16 наурыз 2017 жыл.
№32-33 (5382)
8
«АЋШАМ» ЖЌНЕ АЅАЙЫН
«Алматы
аћшамы» газетiне
ќр айдыѓ
10-ына дейiн
жазылсаѓыз,
келесi айдан
бастап ћолыѓызѕа
тиедi
Ћазiр, басћасын ћай-
дам, сериалдардыѓ зама-
ны болып тџр. Тљрiк пен
љндiден бiз де ћалысар
емеспiз. Атаћты актер
Асанќлi Ќшiмџлы бiрде
«Сериалдарда нер бол-
майды» деп едi. Осы с з-
де к п ћисын бар
екенiне к зiмiз жетiп
жљр. Менiѓ ѕана емес, з
халћын сљйетiн ќрбiр
адам тљсiрген киномыз
адамзаттыѓ ћџндылыћты
к рсету мiндетiн орын-
дауды жарытып жатпаса,
ол џлттыћ болуѕа тиiс
екенiн ћалайды. Кез-
келген к рерменнiѓ џлт-
тыћ сџранысын титiмдей
болса да ћанаѕаттандыр-
маѕан фильмнiѓ ћџны
болады дегенге сену
ћиын. Ал џлт сџранысы
ћанаѕат таппаѕан жерде
ол туындыныѓ да мiрi
џзаћћа бармайды.
Ал ќлгi зiмiз кљнде
к рiп жљрген шет ел
сериалдарыныѓ ћайсы
бiрiн алсаѓыз да, кљйме-
сiнен тљймесiне дейiн
к рiнiп жатады. Бiр
тљрiк сериалында даяшы
бiр шалѕа «Кофе iшесiз
бе?» дейдi. Ќлгi шал «Тљ-
рiк шайына не жетсiн»
деп зiнiѓ шайын iшедi
жќне сол кез-келген
тљрiк сериалында жљр-
едi. Ал бiзде ћазаћ шайы
туралы айтыла ма?
Орыстыѓ кез-келген
сериалында шiркеуiнен,
моласынан, кеѓ даласы,
зен-к лдерiнен бастап,
итiне дейiн к рсетiледi.
Тiптi, араћ iшудiѓ зiн
нер деѓгейiне к терiп
жiберген.
Ћайсыбiр кљнi бiр ћа-
заћ сериалын к рiп отыр-
дым. Сериалдарымызда
аралас тiлде с йлейтiнiне
етiмiз љйрендi ѕой (бџл
дљниежљзiлiк тќжiрибеде
жоћ, бiзде бар). Сондаѕы
бiр кейiпкер орыс тiлiн-
дегi не аѕылшын тiлiндегi
бiр ћалыѓ басылымды па-
раћтап отыр. Ќлгiге бiр
ћарап ћояды да арасында
ќѓгiмесiн айтады. Демек,
ќлгi басылымныѓ жарна-
масы да жљрiп жатыр де-
ген с з ѕой. Ал ендi сол
ћазаћ басылымын џстап
отырса болмай ма? Осын-
дай бiр кiшкентай к рi-
нiстiѓ зi-аћ џлтћа ћызмет
етiп жататынын бiз бiл-
меймiз бе? Мќселен, дом-
быраны алайыћ. Менiѓше,
ол кез-келген сериалда
к зге бiр к рiнiп ћалуы
керек. Сен домбырамен
ќн салып отырып алмай-
сыѓ, ќрине, ќѓгiме ара-
сында бiр шертiп жiбер де
ћоя сал, сол жетiп жатыр.
Мџны тќптiштеп айтып
отырѕанымыз, џлттыѓ
ћымбат ћџндылыћтары,
ќдет-ѕџрпы, салт-санасы
туралы тљсiрiлген деректi
фильмнен г рi, арнаулы
фильмдерде, сериалдарда
оныѓ жылт етiп к рiнуi-
нiѓ жџртћа ќсерi, к р-
кемдiк ћџны ерекше бо-
лады. Ал ендi сериал-
дардыѓ тiлi туралы айту,
тiптi, џят. Бџл басћа ќѓгi-
менiѓ арћауы болсын.
С.СЌБИТОВ.
БIР ЉЗIК ОЙ
Кљймесiнен
тљймесiне дейiн...
Сериалдары-
мызда аралас
тiлде с!й-
лейтiнiне етiмiз
љйрендi ѕой
(бџл дљние-
жљзiлiк
тќжiрибеде
жоћ, бiзде
бар). Сондаѕы
бiр кейiпкер
орыс тiлiндегi
не аѕылшын
тiлiндегi бiр
ћалыѓ
басылымды
параћтап отыр.
Ќлгiге бiр
ћарап ћояды
да арасында
ќѓгiмесiн
айтады.
Демек, ќлгi
басылымныѓ
жарнамасы да
жљрiп жатыр
деген с!з ѕой.
Ал ендi сол
ћазаћ ба-
сылымын
џстап отырса
болмай ма?
Осындай бiр
кiшкентай
к!рiнiстiѓ !зi-
аћ џлтћа
ћызмет етiп
жататынын бiз
бiлмеймiз бе?
Ћџрметтi аћшамдыћтар!
Алматы ћаласы, Ќуезов ауданы, Жетiсу
шаѕынауданы тџрѕындары атынан сiз-
дерден к мек сџрай жазып отырмын.
Н сер жаѓбыр жауѕанда Кiшi Саин
(ћосымша) к шесiнен Саин к шесiндегi
аялдамаѕа ту дљниенiѓ ћорлыѕы. Абай
даѓѕылынан кiшi Саин бойымен Џлыћбек
к шесiне дейiн ж ѓкiген су ткел бермейдi.
Кiрпiш ћойып, тас ћойып тпек болѕандар
ћџлап, малмандай су болып жатады. Аћћан
суды арыћћа баѕыттайтын ћиѕаш науа
ћойылмаѕан, кезiнде айтылѕан, бiраћ,
тыѓдар ћџлаћ болмады. Љй арасындаѕы
жiѓiшке к шенiѓ екi жаѕына тiзiле
ћойылѕан жеѓiл машина жол бермейдi,
жанай ткенi су шашады, шаѓ ћаптырады.
Жаяу жол жасауѕа орын бар, бiраћ,
назар аударар бiр жан жоћ, жеѓiл машина
љшiн жол бар, азыћ-тљлiгiн сљйреткендер
љшiн жол жоћ, бџл жаѕдай ћашан оѓалады?
Осы ѓiрдегiлер «Магнум» сауда орта-
лыѕынан азыћ-тљлiк тасиды, ћоларба
сљйретедi, кейбiреулер баласын к терiп,
ћосымша жљк к тередi.
Сегiзбай Ќдiлхан РАМАЗАН.
РЕДАКЦИЯЅА ХАТ
Ж*ЃКIГЕН СУ *ТКЕЛ БЕРМЕЙДI
Осы жылдыѓ 18 аћпанында «Алматы
аћшамында» жарияланѕан 9мiрзаћ
Мџћайдыѓ «Гляциология: Алматы ќлемге
дабыл ћаѕады!... (тџщы су ћоймасы –
Алатау мџздаћтары не кљйде?)» деген
маћаласын оћып таѓћалдым. Автор зi не
туралы жазып отырѕанын тљсiнбеген
сияћты. Автор маћаласында 27 рет мџздаћ
терминiн пайдаланѕан. Бџл термин
гляциология ѕылымы зерттейтiн негiзгi
нысан емес. Мџздаћтыѓ орысша баламасы
«намороз». Бџл термин ћыста кљн аздап
жылынѕанда, кљндiз жазыћ жердегi ћардыѓ
бетi аздап ерiп, тљнде ћайта ћатуынан пайда
болатын, те жџћа мџз ћабатын бiлдiредi.
Ал гляциология зерттейтiн негiзгi табиѕи
нысан – «мџздыћ», орысша – «ледник».
Бџл те биiк таулардыѓ басында ѕасырлар
бойы ерiп кетпей жиналѕан, те ћалыѓ
ћабатты, џзындыѕы бiрнеше шаћырымѕа
созылѕан мџз жиынтыѕы. Осы термин 1960
жылдан бастап ћазаћ тiлiнде «мџздыћ» деп
алынѕан. Содан берi барлыћ ѕылыми
жџмыстарда, оћулыћтарда, с здiктерде
осылай ћалыптасћан.
ЖАЗЫЛЅАН ЖАЙЅА ОРАЙ
Мџздыћтыѓ пайдалы жќне зиянды
жаћтары бар. Пайдалы жаѕы, жазда аздап
ерiп, одан басталатын зендердiѓ суын
молайтып отырады. Ал зиянды жаѕы, егер
жаз те ыстыћ болса, мџздыћ ћатты ерiп,
одан жиналѕан мол су т мен ћарай ћатты
аѕып, тасты-топыраћты сел тасћынын
туѕызып, к п зиян келтiредi. Сондыћтан,
мџздыћ терминiн мџздаћ терминiмен
шатастыруѕа болмайды.
Осындай таћырыпћа маћала жазу
алдында автор География институтыныѓ
гляциологтарымен аћылдасып алѕаны
дџрыс болатын едi. Автордыѓ жер-су
атауларын дџрыс пайдаланѕанында дџрыс
болар едi. Мысалы, Жоѓѕар Алатауы ћазiр
Жетiсу Алатауы деп аталады, осыны да
ескеру керек едi.
Сламћџл ЌБДIРАХМАНОВ,
География институтыныѓ
аѕа ѕылыми ћызметкерi, терминология-
топонимика тобыныѓ жетекшiсi,
Республикалыћ ономастика
комиссиясыныѓ мљшесi.
МЏЗДЫЋТЫ МЏЗДАЋПЕН
ШАТАСТЫРУЅА
БОЛМАЙДЫ
