63
үстем жағдайымен және шамадан тыс жүктемені жабу үшін қажетті резервтің болмауымен
сипатталады.
Экономиканы дамыту және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі шараларды іске
асыру 2030 жылға қарай энергия тұтынудың жылына 2,3 %-ға 136 млрд. кВт.с дейін және
2050 жылға қарай жылына 1,2%-ға 172 млрд. кВт.с дейін өсіруге әкеледі. Бұл ретте елдің
ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығы 2010 жылдың деңгейімен салыстырғанда 50 %-ға азаяды.
Бесінші бағыты - қалдықтарды басқару жүйесі
Қазақстандағы қалдықтарды басқару саласындағы ағымдағы ахуал мынадай
проблемалармен сипатталады:
Тарихи өнеркәсіптік қалдықтар мұрасы. Өткен онжылдықтар ішінде ауыр өнеркәсіп,
агроөнеркәсіптік кешен мен пайдалы қазбалар әзірлеу қалдықтарының тарихи көлемі
қордаланып қалды. Бұл ретте мұндай қалдықтардың басым бөлігі уытты, ал кейбіреуі
радиоактивті.
Алтыншы бағыты - ауаның ластануын азайту. Ауаны ластайтын заттардың негізгі
түрлері – бұл қатты бөлшектер, күкірттің қостотығы және азот тотығы. Сонымен қатар ауаға
сынап, озон, қорғасын, улы газ қосындылары мен диоксиндер шығарылады. Шаң, күкірт
қостотығы мен азот тотығы шығарындыларының негізгі көлемі Қазақстанның үш негізгі
секторына келеді: қазба отын пайдаланылатын электр энергетикасы, өңдеуші және тау-кен
өндіру саласы, көлік.
Шаң, күкірт қос тотығы мен азот тотығы шығарындыларының қомақты бөлігін электр
энергетикасы, сондай-ақ қазандықтар, яғни табиғи отынды жағу көздері шығарады. Олар
атмосферадағы ластаушы заттардың жиынтық шығарындыларының неғұрлым елеулі бөлігін
құрайды – шығарындылардың жалпы көлемінің 40 пайызы, оның ішінде қатты бөлшектер
шығарындыларының
50
пайызы,
күкірт
қостотығы
шығарындыларының
47 пайызы және азот тотығы шығарындыларының 60 пайызы. Шығарындылардың елеулі
бөлігі сапасы төмен көмірді пайдалануға және электр станциялары мен аудандық жылу
орталықтарында ластануды бақылауға арналған тиімді жабдықтың болмауына негізделген.
Жетінші
бағыты
-
экожүйелерді
сақтап
қалу
және
тиімді
басқару
Табиғи экожүйенің маңыздылығын және экономикалық әлеуетті көтеру мақсатында оларды
кешенді басқару орнықты даму қағидаттарына сәйкес жүзеге асырылуға тиіс.
«Жасыл» экономикаға ауысу барынша үлкен танымалдыққа ие болып келеді және
ауқымды қызығушылық тудырады. «Жасыл» экономика бірінші кезекте экономикалық
прогреске жағдай жасайды және мыналарды қамтамасыз етеді:
ішкі жалпы
өнімнің өсімі;
елдің табыстарын ұлғайту;
елдегі жұмыссыздық көрсеткіштерін азайта отырып, халық үшін жұмыс орындарын
құру.
Бұл жерде «жасыл» экономикаға ауысу климаттың өзгеруі, пайдалы қазбалардың
сарқылуы және су ресурстарының тапшылығы сияқты жаһандық қауіптен тәуекелдерді
төмендетеді.
«Жасыл» экономиканы дамыту бағдарламасы аясында Қазақстан экономиканың 10
шешуші секторына құралдарды инвестициялауды жоспарлайды:
ауыл
шаруашылығы;
тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы;
энергетика;
балық аулау;
орман шаруашылығы;
өнеркәсіп;
туризм;
көлік;
қалдықтарды кәдеге жарату және қайта өңдеу;
су қорларын басқару.
Болашақта толығымен баламалы энергия көзін пайдалану,жасыл экономикағы көшу
қоршаған ортаға қазіргі кездегі өнеркәсіп кәсіпорындарының тигізер зияның бірнеше есеге
64
дейін азайтады. Сонымен қатар экономиканың барлық секторларына инновациялық
жаңалықтарды барынша залалсыз әрі тиімді енгізу өнімділікті арттырып, ел экономикасын
жоғарылатады. Қазіргі таңда экологиялық жағдайды жақсартуға септігін тигізу әрбір
азаматтың міндеті. Соның ішінде өскелен ұрпақтың бойында экологиялық білім мен
орнықты даму қағидаларына негізделген азаматтардың белсенді өмірлік ұстанымын және
қоғамда экологиялық мәдениетті қалыптастыру өте маңызды.
Әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2018 жылғы 10 қаңтардағы
Қазақстан халқына жолдаған «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа
мүмкіндіктері» жолдауы
2. Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 30 мамырдағы №577 «Қазақстан
Республикасының «жасыл экономикаға» көшу жөніндегі тұжырымдама туралы» жарлығы
3. www.syrdarya.gov.kz
УДК 378.14
СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ В
ВЫСШЕЙ ШКОЛЕ
Сарыбекова Жанат Туленовна
Таразский инновационно-гуманитарный университет г. Тараз
Умеева Шолпан Жумабаевна
Таразский инновационно-гуманитарный университет г. Тараз
Аңдатпа: Мақалада Қазақстанның жоғары мектебінде экологиялық білім беру
мәселелері қарастырылады. Студенттердің экологиялық білім берудегі жаңа тәсілдерін
іздестіру мәселелері ұсынылды. Студенттерді дайындауда экологиялық сана құзыреттілігін
қалыптастыруды ескеру.
Кілт сөздер: экологиялық білім, экологиялық сана, пәнаралық тәсіл, экожүйелік
мәселелер.
Abstract: This article considers the problems of environmental education in Kazakhstan
higher school. Problems of research of new approaches in ecological education of students are rep-
resented. Training of students taking into account the formation of competences of ecological con-
sciousness.
Key words: ecological education, ecological consciousness, interdisciplinary approach,
ecosocial problems
Современный мир проблему экологического образования предусматривает как
сложную систему, охватывающую всю жизнь человека. Его цель - формирование у человека
мировоззрения, основанного на представлении о своем единстве с природой и о направлен-
ности культуры и всей практической деятельности не на эксплуатацию природы и даже не на
сохранение ее в первозданном виде, а на ее развитие, способное содействовать развитию об-
щества.
В cвoeм программной статье президент РК Н.A.Нaзaрбaeв «Взгляд в будущее:
модернизация общественного сознания» гoвoрит: «Я убежден: начатые нами масштабные
преобразования должны сопровождаться опережающей модернизацией общественного со-
знания. Она не просто дополнит политическую и экономическую модернизацию - она высту-
пит их сердцевиной. На протяжении столетий наши предки сохранили уникальный экологи-
чески правильный уклад жизни, сохраняя среду обитания, ресурсы земли, очень прагматично
и экономно расходуя ее ресурсы.» [1].
Одной из важных проблем современности в условиях экологического кризиса являет-
ся проблема поиска новых подходов в образовании. Важнейшим условием, при котором ре-
шается данная проблема - это изменение парадигмы социального развития.
