қойылып жэне үйымның мөрі басылған арнайы карточка жэне тағы
да басқа қүжатгарды табыс етуі керек. Қазақстан Реепубликасының
шетел валютасын рсттеу туралы заңына сәйкес кәсіпорындар
мен ұйымдар өкшетті банктер мен ақша айырбастау орындары
арқылы Қазақстаң Республикасы Үлттық банк меқемесі белгілеген
тәртіп бойынша шетел валюгасын сатуга және сатып алуға
құкысы бар Шетел валютасын сату және сатып алу валюталық
биржада
қалыгггаскан
бағам
(курс)
бойынша
есептеледі.
Кәсіпорыидар мен ұйымдарда негізгі құралдарды, тауарлық-
материалдық қорларды жэне басқада активтерді шетел валютасына
сатқанда немесе олардан сатып алғанда. банктерден, сондай-ак
банкіден тыс мекемелерден шетел валютасымен несие алғаңда
немесе оны қайтарғанда жэне тағы да басқа жагдайларда шетелдік
валюталармен жүргізілетін операциялар пайда болады. Осы
операциялардың орындалған уақытымен, ягни тауарды сатылған
күні мен сол тауар үшін ақшақаражатыныңтөленген мерзімі аралы-
ғындағы бағамньщ өзгеруі нэгижесінде багамдық айырмашылық
пайда болады. Багамдъщ (курстыці айырма дегеніміз екі елдің
ақша бірліктерінің арасындағы багамның (курстың) өзгеруі
салдарьшан болатьш айырма сомасы. Бул бағамдық айырмашылық
қай уақытга пайда болса кәсіпорындар мен уйымдардьщ сол
кезеңдегі бухгалтерлік есебінде және қаржылық есеп беруінде
корсетіледі. Сондай-ақ кэсіпорындар мен ұйьгчлардың багамдық
айырмашылыктан алатын табыстары немесе шеккен шығындары
өз алдына бөлек есептеледі.
Кэсіпорындар мен уйымдардың багамдық айырмашьшықган
алатын табысы «Бағамдық айыр м а ш ы лықтан алынатын табыс» деп
аталатын шогга, ал бағамдық айырмашылықтан шеккен шығыны
«Бағамдық айырмашылық бойынша шығын» деп аталатын шотта
есептелінеді. Бағамдық (курстык) айырма кэсіпорындар мен
уйымдар үшін оң (жағымды) нәтижелі болған жағдайда кәсіп-
орындардың бухгалтериясында:
Д-т: Валюталық шоттағы ақшалар
К-т: Багамдық айырмашылықган алынатьш табыс кор-
респондендиясы жазылатын болса. бағамдық (курстық) айырма
кәсіпорындар үшін теріс (жагымсыз) нэтижелі болған жағдайда:
7-тирау. Қаржыльщ инвестициялар ж әне акшалар
♦
127
Д-т: Бағамдық айырмашылық бойынша шыгын
К-т: Вадюталық шотгағы ақшалар түрінде бухгалтерлік жазу
жазылады.
Меншік түріне қарамастан барлық шетел ақша бірлігімен
(валктгамен) операциялар жасайтын кәсіпорындар мен уйымдар
тиісті органдарға (үлгілі түрі №1-валюта) валюталық қорлардьщ
қозгалысы жайлы (іуралы) есеп беріп отыруы тиіс.
128 * Бухгалтерлік есеп теориясы ж эне негіздері
Валюталык шоттағы ақшалар шоты бойынша
жүрпзілетін операциялар
№
Операшіялар
мазмұны
Дебитте-
лстін шот
Кредитге-
детін шот
1
2
3
4
1
Шетелдж үлес қосушылардын жаргылык
корга коскан сомасы валюталық шотка кіріс
егілді.
431-432
511
2
С х ш л гт өншмен көрсетілген қызмет үшш
шст елдік сагып алушыдардан валюталык
шотқа келіп түскен сома
431-432
301
3
Шстелдік ақша өз сліміздік ақшасына
(теңгсгс) айырбасі алып, ссеп айырысу
шотына кіріс етілді.
441
431
4
Ш еіе.ідж сатьш алушыдардан алдьш ада
алынган аванс сомасы
431,432
661, 662
5
Ұйымның валюталык шотьшан кассасына
злы нғш сомгсы
452
431,432
6
Өз еліміздегі валюталық шотка шетелдік
валктгалык шотган кслт кІрісгелген сома
431
432
7
Банк кошірмесінде қахе есептелінген
сомадарга:
- валюталык шотқа қате кіріс етілгек
акшалар;
- қатс шығыс егішен сомалар.
431,432
334
687
431,432
8
Шегелдік жабдықтаушылар алдывда валюта
бойынша берешек карыздын жабылуы
671
431, 432
7
/ :
Банктердің арнаулы шоттарыыдағы
• О» ақшалар есеоі
Кәеіпорындар мен ұйымдар өздерінің ақшаларын сахтау
үшін банк мекемесінен арнаулы шот ашуына болады, Бүл шотта
ашылған аккредитивтердегі ақшалар, чек кітапшаларындағы
ақшалар, банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалар және басқадай
шотгардагы (вексельден баска) ақшалар есептеледі.
Жалпы барлық кэсіпорындар мен ұйымдар жоғарыда
аталған «Аккредитивтердеп акшалар» деп аталатын
шот-
тарында жабдықтаушы және басқа да кәсІпорындар мен
ұйымдардың, фирмалардың атгарына ашьшған аккредитивтегі
ақшаларын есептейді. Негізінен есеп айырысудың бұл түрі басқа
қаладады (кәсіпорын орналасқан жерден басқа жерде тұратын)
жабдықгаушьшармен қояма-қол акшасыз есеп айырысу үішн
қолданылады. Есеп айырысудың бұл түрі басқа қолма-қол
акшасыз есеп айырысуға ұқсас болып кеяеді. Бұл есеп айырысу
құжаты бойынша сатып алушы өзіне қызмет көрсететш банк
мекемесі арқылы жабдыктаушынын шоты ашылган, яғни оған
қызмет көрсететін банктен аккредитив ащады. Есеп айырысудың
бұл түрі 1931 жылдан бері қолданылып келеді. Аккредитивтегі
ақшалай қаржылар бойынша есеп айырысу жабдықтаушьшарға
төлемнің дер кезінде төленуін қамтамасыз етеді. Аккредитивті
сатып алушы кәсіпорынның тапсырмасы бойынша оған қызмет
көрсететін банк мекемесі жабдықтаушьі ұйымға кызмеі көрсететІн
банк мекемесінен ашады.
Аккредитив — кэсілорынның заңды немесе жеке тұлғаға
аккредитивте көрсетілген келісімшарттың орындалғандығына
қарай белгіленген соманы төлеу гуралы тапсырмасы.
Аккреттив тек бір гана жабдьгктаушымен есеп айырысуға
арналады. Ал аккредитивтің мерзімі жабдықтаушы мен сатып
алушьшың арасындағы келісімшартқа сәйкес бекітшеді. Бұл шарт-
та мыналар көрсетілуі қажеті
• төлеушілщ тстсырмасы боілынищ аккредитивті ашқан
9 3
банктщ (имитент-банктіц) аталуы;
7-тарау
.
Қаржылың итестициялар ж әне ақиіалар
♦
129
Достарыңызбен бөлісу: |
