437
Студенттердің білімдерін тексеруге арналған тест
тапсырмалары
1.
Топографиялық-геодезиялық түсіру жұмыстары кезінде көл денең
жөне тік бұрыштарды анықтау мақсатында қолданыла тын дəлдігі жоғары
күрделі оптикалық құрал.
А) теодолит;
В) экер;
С) Стефанның буссольі;
D) Тұсбағдар;
Е) невилир.
2. Теодолиттің 360º бөлінген шкалалы көлденең шеңбері бұл ......
А) втулка;
В) верьнер;
С) алидада;
D) лимб;
Е) көру түтігі.
3. Шкалалы лимбалы көлденең шеңбер .... қызметін атқарады.
А) тік бұрыштардың минуты мен градусын анықтау;
В) көлденең бұрыштардың секундын анықтау;
С) тік бұрыштардың минутын анықтау;
D) көлденең бұрыштардың градусы мен минутын анықтау;
Е) лимбаның градустарын өлшу.
4. Алидадалы шеңбердің диаметрінің екі шетінде орнатылқан шкала
...
А) тік бұрыштарды өлшейтін шкала;
В) верньер;
С) Верньердің шкаласы;
D) лимбаның градустарын өлшейтін шкала;
Е) минуттар мен секундтарды өлшейтін шкала.
5. Т-30 теодолиттің көлденең шеңберлі лимбасының əр шкаласы ....
минуттан бөлінген.
А) 5
1
;
В) 10
1
;
С) 20
1
;
D) 30
1
;
Е) 40
1
.
438
6. Теодолиттің көлденең шеңберлінің лимбасы ... градуқа бөлінген.
А) 360
0
;
В) 90
0
;
С) 180
0
;
D) 270
0
;
Е) 270
0
.
7. Алидадалық шеңбердің вреньерінің үстіндегі терезе ... қызмет
атқарды.
А) верньер мен алидадалық шеңберге жарық түсіру;
В) верньер мен лимбтың өлшемін алу;
С) қажетті тірек нүктелерін нысаналау;
D) тірек нүктелерінің ішкі бұрышын өлшеу;
Е) тік шеңберды түзету.
8. Алидадалық шеңбердің метал қапшығына .... бекітілген.
А) цилиндрлі деңгей;
В) көтергіш винттер;
С) көлденең білік;
D) көру түтігі;
Е) металл бекіткіш.
9. Теодолиттің тірек нүктелерін нысаналау қызметін атқаратын
оптикалық құрал....
А) көру түтігі;
В) алидадалық шеңбер;
С) қашықтық өлшегіш;
D) верньер;
Е) цилиндрлі деңгей.
10. Теодолиттегі сыртқы лимба мен алидаданың айналу білігінің
сəйкес келмеуін... дейміз.
А) құралдың эксцентрлігі;
В) нысаналау жазықтығы;
С) бұрыштардың байланыспауы;
D) қателіктер;
Е) колимациялық жазықтық.
11. Жергілікті жердегі нысандарды жақсы жіктеу үшін бірден спектрдің
бірнеше диапазонында бейнелеуге мүмкіндік беретін кеңінен қолданылатын
əдісі.
А) көп аймақты фотоға түсіру;
В) жабу;
439
С) көлденеңінен жабу;
D) дешифрлеу
Е) бүркемеленген белгілер.
12. Аэрофототүсіру кезінде жергілікті жердің белгілі бір бөлігінің
көршілес суреттерде екі рет түсірілуін ...... деп атайды.
А) көп аймақты фотоға түсіру;
В) жабу;
С) көлденеңінен жабу;
D) дешифрлеу
Е) бүркемеленген белгілер.
13. Бір бағыттың екі көршілес суреттің бірін-бірі жабуын.......деп
атайды.
А) ұзыннан жабу;
В) бүркемеленбеген белгілер;
С) көлденеңінен жабу;
D) дешифрлеу;
Е) бүркемеленген белгілер.
14. Екі көршілес бағыттың суреттерінің бірін-бірі жабуын ......деп
атайды
А) ұзыннан жабу;
В) бүркемеленбеген белгілер;
D) көлденеңінен жабу;
Е) бүркемеленген белгілер.
15. Аэрофототүсірілімдердегі, аэрофотосұлбалар мен фотосызбалар-
дағы жергілікті жердегі нысандардың кескіндерін тану үрдісі .....деп ата-
лады.
А) перспективті суреттерді тану;
В) бүркемеленбеген белгілерді тану;
С) аэрофотосуреттерді тану;
D) ғарыштық түсірілімдерді тану;
Е) дешифрлеу.
16. Аэрофотүсірулердегі нысандарды тануға мүмкіндік беретін
белгілерді .....деп атайды.
А) ұзыннан жабу;
В) бүркемеленбеген белгілер;
D) көлденеңінен жабу;
Е) бүркемеленген белгілер.
440
17. Топографиялық сұлбалар (пландар) мен карталарға түсірілуі тиіс
барлық нысандарды танып, олардың кескіндерін анықтауды ..... деп атайды
А) Топографиялық дешифрлеу;
В) бүркемеленбеген белгілерді дешифрлеу;
D) арнайы дешифрлеу;
Е) бүркемеленген белгілерді дешифрлеу.
18. Аэрофототүсірілімдерден топографиялық карталар құру үшін ......
əдістерді қолданады.
А) құрамдасқан жəне стереотопографиялық;
В) Топографиялық жəне арнайы дешифрлеу; бүркемеленбеген жəне
бүркемеленген белгілерді дешифрлеу;
D) арнайы жəне топографиялық дешифрлеу;
Е) ұзыннан жəне көлденеңінен жабу.
19. Трансформацияланған-өнделген аэрофототүсірілімнен адынған
қажетті түсініктемесі берілген жазулары бар фотосұлбаларды (пландарды)
...... деп атайды.
А) түпнұсқа;
В) бүркемеленбеген белгілер;
D) көлденеңінен жабу;
Е) бүркемеленген белгілер.
441
КАРТОГРАФИЯЛЫҚ ТҮСІНІКТЕР СӨЗДІГІ
Абсолют биіктік – Жер бетіндегі кез келген нүктенің теңіз деңгейінен
алынған биіктігі. Қазақстан мен ТМД елдерінде абсолют биіктікті Балтық
теңізінің деңгейінен (Кронштадтағы судың деңгейін өлшеу қосынынан)
есептеу қабылданған.
Азимутты проекциялар – глобустың градус торла-
рын жанасатын жазықтықта жобалау арқылы құрылатын картографиялық
торлар. Қалыпты азимутты картографиялық тор жазықтықты глобустың по-
люсында, ал көлденең азимуттыны экваторда, көлбеу азимуттыны глобус-
тың кез-келген бөлігінде жанастырып жобалау нəтижесінде құрылады.
Алидада – теодолитердегі бұрыш өлшейтін лимбасы бар тікелей
өлшем алатын прибордың айналып тұратын бөлігі.
Анаглифті карталар ( анаглифтер)-бұл параллактикалық ығысу
нəтижесінде екі бейнеде стереожұп түзетін, бірін-бірі өзара толықтыратын
екі түсті бояумен бастырылған карталар. Мұндай карталарды қызыл жəне
көк-жасыл стереоəйнекті арнайы стереосүзгілі көзілдірікпен қарағанда əр
көз тек «өзінің» бейнесін көре алатындықтан олар біртұтас көлемді ақ-
қара стереоскопиялық бейнеғана көрінеді.
Ареал тəсілі (area) – (латын тілінде аудан, кеңістік) картада кескін-
делетін құбылыстардың (пайдалы қазбалардың алаптары, өсімдіктер мен
жануарлардың жеке түрлерінің таралған аумағы, ауылшаруашылық дақыл-
дарының өсірілетін аудандарының) кеңістіктік таралуымен қамтыл ған ау-
мағының шекарасын айқындайтын шартты белгі.
Атластар – біртұтас шығарма ретінде бірыңғай бағдарламамен
құрыл ған карталардың жүйеленген жиынтығы. Тақырыбы өзара үйлесіп,
бірін-бірі толықтырып отыратындықтан атластағы карталар бір-бірімен
беттестіріліп талдау жасау қызметін атқарады. Олар кеңістікті қамтуына,
атқаратын қызметіне, мазмұнына жəне тағы басқа белгілеріне қарай
жіктеледі.
Ауданның бұрмалануы картаның əртүрлі бөліктеріндегі ауданның
масштабының өзгеруіне байланысты туындайды. Картаның барлық бөлі-
гін де ауданның масштабы тең болғанда ауданның бұрмалануы болмайды.
Ауданның бұрмалануын анықтаудың ең қарапайым əдісіне көршілес жат-
қан параллельдері əртүрлі бойлықтарда қиып өтетін меридтиандар түзетін
картографиялық торды бір-бірімен салыстыру.
Ауданның бұрмалану көрсеткіші ( р) картаның белгілі бір бөлігіндегі
ұзындықтың бұрмалануының ең жоғары (а) жəне ең төменгі көрсеткіштерін
(b) бір-біріне көбейту арқылы анықталады.
Аэрофототопографиялық түсіру əдісі – Жердің жасанды серіктерінен
жергі лік ті жердің форосуретті кескінін алуды жəне оларды өңдеуді қамти-
тын əдіс.
Аэрофототопографиялық түсіру жергілікті жердің аэрофотосуреті
негізінде ірі масштабты карталарды құруға мүмкіндік беретін бір-бірімен
үйлестірілген ұшу-түсіру, аэрофотосуреттерді шығару, аэрофотосуреттерді
Достарыңызбен бөлісу: | 
