Э. В. Фуфаев, Д. Э. Фуфаев

Ҧйым  ішіндегі  немесе  бірнеше  əр  тҥрлі  ҧйымдар  ішіндегі 
бөлімшелердің  бизнес-процесі,  мысалы,  клиент-жеткізуші  қатынас 
жҥйесінде.  Бизнес-процесс  қатысушылар  арасында  ресми  жəне 
бейресми  қарым-қатынастарды  қамтуы  мҥмкін;  оның  ҧзақтығы  əр 
тҥрлі өзгеруі мҥмкін. 
Жҧмыс 
ағыны 
– 
бҧл 
тапсырмаларды 
қолмен 
немесе 
механикаландыру 
(автоматтандыру) 
арқылы 
өңделетін 
қызметкерлермен  алынған  жҧмыс  тапсырмаларын  жҥйелі  тҥрде  жəне 
берілген  бизнес-процесте  анықталған  ережелерге  сəйкес  жинау. 
Бизнес-процесс  –  оның  ережелері  мен  технологиялары  бойынша 
жҧмыс істейтін конвейердіңбір тҥрі деуге болады жəне жҧмыс процесі 
(тапсырмалары)  бҧл  конвейердің  қозғалысындағы  өнімдердің 
(тҥйіндер, бөліктер) ағынымен ҧқсас. 
Бизнес-процесс  жҧмыс  ағыны  мен  осы  ағынның  элементтеріне 
(міндеттеріне),  осы  функцияларды  жҥзеге  асыратын  адамдарға  жəне 
жабдықтарға,  сондай-ақ  осы  функциялардың  реттілігін  реттейтін 
ережелерге  сəйкес  келетін  функцияларды  біріктіреді.  Технологиялық 
жҧмыс бəрін автоматтандыруға арналған. 
WfMC сөздігінен екі анықтаманы келтірейік. 
1.  Жұмыс  ағыны–  процедуралық  ережелердің  жиынтығына  сəйкес 
бір  қатысушыдан  екіншісіне  қажетті  əрекеттерді  орындау  ҥшін 
қҧжаттар, ақпарат немесе тапсырмалар берілетін бизнес-ҥрдістің толық 
немесе ішінара автоматтандырылуы. 
2.  Жұмыс  үрдісін  басқару  жүйесі–бҧл  ағынның  (бизнес-ҥрдістің) 
сипаттайтын,  оны  жасайтын  жəне  ҥрдістің  сипаттамасын  тҥсіндіре 
алатын,  қатысушылары  өзара  əрекеттесетін  бағдарламалық  жасақтама 
арқылы басқаратын жəне қажет болған жағдайда тиісті бағдарламалық 
жасақтама мен қҧралдарды шақыратын жҥйе. 
Мҧндай жҥйе функцияны емес, ҥрдісті автоматтандырады. Жҧмыс 
ағынын басқару жҥйелерінің жəне онымен байланысты бағдарламалық 
қамсыздандырудың 
пайда 
болуы 
ақпараттық 
технологиялар 
нарығының  жаңа  кəсіпорындарды  басқару  принциптерін  енгізуінің 
реакциясы  болып  табылады.  Бҥгінде  бҧл  қағидалар  функционалдық 
бағдардан (Адам Смит ойлап шығарған 1776 жылы жəне екі ғасырдан 
астам уақыт жҧмыс істейді) ҥрдісті бағдарлау бағытында дамиды. 
Бҧрынғы  барлық  дерлік  шешімдер  (көбінесе  жергілікті  ДҚБЖ 
технологиясында енгізілген) ҥрдістен гөрі кейбір операцияларды жəне 
функцияларды  автоматтандыруға  мҥмкіндік  берді.  Осы  шешімдердің 
бір  бөлігі  ретінде  қызметкерлер  өз  компьютерлерінде  (немесе 
терминалдарында)  отырғанда,  деректер  қорымен  жəне  өзара  қарым-
қатынаста  ақпарат  алмасып,  деректерді,  ақпараттарды,  қҧжаттарды 
жəне форма туралы есептерді ала алады. 

Сонымен  қатар,  қызметкерлердің  іс-əрекеттерінің  жҥйелілігі  жəне 
олардың  өзара  əрекеттесу  ережелері  нҧсқаулықтармен  жақсы 
айқындалады,  ал  жоғары  билік  органдары  оларды  жҥзеге  асырудың 
дҧрыстығына  жəне  мерзіміне  бақылау  жасайды.  Ал  ақпараттық  жҥйе 
мҧны ешқандай жолмен қолдамайды. 
Ҥрдістің 
тəсілі 
кəсіпорындардың 
басшылығын 
ҥрдістің 
қатысушылары  арасындағы  өзара  əрекеттесу  қағидаларына  назар 
аударуға  мəжбҥр  болады,  өйткені  олардың  немқҧрайлылығы  мен 
сенімсіздігі  негізсіз  шығындар  мен  шығындардың  негізгі  көзі  болып 
табылады.  Жекелеген  функцияларды  (операцияларды),  қҧжат 
жолдарын  орындауды,  ҥрдістің  əр  тҥрлі  кезеңдерінде  қызметкерлерді 
жҧмысқа  орналастыру  тəртібін  жəне  уақытын  автоматты  тҥрде 
қадағалау  қажеттілігі  жҧмыс  ҥрдісін  басқарудың  əртҥрлі  жҥйелерін 
жасауға жəне БАҚ тҧжырымдамасының негізгі инварианттарының бірі 
ретінде осы тҧжырымдаманы бекітуге əкелді. 
Бақылау сұрақтары  
1.  «Интеграцияланған ақпараттық орта» термині нені білдіреді? 
2.  «Ақпараттық объект» термині нені білдіреді?   
3.  Бҧйым  туралы  жалпы  деректер  қорында  қандай  ақпарат 
қамтылуы керек?  
4. Кəсіпорынның жалпы дерекқор қҧрамында қандай ақпарат болуы 
керек?  
5.  Сапаны  басқару  жҥйесі  қандай  міндеттерді  жəне  қандай 
стандарттарға сəйкес шешеді?  
6.  «Жҧмыс  ағынын  басқару»  жəне  «бизнес-ҥрдістер»  ҧғымдары 
арасында қандай байланыс бар? 

8 Тарау 
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖОБАЛАУ ЖҤЙЕЛЕРІНДЕГІ 
ДЕРЕКТЕР ҚОРЫ 
18.1. 
Автоматтандырылған жобалаудың 
конструкторлық жҥйелеріндегі деректер қоры 
Тҧрмыстық T-FLEX CAD немесе американдық Solid Works сияқты 
қазіргі  заманғы  жобалау  жҥйелері  параметрлік  сызу  жҥйелерін 
қҧрайды.  Жаңа  өнімге  арналған  сызбаларды  жобалаудың  осы  əдісінің 
мəні  əдеттегі  өнімдердің  сызбаларын  қамтитын  жобалау  деректер 
қорын қҧруға  негізделеді, оның  барлық  параметрлері  айнымалыларды 
пайдалана  отырып  немесе  формулалар  арқылы  есептелуі  мҥмкін.  Бҧл 
параметрлер дерекқорға (кестелер) енгізіледі. 
Бҧл  жағдайда  жаңа  конструкцияның  жобалануы  келесі  ретпен 
жҥзеге асырылады. 
1.  Конструкторлық дерекқордан өнім - аналог таңдалады. 
2.  Жаңа  өнімнің  параметрлері  параметрлік  деректер  қорының 
кестесіне енгізіледі. 
3.  Енгізілген  параметрлерге  негізделген  жҥйе  жаңа  сызбаны 
қалыптастырады,  оны  конструкторлық  деректер  қорында  сақтайды 
жəне оның параметрлері - параметрлік деректер базасында сақталады 
Параметрлік  деректер  қорын  жасау  процесін  төмендегідей  
əрекеттерге бөлуге болады: 
1)  деректер қорының кестесінің қҧрылымын қалыптастыру; 
2)  айнымалыларды,  соның  ішінде  деректер  қорына  негізделген 
айнымалыларды қҧру; 
3)  сурет  салу  жəне  жаңа  деректерді  енгізу  параметрлерін 
таңдағанда пайдаланушы интерфейсін жасау.  
 
18.1 сур. 
МЕМСТ
 7795 – 70 сəйкес бҧрандама