93
Әрі қарай келесі ойыншыға доп беріледі. Ол келесі бес затты атайды. Бұл кез-
келген заттар болуы мүмкін (ойыншықтар, гүлдер, ағаштар, аңдар).
2-ші ойын – «Күн мен түн».
Мақсаты: сөйлеу тілін дамыту, қажет ұғымды іздеуде зейінді ұмтылдыра білу.
Мазмұны: педагог сөз айтады, балалар оған мағынасы қарама-қарсы сөз айтады: «Ақ-
қара, ыстық-суық, күн-түн және т.б.».
3-ші ойын – «Қонаққа барамыз».
Балалар үй иелері және қонақтар болып бөлінеді. «Үй иелері» қонақтарды «сиқырлы
сөздерді» айтып қарсы алу қажет. Қонақтар сыпайы жауап қайтарады.
4-ші ойын – «Сөз құра».
Балалар педагогтың айтылған буындардан сөз құрайды. Буындар түрлі-түсті әдемі
болуы мүмкін. Мысалы: гүлшоғырына жиналатын шар немесе гүлдер түрінде.
5-ші ойын – «Екі шеңбер».
Балалар екі шеңберге тұрады – сыртқы (үлкен) және ішкі (3-4 адамнан). Үлкен
шеңбердегі балалар тұрады, ал ішкісіндегілер көшбасшы логопедтің бірге жүріп,
айтады: «Біз шеңбер бойымен жүреміз,өзімізбен бірге аламыз – тәтті...». Үлкен
шеңбердегі балалар тезарада қандай да бір тәтті затты ойлау қажет, мысалы: қант. Қай
бала бірінші атаса, ішкі шеңберге кіреді. Ойын жалғасады («жұмсақ», «сұйық», «ащы»,
«қатты» және т.б.). Үлкен шеңберде қалып қойған соңғы бала кез-келген тапсырма
орындайды (жаза ретінде).
6-шы ойын – «Мен циркте болдым».
Ойын үшін әріптер мен буындар жазылған карточкалар керек. Оны екеулеп немесе
топпен де ойнауға болады. Ойыншыларға әріп жазулы карточка таратылады немесе
барлық карточкалар үстелде жатады. Ал ойыншылар кезек-кезек жақындап алады.
Бірінші ойыншы әріппен немесе буынмен карточканы алады да айтады: «Мен циркте
болып, ...», осы карточкада көрсетілген әріпке басталатын бір нәрсе ойлау керек. Тек
қана зат есімдер ғана емес, сонымен бірге, мысалы, «с» әрпінен сайықмазақ, секіріп
жүрген гимнаст, сары шымылдық және т.б. Ал егер сіз буындар қолданатын болсаңыз,
онда бұл буын міндетті түрде сөздің басында ғана тұруы қажет емес. Нұсқаулар: «мен
теңізде болдым», «Мен орманда болдым», «Мен театрда болдым» және т.б.
7-ші ойын – «Шыңжыр». Бірнеше дауыссыз әріптерді таңдап, оларды қағазға
жазыңыз. Осы екі әріпті өзіне қосатын сөз ойлап табу керек. Әріптерді орындарымен
ауыстыруға, балаларға басқа дауыссыз дыбыстарды қосуға болады. Мысалы: «С» және
«Л» (сақал, сал, салмақ, сәлем, лас, асыл).
8-ші ойын – «Мен қандай әріппен дос». Бұл ойын әріптерді есте сақтап, сөйлеу тілін
дамытуға ғана емес, сонымен бірге танымдық сипатқа да ие. Әр бір ойыншыда
жануардың суреті болу керек (әр түрлі болуы мүмкін). Мысалы: анасында – сиыр,
әкесінде – түйе, баласында – кірпі. Анасы айтады: «Менің сиырым «м» әрпімен дос,
өйткені онда мүйізі бар». Әкесі: «Менің түйем «ө» әрпімен дос, өйткені онда өркеш
бар». Бала: «Менің кірпім «и» әрпімен дос, өйткені онда инелері бар».
Заттармен ойналатын ойын ойыншықтарды, табиғи заттарды қолдану арқылы
өтіледі.
94
Мысалы: «Қай ағаштың жапырағы», «Бірдей ойыншықты тап», «Сыңарын тап»,
«Айырмашылығын тап», «Қайсысы көп, қайсысы аз», «Суретші нені ұмытты,
шатастырды?»
Үстел үсті ойындар: «Не жоғалды?», «Суретті есіне түсір», «Жануарларды
топтастыр», «Құйрығын тап», «Қиылған суреттер», «Өсу ретімен орналастыру»,
«Заттарды топтастыру «Геометриялық пішіндер», «Кімге не керек?», «Қарама-
қарсы», «Өз ененді тап», «Суреттер сериясы», «Пазл» «Мозайка», «Лото»,
«Қысқыштар ойыны», «Моншақтар», «Түйме ойыны»
Падаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Қ.Өмірбекова, Қ. Серкебаев Логопедия (оқу құралы) Алматы
2. Мектепке дейінгі ересек жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған «Біз
мектепке барамыз» бағдарламасы. Астана, 2009
3. М.Сансызбайқызы, Б.Баймұратқызы, А.Сәлемханқызы
«Бөбектерге байғазы » Шартарап. Алматы 2000
4. Ә.С Әмірова, К. Анартаева «Тіл дамыту» Әдістемелік құрал Алматы баспасы 2011.
ОЙЫН АРҚЫЛЫ БАЛАЛАРДЫҢ СӨЗДІК ҚОРЛАРЫН ДАМЫТУ.
Айтжанова С.С., Тусенова А.К.
Қарағанды қаласы, «Қуаныш» балабақшасы
Балабақшадағы оқыту- тәрбиелеу жұмысында балалардың тілін дамыту, сөздік
қорларын молайту, ауызша сөйлеуге үйрете отырып, үйренген сөздерін күнделікті
өмірде еркін қолдану, одан әрі күнделікті іс- әрекет кезіндегі тілдік қарым- қатынаста
қолдана білуге жаттықтыру ісіне ерекше мән берілген.
Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі- тіл
дамытудың негізгі бір міндеттері болып есептелінеді.
Біз балалармен сөздік жұмысын жүргізе отырып, оларды айналасындағы
заттармен таныстырып, атын атай білуге, қасиеті мен сапасын, түр- түсін және пішінін
ажырата білуге, өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар жайындағы ұғым,
түсініктерін дамыта отырып, белсенді түрде тілдік қарым- қатынас жасай білуге
үйретеміз.
Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қорларын дамыту ісінде логопед:
-балалардың сөздік қорларын дамыту;
-жаңа сөздерді меңгерту;
-үйренген сөздерін тиянақтап, анықтап, әрі байытып отыру басты міндет
саналады.
Осы аталған міндеттерді тәрбиеші үнемі сөздік жұмысын жүргізуде басшылыққа
алып отыруы тиіс.
Балалардың сөздік қорын молайтуда ойын, тапсырма жаттығулардың орны ерекше.
Соның ішінде ойын- баланың шын тіршілігі. Ойын арқылы бала айналасындағы
