2500
2000
1500
1000
500
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
25-сурет. Кәсіптік-техникалық білім беру
ұйымдарындағы мүгедектігі
бар және даму-
ында мүмкіндіктері шектеулі балалар мен
жастардың білім алуы туралы деректер,
2002 – 2012 жылдар
Дереккөз: ҚР Білім және ғылым министрлігі
деректерінің негізінде, 2012 ж.
2.5.5. Мүгедектігі бар балаларға
арналған кәсіптік-техникалық білім
Кәсіптік-техникалық дайындық
бағдарламаларына қатысу мүгедектігі бар
балалардың қоғам өміріне етене араласулары-
на көмектеседі, өйткені олар еңбек нарығы үшін
әлеуетті контингентке
айналады және соның
нәтижесінде өз отбасының мүшелеріне тәуелді
болмайды. ҚР Білім және ғылым министрлігінің
деректері бойынша кәсіптік-техникалық
білім беру мекемелеріндегі мүгедектігі бар
балалардың саны 2002 жылдан 2012 жылға
дейінгі кезеңде артты (25-сурет).
Кәсіптік-техникалық оқу орындарына бара-
тын балалар саны неғұрлым көп өңірлердің
құрамына Шығыс. Солтүстік және Батыс
Қазақстан облыстары мен Алматы қаласы жа-
тады (26-сурет). Деректер оқушылардың жалпы
саны 2012 жылы 2 061 -ді құрағанын көрсетті.
Бұл 2011 ж. оқушылардың жалпы санымен
салыстырғанда 20 пайызға көп.
26-сурет. 2012 жылы кәсіптік-техникалық білім беру бағдарламаларына қатысқан мүгедектігі бар
және дамуында мүмкіндіктері
шектеулі балалардың бөлінуі
165.5-330
95.5-165.5
81.5-95.5
65-81.5
Дереккөз: ҚР Білім және ғылым министрлігі деректерінің негізінде, 2012 ж.
ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
БАТЫС ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
ОҢТҮСТІК
ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
АЛМАТЫ
ОБЛЫСЫ
ЖАМБЫЛ
ОБЛЫСЫ
ҚАРАҒАНДЫ
ОБЛЫСЫ
ПАВЛОДАР
ОБЛЫСЫ
АҚМОЛА ОБЛЫСЫ
ҚОСТАНАЙ
ОБЛЫСЫ
ҚЫЗЫЛОРДА
ОБЛЫСЫ
АҚТӨБЕ
ОБЛЫСЫ
АТЫРАУ
ОБЛЫСЫ
МАҢҒЫСТАУ
ОБЛЫСЫ
48
Мүгедектігі бар балалардың жағдайына талдау: ҚазаҚстан республикасында инклюзивті ҚоғаМды даМыту
27-сурет. Оңалту орталықтарының бөлінуі
2-3
1-2
0-1
Дереккөз: ҚР Білім және ғылым министрлігі деректерінің негізінде,
2012 ж.
ұсынылатын қызметтердің сапасына әсер
ететін/етпейтінін анықтай алмаймыз.
ҚР Статистика агенттігінің 2011 жылғы
деректері Еңбек және халықты әлеуметтік
қорғау министрлігінің жанында бүкіл еліміз
бойынша психикалық-жүйке ауруларымен ауы-
ратын балаларға және тірек-қозғалыс аппарат-
тарында бұзылыстары
бар балаларға арналған
медициналық-әлеуметтік 27 мекеме бар екенін
айғақтайды (29 және 31-сурет). 29-суреттегі
сызба 2006-2009 жылдармен салыстырғанда
2010 жылы медициналық – әлеуметтік ме-
кемелер санының артқанын көрсетеді. Осы
мекемелердегі мүгедектігі бар балалардың
саны 2005 жылмен салыстырғанда 2006
жылы қысқарды (2 457-ден 2 047-ге азайды).
Негізгі себеп жұмыс істеп тұрған медициналық-
әлеуметтік мекемелер санының 28-ден (2005
жылы) 20-ға (2006 жылы) қысқаруы болды. Осы
мекемелердегі мүгедектігі бар балалардың
саны 2009 жылға дейін (2 747 балаға дейін)
азайды, бірақ бұл сан 2009 жылдан кейін артты
және 2011 жылы медициналық-әлеуметтік ме-
кемелерде 2 901 бала емделді.
Мүгедектігі бар балаларға арналған
мекемелердің өзекті мәселелерінің бірі (әсіресе
транзитті кезеңдегі елдерде) – балалар 18 жасқа
2.5.6. Мүгедектігі бар балаларға
арналған оңалту орталықтары мен
медициналық-әлеуметтік мекемелер
Жоғарыда атап өтілгендей, мүгедектік деңгейі
мүгедектігі бар баланың Білім министрлігінің
жанындағы оңалту орталығында бола ала-
тын/алмайтынын анықтау үшін негізгі фак-
тор болып табылады. Бұл интернат үлгісіндегі
оңалту орталықтары 18 жасқа толмаған бала-
лар оңалту бағдарламасынан өтуге арналған.
Жұмыс істеп жатқан оңалту орталықтарының
саны - 20 (кейбір дереккөздер тек 16-сын ғана
көрсетеді); 2012 ж. олар 2 386 мүгедектігі
бар балаға қызмет көрсетті (ҚР Білім және
ғылым министрлігі, 2012 ж.). 27-суретте осы
орталықтардың бүкіл
еліміз бойынша бөлінуі
көрсетілген. Бұл оңалту орталықтары негізінен
Батыс Қазақстан және Қостанай облыста-
рында (әр облыста 3 орталықтан), одан кейін
Шығыс Қазақстан және Алматы облыста-
рында шоғырланған, ал балалардың көбірек
шоғырланған жері – Қостанай, Қарағанды
және Жамбыл облыстары. Бұл орталықтардағы
қызметкерлер
дің саны туралы деректер
болмағандықтан, біз орталықтардың бөлінуі
мен адамдардың санының арасындағы
айырмашылықтар оңалту орталықтарында
ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
БАТЫС ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
ОҢТҮСТІК
ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
АЛМАТЫ
ОБЛЫСЫ
ЖАМБЫЛ
ОБЛЫСЫ
ҚАРАҒАНДЫ
ОБЛЫСЫ
ПАВЛОДАР
ОБЛЫСЫ
АҚМОЛА ОБЛЫСЫ
ҚОСТАНАЙ
ОБЛЫСЫ
ҚЫЗЫЛОРДА
ОБЛЫСЫ
АҚТӨБЕ
ОБЛЫСЫ
АТЫРАУ
ОБЛЫСЫ
МАҢҒЫСТАУ
ОБЛЫСЫ
49
толып және одан асып, осы мекемелерден кету-
ге мәжбүр болатын өтпелі кезең. ҚР Еңбек және
халықты әлеуметтік қорғау министрлігі 18 жа-
стан асқан мүгедектігі бар адамдардың ересек-
терге арналған бөлек мекемелерде тұруға тиіс
екенін көрсетеді. Алайда аталған кезең уақытты
талап етеді, 18 жастан асқан мүгедектігі бар
адамдар сөйтіп,
осы мекемелерде тұра беруі
мүмкін. ҚР Статистика агенттігінің 2005-2011
жж. кезеңіндегі деректері мұндай адамдардың
саны айтарлықтай азайғанын (2005 жылы 2
922-ден 2011 жылы 136 –ға дейін) көрсетеді,
30-сурет.
Медициналық-әлеуметтік мекемелердің
көрсетілген саны дереккөздерге байланысты
өзгеруі мүмкін. Сөйтіп, ҚР ЕжХӘҚМ 2012 жылы
21 медициналық-әлеуметтік мекеменің (17 ме-
кеме – психикалық-жүйке ауруларымен ауы-
ратын балаларға арналған, 4 мекеме – тірек-
қозғалыс аппараттарында бұзылыстары бар
балаларға арналған) жұмыс істегені туралы
хабарлайды. Медициналық-әлеуметтік мекеме-
лер санының мұндай аз болуы бұл қызметтердің
жергілікті деңгейге
берілуінің салдары болуы
мүмкін. Мүгедектігі бар балаларды интернаттық
мекемелер жүйесінен шығару олардың қоғам
өміріне етене араласуына және кемсітушіліктің
азаятынына ықпал ететіндіктен, олардың
28-сурет. Оңалту орталықтарындағы мүгедектігі бар балалардың саны
259-415
102.5-259
36-1025
0-36
Дереккөз: ҚР Білім және ғылым министрлігі деректерінің негізіндегі жеке
іріктелім, 2012 ж.
30
25
20
15
10
5
0
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Балаларға арналған интернаттық мекемелердің саны
Балалардың саны (жүздіктермен есептегенде)
0-ден 3 жасқа дейінгі балалардың саны
26-сурет. 2005-2011 жылдарда медициналық
– әлеуметтік мекемелерде болған 18 жасқа
дейінгі және 3
жасқа дейінгі балалардың
жалпы саны (жүздіктермен есептегенде)
Дереккөз: ҚР Статистика агенттігі деректерінің
негізінде, 2011 ж.
ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
БАТЫС ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
ОҢТҮСТІК
ҚАЗАҚСТАН
ОБЛЫСЫ
АЛМАТЫ
ОБЛЫСЫ
ЖАМБЫЛ
ОБЛЫСЫ
ҚАРАҒАНДЫ
ОБЛЫСЫ
ПАВЛОДАР
ОБЛЫСЫ
АҚМОЛА ОБЛЫСЫ
ҚОСТАНАЙ
ОБЛЫСЫ
ҚЫЗЫЛОРДА
ОБЛЫСЫ
АҚТӨБЕ
ОБЛЫСЫ
АТЫРАУ
ОБЛЫСЫ
МАҢҒЫСТАУ
ОБЛЫСЫ
50
