254
төмендей береді;енді бірінде-зейінің артуы жұмыстың біраз уақыты өткен соң
басталады;ал тағы басқаларыңда зейін қоюы және жұмыс қабілеті біркелкі
болмай,мезгіл-мезгіл толқып тұрады. Сондықтан олармен ойынның төрт түрі:сюжетті
ролді,ереже
бойынша
ойын.бейнелі-ролдік
және
режиссерлық
ойындар
қарастырылады.Осы тақырып бойынша зор ғылыми-тәжірибелік жұмыстар
жүргізгендер:Л.А.Венгер,Л.М.Безруких,А.С.Смирнова,Т.В.Торунтаева,В.В.Холмовск
ая,т.б.психологтардың назарын таза психологиялық мәселелерге аударған
жөн.Психикалық процестерді дамытудыжетілдіре отырып мінез –қылықты
басқару,алдын алу,анықтау және баланаң дамуының жеткіліксіз жақтарын түзетуде де
көмек көрсетедіБала жүйкесінің дамуына балалар ортасы көп қырлы әсер
етеді.Мектепке дейінгі баланаң жекелігінің қалыптасуы топтағы эмоцианалдық-
психологиялық ахуалдың жағымды болу шартында ғана толыққанды болады. Шынайы
өмірде мектепке дейінгі балалар ішінде құрдастарының орнында танымал еместері
кездеседі.олардың қарым-қатынас шеңбері тар,олар ойын ұйымдарының тұрақты
мүшелері бола алмайды,ал олардың жеке қасиетерін балалар төмен бағалайды.Бұл
жағдайда коррекция пәні баланың топтағы құрдастары мен танымал болмауы,ал
психокоррекциялық жұмыстың негізгі бағыты-балалардың оған деген дұрыс емес кері
қатынасын бағдарлау және жағымды бағалау жүйесін зерттеу.Бала жекелігінің
қалыптасуында ауытқуының көрінуінің алғы шарты шет қалуға ұмтылысы,өзге
балармен байланыстың ұзақ болмауы,ойын топтарына қатыспаудан көрінуі мүмкін.
Бұл жағдайда психокоррекциялық жұмыстың мақсаты қарым-қатынасқа аз түсу
симптомы болады. Мұнда психолог баланың ішкі ұйымына көніл аударады Жұмыстың
тиімді тәсілі ретінде ересектердің болып жатқан оқиғаға эмоцианалды түсіндіремесін
пайдалануға болады,бұл балаға болған жайтты эмоцианалды қабылдауға
көмектеседі.Бұдан кейін балаға құрдастарының ойынына,таласына,қақтығысына
өзінің түсіндіруші болуын ұсынуғаболады.коррекциялық жұмыс пәні мектепке дейінгі
кезеңде ойын әректінің операционалды жағының ақауы болуы мумкін,ойын
дағдысының дамымауы,әріптестіктің жағымды тәсілдерін игермеуі,ойын әрекеті
тәсілдерінің тепе-теңдігі(тым жайбырақаттылық қозғалыстағы мазасыздану).
Балаларды құрдастарының ойын түсінуге,өз пікірін айта білуге,ортақ ойынды
жоспарлауға,әрекет бір ізділігін анықтауға үйрету қажет.Қимыл әрекеті баяу дамыған
балаларда шапшаң мазмұны ойындарға қызығушылығын оятқан манызды,олардың
ойын операцияларын ең жоғары деңгейде жетілдіріп,сәйкесінше мұндай баланың
әрекетін мадақтап отырған дұрыс.Қимыл белсенділігі жоғары балаларға өздерінің
қозғалысын мазасыздығын басқара алуға мүмкіндік беретін жағдай туғызған
жөн.Мұндай балалардың қозғалысын жасанды шектеу олардың тек ашу мен қозуын
күшейтеді.Мотивациялық аумақты түзетуде баланың мінез-құлқындағы бұйрық
өзімшілдік көзқарастың басым болуынан қарастырылады.Мұндай балалардың
белсенді, бастамшыл,қарым-қатынасқа бейім болуы мүмкін.Бырақ оларда ойынға
деген ұмтылыс ойнау үшін емес,алғашқы женіс деген секілді жекелік мақсаттар
болады.Өзімшілдік мотивтер баланың мінез-құлқында ашық көрінумен бірге
жасырын болуы да мумкін.Мұндай жағдайда негізгі түзету жұмысы жекелік
маңыздылық
пен
іс-әрекеттің
қоғамдық
құнды
мотивтері
арасында
үйлесімділіктіорнатуға бағыттайды.Бұл үшін балаларды мақсатқа сай тәсіл әртүрлі
255
әлеуметтік пайдалы іс-әрекетке жұмылдыру.Онда мотивацияға негізделген тәсілдер
қолдануылуы мүмкін,досқа көмек,өз тобына көмек көрсету,қақтығыста төрелік ету.Ең
бастысы бала әлеуметтік манызды сапасын шынайы көрсете алса және өзінің «басты»
болуға қажеттілігін қанағаттандыра алса болғаны.Психологиялық коррекция-баланың
әлеуметті мүмкіншілігін ынталындыру мен дамытуға бағытталған әдістер
жиынтығы.Тәжірибелі психолог маман психодиагностикалық өндеу көрсеткішінен
алынған нәтижені негізгі ала отырып,жеке бас дамуын қалыптастыруға коррекциялық
жаттығуларын
қолданады.Психолог
маман
жұмысының
тиымділігін
талдау,балалармен нақты өзара әрекетті ұйымдастыру және оны жүзеге асыру болып
табылады.Психокоррекциялық жұмыста «коррекция» терминінің кең қолданымға енуі
ХХ ғасырдың жетпісінші жылдарынан басталды,тура аудармасы «исправление -
түзету» деген мағынаны береді...Психолог жеке тұлғаның мінез-құлқы мен
сапаларына, белгілі әсер етуде түзету жұмысына бағдарлама құрады.Бағдарлама
құрылымы
психологиялық
және
педагогикалық
екі
бөлімде
қарастырылады.Психологиялық бөлімінде психолог жеке жұмыс жоспарын жасап,оны
жүзеге асырады.Ал педагогикалық бөлімінде психолог басқа мамандармен-
тәрбиеші,ата-анамен біріге отырып,психологиялық ұсыныстар құрастырады
Психокоррекциялық мақсат үш бағытқа негізделеді:
1.Әлеуметтік даму жағын ықшамдау.
2.Балада іс-әрекет түрлерін дамыту.
3.Жас және психологиялық жаңа білімді қалыптастыру.
Психокоррекцияның негізгі міндеттері:
Жеке бас дамуына қажетті когнитивті (ақыл-ой),эмоцианалды және мінез-құлық
өрістер бірге қарастырылып,субъектінің мәдени және жас ерекшілігін ескере отырып
ішкі ресур-старды белсенділеу болып табылады.Психокоррекциялық жұмыстарды
жүргізу жағымды тәжірибе жинақтау мақсатында құрылуы және жүзеге асырылуы
қажет.
Мектепке дейінгі кезеңде психокоррекцияны қолдану ерекшелігі:
Психокоррекциялық
жұмыста
ойын
жаттығулары
мінез-құлықтың
реттелмеуі,бала қобал-жуында,қорқуы мен қарым-қатынас бұзылғанда қолданылады.
Мектепке дейінгі кезеңде ойын еркін әдәс ретінде қолданылады. Ойын жаттығулары
бағыттау,қайта құру және бекітуге арналады.ойын үстінде баланы асықтыруға
болмайды,бырақ белссенділігін байқатқанда мадақтап отыру шарт.Ойындарда
баланың кейбір типологиялық ерекшеліктері ерте көрінеді.Бұны балалар ортасында
көсемнің пайда болуы,ұялшақ,аз араласатын баланың өзіндік мінез-құлқы
растайды.Әр түрлі баланың тек әр түрлі қарқынмен ғана дамымайтыны,сонымен бырге
дамудың және түзетудың сатысынан өтетіні белгілі.Ойын қызметінде өз мінез-құлқын
ересектер жасаған ойын ережелері процессінде меңгеру арқылы басқару шеберлігі
қалыптасады,демек,ойын қызметі мақсаты жетекшілік етудің әсерімен балаларды
тәрбиелеу болып табылады.
Мектепке дейінгі жастағы балалармен коррекциялық жұмыстардың түрлері:
- Сипатына қарай симптомды және дер кезінде дамудағы кедергіні аңықтайды.
