақсаты: нақты ылғалдылықты шикізат шығыны нормаларын 

есептеу  және  шикізат  шығыны  нормаларын  орындауды  талдау  дағдыларын 

меңгеру.  

Қолданылатын  құрал-жабдықтар:  пышақ,  пеш,  тақтайшалар, 

бюкстар, конусты колбалар, т.б. 

 

Теориялық бөлім 

Макарон  кәсіпорындары  жұмысының  негізгі  көрсеткіштерінің  бірі  – 

барлық  орнатылған  нормаларға  сәйкес,  яғни  өнім  бірлігін  өндіруге 

максималды рұқсат етілген шығындарға сәйкес шикізат шығыны.  

Макарон  өндірісінде  жоспарлық  шикізат  шығынының  нормасы  

ылғалдылығы  13,0%  1  т  макарон  өнімдерін    өндіруге  қажет  14,5% 

ылғалдылыққа  келтірілген  шикізаттар  (ұн  мен  қоспалар)    мөлшерімен 

анықталады.  

Шикізат  шығыны  нормасы  технологиялық  шығындарға  және 

өндірістегі 

шығындарға 

байланысты, 

олар 

ескерілген 

қайтымсыз 

шығындардан жинақталады: 

НС=ЗТ + ПУ + ПБ, (1) 

 

Мұндағы;  НС — 1 т кететін шикізат шығыны нормасы, кг; 

ЗТ — шикізаттың технологиялық шығындары, кг/т; 

ПУ — ескерілген шикізат шығындары, кг/т; 

ПБ — қайтымсыз шикізат шығындары, кг/т. 

Тонна  есебімен  ұнның  технологиялық  шығындары,  яғни  тікелей 

макакарон  өнімі  өндірісінде  қолданылатын  ұн  бөлігінің  шығындары  мына 

формуамен анықталады: 

 

ЗТ=[(100-Wөнім)/(100-WМ)]·1000 (2) 

 

Мұндағы; Wөнім — өнім ылғалдылығы, %; WМ — ұн ылғалдылығы, % 

Ескерілген  шығындар  қайтадан  өңдеуге  жарамсыз  әртүрлі  ықтимал 

үнның, жартылай фабрикаттардың және дайын өнімнің  санитарлық ақауы. 

Бұл шығындардың шамасы көптеген факторларға тәуелді және  4,0 кг/т аспау 

керек.  

Қайтымсыз  шығындарға  қайтымсыз  жоғалатын  шығындар    түрлері, 

яғни соңғы өнімге кірмейтін және қалдық түрінде жиналмайтын  шығындар 

жатады. 

Қайтымсыз  шығындардығ  шектік  шамасы  2,0  кг/т  құрайды.  Қоспасыз 

макарон  өнімдерін  өндіру  кезінде  ұнның  жоспарлық  шығын  нормасы 

бекітілген шикізат шығыны нормасына сәйкес келеді: 

НМ=НС   (3) 

35 

 

Қоспалармен  өнімдерді  өндіру  кезінде  ұнның  есептік  шығыны 

қоспалармен  бірге  қосылатын  құрғақ  заттардың  есебінен  азаяды,  бұл  кезде 

ұнның шығындалу нормасы мына формуламен есептеледі: 

 

НМД = 85,5·НМ / [85,5+0,001·НД (100-WД)]     (4) 

 

Мұндағы;  НМД,  НМ  —  қоспамен  немесе  қоспасыз  1  т  өнімге  шаққанда 

14,5% ылғалдылықты ұнның жоспарлық шығындалу нормасы, кг; 

НД — 1 т ұнға шаққанда қоспаның рецептуралық нормасы, кг; 

WД — қоспа ылғалдылығы, %. 

Ұнның жоспарлық шығындалу нормасының орындалуын анықтау үшін 

кәсіпорынд  айына  бір  рет  1  т  өндірілген  өнімге  шаққанда  ұнның  нақты 

шығындалуын анықтайды. Бұл шамаға шикізаттың нақты ылғалдылығы мен 

өнімдердің нақты ылғалдылығы әсер етеді.  

Кәсіпорынға  түсетін  ұн  партиясы  көбіне  базистік  ылғалдылықтан 

ерекшеленетін  ылғалдылықта  болсады,  сондықтан  ең  алдымен  ұнның 

жоспарлық шығындалу нормасын нақты ылғалдылыққа қайта есептейді.  

 

НМФ = НМпл (100-WМ) / (100-WФ)     (5) 

 

Мұндағы;  WМ  және  W  Ф      —  сәйкесінше  орташа  өлшенген  базистік  және 

нақты ұн ылғалдылығы, 

 

Нақты  ылғалдылыққа  келтірілген  қоспалардың  шығындалу  нормасы 

НДФ (ег/т) мына формуламен анықталады:  

 

НДФ = НД ПЛ (100-WПЛ Д) / (100-WФД)      (6) 

        

Мұндағы;  WПЛ  Д  және  WФД  —  сәйкесінше  жоспарлық  және  нақты  қоспа 

ылғалдылығы. 

 

Жұмыстың орындалу реті 

Топшаға  тапсырма  беріледі  —  бір  айға  шикізаттың  нақты 

шығындалуын есептеу.  

Тапсырма шартында келесі мәліметтер беріледі: 

-    шикізаттың жоспарлық шығындалу нормасы, кг/т 

-        ең  алдымен  есептік  кезеңде,  және  соның  ішінде  сұрып  бойынша  және 

қоспалармен өндірілген макарон өнімдерінің көлемі (т) 

-шикізатқа шаққанда аяқталмаған өнім мөлшері, кг.  

1. Нақты ылғалдылықта шикізаттың жоспарлық шығындалу нормасын 

анықтау.  Қайта  есептеуді  барлық  өнім  түрлері,  барлық  шикізат  түрлері 

бойынша жүргізеді.  

2. Нақты ылғалдылықта шикізатқа жоспарлық қажеттілікті анықтау.  

Нақты  ылғалдылықта  шикізатқа  жоспарлық  қажеттілік  ПФ  (кг)    нақты 

ылғалдылықта шикізаттың шығындалу нормасын осы шикізаттан өндірілген 

макарон өнімдерінің көлеміне кюбейту арқылы анықталады: