Материалдары

 
310 
Кей  кездері  мамандық  таңдауда  қателіктерге  әкеліп  соқтырып 
жатады.   Кез  келген  қызмет    саласында    адамның    квалификациясының    өсу 
шамасы бойынша жұмыстың, қызметтің ауысуы болып тұрады. Сонымен қатар 
ең үлкен жетістіктерге  бастапқы баспалдақтардан жақсы өткендер жетеді.   
Мамандықтың  беделі  туралы  пікірлер  де  қате  болуы  мүмкін.  Мәселен, 
мамандыққа  қатысты  қателіктердің  бірі  кейбір  қоғамға қажетті мамандықтар 
төмен  саналады  (мысалы,  қоқыс  тазалаушы).  Экономист  немесе  психологтың 
қоғамға пайдасы мен қажеттілігі химик пен темір ұстасының пайдасынан артық 
емес. 
Мамандықтың 
беделі 
жеке 
тұлғаның 
қызығушылықтары 
мен 
қабілеттерінен кейін барып қана ескерілуі тиіс.  
Осы  жолдағы  тағы  бір  қателік,  достарыңыздың  әсер  етуімен  мамандық 
таңдау.  Әрбір  тұлға  өзге  адамның  емес,  өзіне  қажет,  психикалық 
ерекшеліктеріне сәйкес келетін мамандықты таңдауы қажет.  
Мамандықтың    сыртқы    немесе  белгілі  бір  қызметін  ғана  ұнату  да 
жоғары  сынып  оқушыларының  мамандық  таңдауында  қателіктерге    әкелуі 
мүмкін.  Актердіңғ  сахнадағы  оп  -  оңай  образының  артында  ауыр,  күнделікті 
еңбек  жатыр.  Ал  журналисттер  әрдайым  телехабарларға  шықпайды,  олар 
көбінесе  басқалар  хабарлайтын  10  минуттық  хабарды  дайындар  алдында 
көптеген 
ақпараттарды, 
мұрағаттарды 
ақтарады, 
ондаған 
адамдармен 
сөйлеседі.  
 Мамандық 
таңдауда 
өзінің 
физиологиялық 
ерекшеліктерін, 
кемшіліктерін,  білмеу  немесе  дұрыс    бағаламау  да  қателіктер  топтамасына 
кіреді.  Денсаулық  жағдайларына  байланысты  тыйым  салынған  мамандықтар 
бар,  осыған  байланысты  әр  оқушы  өзінің  денсаулығы  жағдайын  да  ескеруі 
керек. 
Жасөспірімдердің әлеуметтенуі мен өзіндік анықталу процесінде олардың 
әрекеттерінің  сәтті  болуы  субъективті  ұстанымдарының  қалыптасуынан,  
өздерінің  меншікті  белсенділіктеріне  байланысты  болады.  Осы  ұстаным  және 
онымен  байланысты  тәжірибе  жоғары  сынып  оқушыларына  мақсатты  
бағытталған, саналы, белсенді  және  шеберлікпен  мамандықты дұрыс таңдауға 
және  соған  психологиялық  дайындықты  қалыптастыруға  негіз  болады.  
Басқаша айтсақ, кәсіби өзіндік анықталуда оқушылардың белсенділігі іс-әрекет 
субьектесі  ретінде  қаншалықты  дайын  соған  байланысты  және бұл белсенділік 
«өзіндік  бағдарланған»  оқушы,  өзіндік  анықталудың  алғашқы  сатыларын 
зерттеуде 
оқушылардың 
субьективті 
белсендеіліктерінің 
қалыптасуын 
бағалауды зерттеу мәнді болып табылады. 
 
Әдебиеттер: 
 
1. Климов Е.А. Как выбирать профессию. - М., 1990. 
2. Прощицкая  Е.Н.  Выбирайте  профессию:  Учебное  пособие  для 
учащихся старших классов средней школы. — М., 1991. 
3. Климов  Е.А.  Психология  профессионального  самоопределения.  —  Ро-
стов н/Д, 1996. 

 
311 
4. Зимняя И.А. Педагогическая психология. – 4-е доп. испр. и перер. – М.: 
Логос, 2008. 
5. Мұсаева  С.А.  Жас  ерекшелік  педагогикасы:  Техн.  және  кәсіптік  білім 
беру ұйымд. арн. оқулық. - Астана: Фолиант, 2010. 
 
 
 
БОЛАШАҚ МАМАНДАРДЫ  ПСИХИКАЛЫҚ  ДАМУЫ  ТЕЖЕЛГЕН 
БАЛАЛАРМЕН ПСИХОКОРРЕКЦИЯЛЫҚ ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУГЕ 
ДАЙЫНДАУ 
 
Агбаева У.Б., Сабиева А.Ж., Ерташова Д. 
Қызылорда қ., Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті 
altynai_sabieva@mail.ru
 
 
Қазіргі  таңда  ауытқуы  бар  балалар  мен  жасөспірімдердің  мінез- 
құлықтары  жалпы  дамуында  айрықша  орын  алады.  Осы  кезеңде  даму  - 
үрдісінің  қалыптасуының  жеткіліксіз  деңгейлерінің  нәтижесінде  мінез–
құлқында қиындығы бар балалар мен  психикалық дамуы тежелген  балалардың 
еркін  дамып  жетілмеуі  оның  іс-әрекетін,  мінез-  құлқын  бақылап,  басқарып 
отыруға  кедергі  болады,  яғни  өзінің  іс  -  әрекетіне  қойылатын  талап  пен  мінез-
құлқын үйлестіре алмайды.   
Кез  келген  мемлекеттің  өркендеуі  онда  өмір  сүретін  халықтың    білім 
деңгейі және денсаулығымен бағаланады. 
Дамуы  тежелген  –  туа  біткен,  тұқым  қуалаған,  жүре  пайда  болған 
денсаулығының  бұзылуы  немесе  жарақаттардың  салдарынан  дене  немесе 
психикалық  дамуы  кешеуілдеген  балалар.  Бұл  балалар  ерекше  топқа  кіреді  – 
психикалық  дамуының  тежелуі  бар  балалар.  Берілген  бұзылулар  олигофрения 
мен интеллектінің қалыпты дамудың арасындағы аралық орын алады. 
Психикалық  дамуы  тежелген  балалардың  тек  қана  психикасы  бұзылған 
деп  қарамау  керек,  сонымен  қатар  олардың  дене  мүшелері  мен  тілдерінде  де 
дамымаушылық  кездеседі.  Әдетте  психикалық  дамуы  тежелген  балалардың 
тілінде  кемістік  болады.  Бірақ  бұл  жағдай  да  түрлі  сөйлеу  патологоиясымен 
байланысты. 
Дамуы  тежелген  балалардың  мәселесі  психологтарда  және  басқа  да 
ғылымдар да әліде  зерттеулерді  қажет ететін өзекті мәселенің  бірі. Әлеуметтік  
норма  түсінігімен  терминінің  кездесетіні  мәселені  күрделендіреді,  себебі 
норманың  шектері  шартты  түрде  берілген,  ал  адам  барлық  көрсеткіштері 
бойынша    қалыпты  болуы  мүмкін  емес.  Көптеген  көзқарастар  дамуы  тежелген 
балалардың  мінез-құлығының диагностикасы және әлеуметтік- психологиялық 
көмекпен игеруі ретінде практикалық тапсырмаларды шешуде қалыптасады.  
Бүгінгі таңда көптеген себептермен мүмкіндігі шектеулі жандардың саны 
күн  санап  өсуде.  Балаларда  кез  келген  кемістіктің  пайда  болуы  әртүрлі 
себептерге  байланысты.  Соныі  ішінде:  екіқабат  әйелдің  екіқабат  кезінде  түрлі 
жұқпалы аурулармен ауруы, туу сәтіндегі оқыс жағдайлар (асфиксия, гипоксия,