Табиғи монополиялар саласына жатқызылған аэронавигация мен әуежайлардың

ұстау жөніндегі шығыстары толық көлемінде АҚҚ қызметіне бөлінеді;

      10) ҰЭЖТҚ қызметін көліктік сүйемелдеу. 

      Қызметі ҰЭЖТҚ қызметінің өндірістік қызметімен тікелей байланысты автокөлікті 

пайдалану және ұстау жөніндегі шығыстар. 

      Осы бағыт бойынша қалыптасқан шығыстар толық көлемінде ҰЭЖТҚ қызметіне бөлінеді;

      11) ЖжСТҚ қызметін көліктік сүйемелдеу. 

      Қызметі ЖжСТҚ қызметінің өндірістік қызметімен тікелей байланысты автокөлікті 

пайдалану және ұстау жөніндегі шығыстар. 

      Осы бағыт бойынша қалыптасқан шығыстар толық көлемінде ЖжСТҚ қызметіне бөлінеді;

      12) инженерлік-авиациялық қызметті (бұдан әрі - ИАҚ,) көліктік сүйемелдеу;

      Қызметі ИАҚ қызметінің өндірістік қызметімен тікелей байланысты автокөлікті пайдалану 

және ұстау жөніндегі шығыстар. 

      Осы бағыт бойынша қалыптасқан шығыстар толық көлемінде ИАҚ қызметіне бөлінеді;

      13) әкімшілік-басқару персоналын көліктік сүйемелдеу. 

      Әкімшіліктің автокөлігін пайдалану және ұстау жөніндегі шығыстар.

      Осы бағыт бойынша қалыптасқан шығыстар толық көлемінде әкімшілік шығыстарға жатады;

      14) жалпы пайдаланудағы көліктер. 

      Жалпы мақсаттағы автокөлікті пайдалану және ұстау жөніндегі шығыстар. Осы бағыт 

бойынша шығыстар қызмет көрсетулердің тікелей шығындарына тепе-тең бөлінеді.

      Арнайы автокөліктік қызмет көрсетудің көрсетілген бағыттар арасында бөлінбеген 

шығыстары қосымша шығыстар ретінде жинақталады және қызмет бағыттары бойынша қалыптасқан 

қызмет бағыттарының арасында тікелей шығындарға тепе-тең бөлінеді.

      23. Қызметтерге арналған тарифтердің шығын бөлігін қалыптастырудың үшінші кезеңінде 

табиғи монополия субъектінің кезең шығыстары бөлінеді.

      Кезең шығыстары мынадай көрсеткіштер бойынша тепе-тең бөлінеді:

      жалпы шаруашылық шығыстар - табиғи монополия субъектісі көрсететін қызметтердің әрбір 

түрі бойынша өндірістік шығындарға тепе-тең;

      салықтар мен алымдар (негізгі құралдарға байланысты) табиғи монополия субъектісі 

көрсететін қызметтердің әрбір түріне жатқызылатын активтердің қалдық құнына тепе-тең;

      банктерге сыйақы төлеуге жұмсалған шығыстар - көрсеткені үшін кредит алған қызметтерге

ақша қаражаттарының қатысу дәрежесі бойынша бөлінеді.

      24. Тарифтің шығын бөлігі төртінші кезеңде анықталады.

      Әуеайлақтық қызмет көрсету шығыстары қызметтің екі бағытының арасында - ұшу-қону 

жолақтарын ұстауға және әуе кемелеріне арналған тұрақтар аландарын ұстауға - тепе-тең 

бөлінеді.

      Әуе кемесінің ұшуын-қонуын қамтамасыз ету жөніндегі қызметтерге арналған тарифтің 

шығын бөлігі осы қызметті көрсетуге жұмсалған шығындарды қызметтің нақты көлеміне бөлу 

арқылы айқындалады. Осы қызметті көрсету жөніндегі шығындар - бұл мынадай шығыстардың сомасы

:

      негізгі құрылымдық бөлімшелер - әуеайлықтық қызмет көрсету қызмет бағыты ұшу-қону 

жолақтарын ұстау, СПАСОП, ӘДҚ, ҰЭЖТҚ қызмет көрсету қызметінің бағыты ұшу-қону жолақтарын 

жарық техникалық қамтамасыз ету;

      көрсетілген негізгі қызметтерге бөлінген көмекші қызметтер шығыстары;

      осы қызметке жатқызылған кезең шығыстары. Авиациялық қамтамасыз ету қызметіне арналған

тарифтің шығын бөлігі - осы қызметті көрсетуге жұмсалған шығындарды қызметтің нақты көлеміне

бөлу арқылы айқындалады. Осы қызметті көрсету жөніндегі шығындар - бұл шығыс сомалары:

      негізгі құрылымдық бөлімшелер АҚҚ, ДҚ;

      аталған негізгі қызметтерге бөлінген көмекші қызметтердің шығыстары;

      осы қызметке жатқызылған кезең шығыстары.

      Әуе кемесіне тұрақ орнын беру және базалық әуеайлақта әуе кемесіне тұрақ орнын беру 

жөніндегі қызмет бойынша шығынды бөлігін айқындау:

      Әуеайлақта әуе кемесіне жолаушылар ұшағы үшін қонғаннан кейін 3 сағаттың ішінде және 

әуежайға қонғанда өңдеуге (тиеуге және/немесе түсіруге) жататын жүктері (почталары) болған 

жағдайда әуе кемелерінің жүк және жүкжолаушылар тиелген сертификатталған түрлері үшін 6 

сағат тұрақ орнын беру жөніндегі және базалық әуеайлақта әуе кемесіне тұрақ орын беру 

жөніндегі қызметтер бойынша шығыс бөлігін анықтау:

      аталған негізгі қызмет көрсетулерге бөлінген көмекші қызмет көрсетулердің шығыстары;

      осы қызметтерге жатқызылатын кезең шығыстары. Тарифтің шығыс бөлігі 

мемлекеттік-жекешелік әріпестік шарты негізінде мемлекеттік-жекешелік әріпестікке берілген 

объектілерде, оның ішінде концессия шартының негізінде концессияға берілген объектілерде 

жүзеге асырылып отырған қызметке байланысты, шығыстарды жабуды қамтамасыз ететін құрастырушы

тарифті көрсете отырып есептелуге тиіс.

5-тарау. Табиғи монополиялар саласына жатқызылған мемлекеттік-жекешелік әріптестік 

шарты бойынша, оның ішінде концессия шарты бойынша көрсетілетін әуежайлардың 

көрсетілетін қызметтеріне тарифтердің кіріс бөлігін қалыптастыру

      25. Қолда бар және құрылып жатқан негізгі құралдар табиғи монополиялар Заңы 7-бабының 

 сәйкес әзірленген Табиғи монополиялар субъектісінің табыстарды, шығындар мен

17-тармақшасына

қолданысқа енгізілген активтерді бөлектеп есепке алу әдістемесіне сәйкес қызметтерге (оның 

ішінде реттелмеген) бөлінеді.

      26. Бірлікке арналған тарифінің і-кіріс бөлігі мына формула бойынша белгіленеді:

      

      мұндағы,

      P1i - i реттеліп көрсетілетін қызметке жатқызылған қолда бар негізгі құралдарға 

арналған қолданысқа енгізілетін активтердің реттелетін базаларының негізінде есептелетін 

тарифтің кіріс бөлігін құрайтын реттелетін қызмет,

      P2i - реттеліп көрсетілетін қызметке жатқызылған, жаңа (құрылып жатқан) негізгі 

құралдарға жататын кіріс бөлігін құрайтын реттелетін қызмет (тауар, жұмыс).

      27. Әуежайлар қызметтерінің і-реттеліп көрсетілетін қызметіне жатқызылған, қолда бар 

негізгі құралдарға арналған қолданысқа енгізілетін активтердің реттелетін базаларының 

негізінде есептелетін тарифтің кіріс бөлігін құрайтын есеп мына формула бойынша белгіленеді:

      

      мұндағы,

      P1i - і-й реттеліп көрсетілетін қызметке жатқызылған, қолда бар негізгі құралдарға 

арналған қолданысқа енгізілетін активтердің реттелетін базаларының негізінде есептелетін 

тарифтің кіріс бөлігі,

      Аi - қызметтерден і-й қызметін көрсетуде қолданысқа енгізілетін қолда бар активтердің 

реттелетін базасы (теңге),

      СП - пайда мөлшерлемесі (%).

      Әуежайдың реттеліп көрсетілетін қызметтері бойынша қолданысқа енгізілетін қолда бар 

активтердің реттелетін базасы і - қызметін көрсетуде қолданысқа енгізілетін активтердің 

қолданысқа енгізілгендігінің коэффициентіне активтердің нақты құнын шығару ретінде мынадай 

формула бойынша анықталады:

      Аi = CAi*Кза,

      мұндағы,

      САі - і-й қолданысқа енгізілетін, қолда бар активтердің нақты құны, (теңге),

      Кза - қолда бар активтердің қолданысқа енгізілген коэффициенті.

      Қолда бар активтердің қолданысқа енгізілген коэффициенті әуежайдың қолда бар негізгі 

құралдарымен көрсетілетін қызметтерінің нақты көлемінің (алдыңғы төрт тоқсан үшін немесе 

алдыңғы күнтізбелік күн үшін) олардың өндірістік қуатына арақатынасы ретінде айқындалады.

      Қолда бар активтердің нақты құны негізгі құралдардың және конкурстық негізде таңдалған

бағалаушыларға қарамастан оларды қайта бағалаудың нәтижесінде алынған, қызметтерді өндіру 

және ұсыну кезінде пайдаланылатын табиғи монополия субъектісінің материалдық емес 

активтерінің қалдық құнының негізінде айқындалады.

      28. Әуежайлар саласындағы табиғи монополия субъектілері үшін пайда мөлшерлемесі 

капиталдың орташа өлшенген құны әдістемесінің көмегімен есептеледі және мынадай формула 

бойынша айқындалады:

      СП (СВСК)=((1-g) х re)+(g х rd),

      мұндағы,

      g - қаржыландырудың жалпы құрылымындағы табиғи монополия субъектісінің борыштық және 

еркін капиталының арақатынасын сипаттайтын леверидж, шама, яғни қолда бар негізгі құралдарды

жүргізілген соңғы қайта бағалауды ескере отырып, барлық капиталдың құрылымындағы нақты 

борыштық құралдардың үлесі (меншік және борыштық капиталдың сомасы). Леверидж деңгейі кем 

дегенде нөл шамасы болып табылады. Субъектінің меншік капиталының кері мәні кезінде, 

леверидж деңгейі 1 тең шама үшін қабылданады;

      re - меншік капиталына арналған сыйақы мөлшерлемесі (%);

      rd - қарыз қаражаттарына арналған сыйақы мөлшерлемесі (%).

      Қарыз қаражаттарына арналған сыйақы мөлшерлемеі мынадай формула бойынша белгіленеді:

      rd = rf + ДП,

      мұндағы,

      мұндағы rf - Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қайта қаржыландыру ресми 

мөлшерлемесінің деңгейіне тең қабылданатын тәуекелсіз мөлшерлемесі.

      ДП - егер борыштық міндеттемелерді шығару орын алса, борыштық міндеттемелерге арналған

сыйақының негізінде анықталған, мемлекеттік бағалы қағаздарға қатысты оларға шығарылған және

айналымның сол бір мерзімінде айналымда жатқан табиғи монополия субъектісі бойынша тәуекелге

арналған борыштық сыйақы. Өзге де жағдайда, ол қызметтің осыған ұқсас түрімен айнылысатын 

және Қазақстан Республикасының аумағында осыған ұқсас кредиттік рейтингі бар басқа табиғи 

монополиялар субъектілерінің тәуекеліне арналған борыштық сыйақыларды ескере отырып, 

айқындалады.

      Меншік капиталына арналған сыйақы мөлшерлемесі мынадай формула бойынша белгіленеді:

      re = rf + ra,

      мұндағы,

      ra - тәуекел үшін сыйақы. Тәуекелге арналған сыйақы өндірістік-технологиялық (rmex), 

операциялық (rop) және қаржылық (rfin) тәуекелдерден тұрады.

      Әуежайдың өндірістік құзыреттілігіне байланысты емес себептер бойынша технологиялық 

авариялардан болған табыстын шығынын жабуға арналған өндірістік-технологиялық (rmex) тәуекел

негізгі құралдар мен тауар-материалдық қорлардың көзделген табыстың шығынын алып келуі 

мүмкін тәуекелдер саласына ұшырағандық дәрежесін көрсетеді. Осы көрсеткішті есептеу тиісті 

шығындары мен меншік капиталының шамасы бойынша, тиісті кезең ішіндегі ақпараттың негізінде 

жүргізіледі, уәкілетті орган белгіленген мынадай формула бойынша айқындалады:

      rmex = Za/Ce,

      мұндағы,

      Za - бір жыл ішінде орта есеппен авариялар мен зілзала салдарларын жоюға арналған 

шығындар.

      Авариялардың саны бойынша деректер болмаған авариялардың болу ықтималдығын анықтау 

мүмкін болмаған кезде негізгі құралдардың тозу дәрежесі бойынша технологиялық тәуекелді 

бағалау үшін амортизациялық аударымдардың үлестеріне қарай шкаланы пайдалану ұсынылады:

      Негізгі құралдардың тозу дәрежесіне қарай технологиялық тәуекелді айқындау шәкілі 

Әдістеменің қосымшасында көрсетілген.

      (rop) Жұмыстардың көлемін төмендетуден алынған табыстың шығынын жабуға арналған 

операциялық тәуекелдер (жұмыстардың көлемдері ұлғайған жағдайда осы тәуекел қолданылмайды) 

мынадай формула бойынша айқындалады:

      rop = 0.5*(V - Znep)/Се*∆V/V,

      мұндағы,

      V - есепті кезең ішіндегі осы көрсетілетін қызметтерден алынған пайда (табыс),

      Znep - есепті кезең ішіндегі ауыспалы (қызметтердің көлеміне қарай) шығындар немесе 

і-й көрсетілетін қызметіне болжамдалған мән,

      Се - қызметке жатқызылған негізгі құралдардың баланстық құны,

       V - болжамдалған жыл ішінде і-қызметінен алынған табыстың өзгеруі.

D

      Операциялық тәуекелдің мәні тәуекел түрлерінің көпшілігі үшін қабылданғанындай, 0-ден 

5% дейінгі шектерде шектелген.

      Ұйымның қаржылық ресурстарының ысыраптар мүмкіндігіне байланысты қаржылық тәуекел (

rfin), мынадай формула бойынша айқындалады:

      rfin =   баз*(1-H)*

/Ce,

p

Dp

      мұндағы,

        баз - кәсіпорынның есепті жыл ішіндегі жалпы табысы,

p

      Н - пайдаға салынатын салық мөлшерлемеі,

      

- қызмет табысының құлау деңгейі,

      

 = 0.5* V/V*(V-Znep)  баз,

Dp

D

p

      Қаржылық тәуекелдің мәні тәуекел түрлерінің көпшілігі үшін қабылданғанындай, 0-ден 5% 

дейінгі шектерде шектелген.

      Жарғылық капиталға арналған сыйақының құны қарыз қаражатына арналған сыйақы құнынан 

кем емес шама болып табылады.

      29. і-й реттеліп көрсетілетін қызметке арналған концессия шартының негізінде 

концессияға беріліп отырған, жаңа негізгі құралдарға жатқызылаты құрастырылған тарифтің 

табыс бөлігінің есебі мынадай формула бойынша айқындалады:

      

      мұндағы,

      IEi - Ерекше тәртіптің талаптарына сәйкес і-й қызметі үшін жобаның өтелімділігі кезеңі

үшін инвестициялар тарту жөніндегі шығындар (консалтингтік қызметтер, жобаны қаржылық 

институттар және т.б. сараптауы);

      ICi - і-й қызметіне жатқызылатын, концессиялық жобаны іске асыруға бағытталған 

капиталдық салымдардың сомасы, бұл ретте концессияның жаңадан құрылған объектілерін 

пайдалануға, негізгі құралдардың пайдаланылу мерзімін ұзарту үшін объектілерді жаңғырту 

жөнінде қосымша капитал салымдарын енгізу жөніндегі концессиялық жобаның бастапқы құнының 

сомасы ретінде болуы мүмкін;

      N - қолданысқа енгізілген активтер базасының негізінде есептелген инвестициялардың 

тиімділік нормасы - мәні тәуекелсіз мөлшерлемесінің деңгейінен төмен болмауға тиісті 

уәкілетті органмен келісілген мөлшерлемесі;

      Zai - і-й қызметіне жатқызылған, жаңа (қалыптасып жатқан) негізгі құралдардың орташа 

жылдың амортизациялық аударымдарының туражелілік (бірдей) әдісі бойынша есептелетін, 

инвестициялық тарифтің қолданылу мерзіміне арналған;

      t - мемлекеттік-жекешелік әріптестік шарты бойынша, оның ішінде концессия шарты 

бойынша қолданылу мерзімі;

      Vcpi - і-й қызметінің орташа жылдық көлемі.

      30. Мемлекеттік-жекешелік әріптестік шарты бойынша, оның ішінде концессия шарты 

қолданылу мерзімінің ішінде қызметтердің нақты көлемдерінің және тарифтің қолданылу 

мерзімінің жартысы аяқталысымен болжанып отырғаннан жұмсалатын нақты шығыстарды қабылдамау 

кезінде тарифтің көлемінің өзгеруі. 

      Сондай-ақ тарифтің көлемінің өзгеруі Қазақстан Республикасының салық заңнамасы 

өзгерген жағдайда жүргізіледі.

 

Табиғи монополиялар саласына

жатқызылған мемлекеттік-

жекешелік әріптестік шарты

бойынша, оның ішінде

концессия шарты бойынша

көрсетілетін әуежайлардың

көрсетілетін қызметтеріне

тарифтерді есептеу әдістемесіне

қосымша

Негізгі құралдардың тозу дәрежесін айқындау шәкілі

Тозу дәрежесі %

30% 

дейін

30 - 40% 40 - 50%

50% 

жоғары

Өндірістік-технологиялық тәуекелдің мәні (r

)

mex

0,3

0,5

0,75

1

      

© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" ШЖҚ РМК