206
әрекеті. Балалардың қызығуын арттыру мақсатында тәрбиеші ойынға қатысушының өзіндік
сөз ырғағын бейнелеп көрсетіп, тапсырманы дұрыс құра білуі керек. Тақырыптық «рөлдік -
ойындар», «қимылды ойындар», «дидактикалық ойындар» жас өспірімдердің сөйлеу
дағдысының қалыптасуын дамытады.
Ойын іс - әрекеті зерттеуші, дамытушы, үйретуші болып тәрбиешінің негізгі іс - әрекетін
құрайды.
Ойын түрлері:
Дидактикалық ойыны
Шығармашылық ойыны
Сюжеттік рөлдік ойыны
Қимылды ойындар
Ұлттық ойындар
Педагогикалық ойындар
Тәрбиеші балалармен ойынды (заттармен, үстел үсті және сөздік ойын) үш түрлі етіп
өткізуіне болады.
Заттармен ойыны Үстел үсті ойыны Сөздік ойыны
«Дәл осындайды тауып ал»
«Салыстыр да, атын ата»
«Қай ағаштың жапырағы»
«Бірдей ойыншықты тап»
«Қайсысы көп, қайсысы аз» «Суретті құрастыр» «Қандай затқа ұқсайды?»
«Қай сурет тығылды?» «Бір сөзбен ата», «Кім байқағыш»
«Қиылған суреттер» «Ұқсасын тап»
«4 - ші не артық?» «Есіңде сақта» «Сөз ойла»
«Сөз құра»
«Жұмбақ ойла» «Жақсы - жаман» «Жалғастыр»
«Үш сөз ата»
Бұл аталған жаттығулар, тапсырмалар балалардың сөздік қорын дамыта отырып, бір —
бірімен достығын арттырып және саусақ бұлшық етін дамытады. Ойынға қажетті құрал,
заттарды даярлау ойынды өткізу дайындығын көрсетеді.
Ойындар: дидактикалық, қимылды, сергіту, сюжетті - рөлдік, жарыс, Балаларды
ойынның мазмұнымен таныстыру ойынды өткізу процесінде
жас өспірімнің тілін дамыту, сөздік қорын көбейту жолында төмендегі тәсілдер
ұсынылады:
Көрнекі құралдар: түрлі түсті суреттер, түрлі түсті қағаздар, ойыншықтар,тәсілдер
Сонымен қатар баланың құзыреттіліктерін дамытатындай рөлдік, сюжеттік ойындарға үлкен
мән берілуі тиіс. Ойын үстінде бала сұранысы мен тәрбиешісінің тапсырмасы өзара ұштасады.
Мысал: Сюжеттік — рөлдік ойын: «Менің сүйікті кейіпкерім!». Баланың сүйікті кейіпкерлері
болатыны, өзінің соған ұқсағысы келетіні белгілі, ол баланың сол кейіпкер рөлін атқаруы оның
моральдық танымы мен түсінігіне әсер етеді де, баланың жеке ойын кезіндегі баланың
психологиялық ерекшелігі мынада: олар ойланады, эмоциялық әсері өрістейді, белсенділігі
артады, ерік қасиеті, қиял елестері дамиды, мұның бәрі баланың творчестволық талантын
кеңейтеді.
Қазақтың халқы мәдени мұраларға бай халық екендігіне сөз жоқ. Сондай бір қомақты
дүниелер қатарына ұлттық ойындарды да жатқызамыз. Ұлттық ойындар атадан балаға,
үлкеннен кішіге мұра болып жалғасып отырған көне халықтың дәстүрлері, шаруашылық
мәдени, өмір тіршілігінің жиынтық белгісі болған. Әрине, ойын өнер ретінде әдебиет пен
мәдениеттің сан алуан түрлерімен қабысып, астасып келіп, бірін бірі толықтырып байыта
түседі.
Баланың бойында ана тілін, ата - баба салтын бойына сіңірген, оны қастерлей білетін
азамат өсіруде ұсынатын ең басты құралымыз – ұлттық ойындар. Жас өспірім ойын арқылы
207
дүниені танып, түсінігі арқылы қабылдап, ересектерге еліктей жүріп үйренеді, өз бойына
қабылдайды.
Таңдалған ойынды өткізуге қойылатын талаптар төмендегідей:
• Ойынды тақырыпқа сәйкес алу.
• Ойынның мақсаты нақты қойып, керекті көрнекіліктерді балалардың қызығушылығына
сәйкес дайындау.
• Ойнар алдында балаларға жүргізілу барысын әбден түсіндіру.
• Ойынға балалардың барлығын қатыстыру.
Ойын барысында балардың қатысуын қадағалау, білмеген жерлеріне көмек, жәрдем
беру.Қазіргі балабақшадағы ойынды қолданар алдында ақпараттық құралдарды жетік
меңгеру, Power Point, Microsoft office, Paint бағдарламаларымен жұмыс істеп қана қоймай
үнемі интернет жүйесіндегі жаңалықтар мен өзгерістерді өзінің кәсіби шеберлігіне қолдана
білу, білім кеңістігін кеңейту, ашу бағытындағы өзгерістер мен әлемдік білім беру кеңістігіне
кіруге талпындырады. Интернет жүйесінің балаға тәрбие беру барысына қосар үлесі көп.
Қорытындылай келе, ойындар балалардың таным белсендігін жандандыратын, өздігінен
ойлауын дамытатын тәсілдердің бірі. Олар кез - келген оқу материалын қызықты да тартымды
қылып, балалардың көңіл - күйін көтеруге, өздерінің жұмыстарына қанағаттануға және өтілген
тақырыпты жеңіл меңгеруге көмектеседі. Тақырыпты ашу барысында ойын арқылы дамытуға
арналған тапсырмалар жүйелі қолданылып, ұйымдастырылып отырса сонда ғана тәрбиешінің
тақырып мақсатын ашуына мүмкіндік береді.
Қолданылған әдебиеттер:
1) Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамыту методикасы, Алматы – 1981 жыл
2) Журнал «Балабақша» 2009 жыл
3) Балабақшадағы балалардың тілін дамыту әдістемесі, Алматы – 1985 жыл
БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕГІ БАСТЫ ТҰЛҒА- АТА-АНА
Жанабекова Риза Нуржановна
Нурымжанова Анаркуль Еркеновна
№63 «Мөлдір» балабқшасы КМҚК
Баланы бұзуға, түзеуге себеп болатын бір шарт - жас күнде көрген өнеге.
Ж. Аймауытов
«Бала туғанда ақ қағаздай болып туады, оның үстіне шимайды қалай салсаң, қағаз бетіне
солай түседі, бала тәрбиесі сол сияқты, өзін қалай тәрбиелесен, ол солай тәрбиеленеді» деген
екен. Әрбір тұлғаның тәрбиесі отбасынан басталады. Қазіргі қоғам жан-жақты, білімді де
білікті, мәдени ой-өрісі өсіп жетілген, ұлттық салт-сананы бойына сіңіріп өскен жаңа адамды
тәрбиелеуді бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына кірудің маңызды алғы шарттардың бірі
ретінде қарастыруда. Бұл өз кезегінде отбасы мен балабақша қызметкерлеріне орасан зор
жауапкершілік жүктеп отыр. Қоғам үшін әр кезеңде, әр отбасында өсіп келе жатқан өрімдей
ұл - қыздардың дені сау, рухани бай, еңбекке, білімге құштар болып өсуі - ең жоғарғы тілек,
ең биік мақсат. Оның қуат алатын қайнар бастауы отбасы. Отбасының аса құнды ықпалы мен
әсерін өмірдегі ешнәрсенің күшімен салыстыруға болмайды. Балаға ата - ана тәрбиесінің
орнын ешнәрсе алмастыра алмайды. . отбасы - өмірге сәби әкеліп, оны тәрбиелеп,
қалыптастыруда және ұрпақ жалғастыруда теңдесі жоқ орын. Отбасының балаға тәрбие
берушілік қызметтінің мақсаты - балаланың жасын, жеке ерекшелігін, психологиялық
